Buğday Nedir? Neden Önemlidir?

Buğday, insanın ihtiyacının karşılanması tüm dünyada büyük bir öneme sahiptir. Günümüzde batısından Hindistan'ın kuzeyine, İskandinav ve Rusya'dan Mısır'a kadar olan coğrafyada yaşayan insanlar tarafından vazgeçilmez yiyecek olarak kabul görmektedir.

Türkiye'de ise besinden daha fazlasıdır, berekettir, nimettir ve gelenektir. Ülkemizde ve dünyada insanlar tarafından kansızlık, ağrı kesici, kabızlık ve hayvan hastalıkları için kullanılmaktadır ve kullanılmaya devam edilmektedir. Un, makarna, şehriye, ekmek gibi sıkça tüketilen besinlerin kaynağı buğdaydır.

Buğday bitkisi, tek yıllık bir bitkidir. Buğday, her türlü iklim ve toprak koşullarında yetişebildiği gibi çok sayıda çeşide sahip olmasından, dünyanın hemen hemen onu okuyabilen bir bitkidir. Buğday gerek dünyada; gerekse ülkemizde en fazla tarım ürünü olması nedeniyle önemli bir tarım ürünüdür.

Buğday Hangi Tür Toprakta ve İklimde Yetişmektedir?

Sapa kalkma döneminde  fazla sıcaklık istemeyen bir bitkidir. Buğday, 10-15 ºC'lık sıcaklık,% 66 nisbi nem ve az ışık, iyi bir gelişme için ideal şartlardır. 

Buğday bitkisi için yıllık yağışı 350-1150 mm olan iklim bölgelerinde optimum şartlarda yetişebilmektedir. Kaliteli  ve bol ürün yıllık yağışı 500-600 mm olan yerlerde yada sulama yapılabilen arazilerde mümkündür.

Buğday genel olarak derin, killi, tınlı-killi olan ve yeterli organik maddesi olan fosfor ve kireci bulunan, kumlu tınlı topraklarda yetişmeyi seven bir bitkidir.

Unutulmamalıdır ki, toprakta bulunan organik madde arttıkça, buğdayın aynı oranda artmaktadır. Başarılı bir buğday tarımı için, kuraklığın arttığı yerlerde toprağın kil ve humus oranının önemi de artmaktadır.  Buğday için besin maddesi yönünden fakir topraklarda cins çeşitleri, orta şartlarda ekmeklik çeşitleri, en iyi şartlarda da makarnalık çeşitleri ekmek daha uygundur.

Bitkilerin bir tarlada sağlıklı bir şekilde yetiştirilebilmesi için mutlaka uygun ekim nöbeti gerekir. Ekim nöbetinde, toprağı iyileştiren ve kendisinden sonra ekilen bitkinin verim ve kalitesini olumlu yönde etkileyen bitkiler ön bitki olarak kabul edilir.

Kuru Koşullarda Ekim Nöbeti Nasıl Olmalıdır?

Sulu Koşullarda Ekim Nöbeti Nasıl Olmalıdır?

Buğdayın aynı tarlaya birkaç yıl ekilmesi durumunda kök çürüklüğü ve kök boğazı hastalıkları dışında ekin kurdu, buğday sineği, sap arısı ve ekin güvesi gibi zararlılar da artış görülecektir.  

Buğday Çeşitleri Nelerdir?

Kuru Koşullarda Toprak Hazırlığı Nasıl Yapılmalıdır?

Sulu Koşullarda Toprak Hazırlığı Nasıl Yapılmadır?

Buğdayın Ekim İşlemi Nasıl Yapılmalıdır?

Günümüzde buğday ekiminde yaygın olarak kullanılan ekim yöntemi mibzerle sıraya ekimdir. Düzgün bir ekim için öncelikle tohum yatağının iyi hazırlanması gerekir. Buğdayın ekiminde öncelikle dikkat etmemiz gereken; bölgeye uyumlu, hastalıklara dayanıklı, verimi yüksek, kışa ve soğuğa dayanıklı aynı zamanda da  sertifikalı tohum seçimi yapmalıyız.

Buğdayın ekim zamanı bölgenin iklim şartları ve çeşidin gelişme durumuna (kışlık,yazlık, alternatif) göre değişebilir. Yüksek verim alındığından ülkemizde buğday genel olarak kışlık ekilmektedir.

Ekim zamanında; bitkinin gelişim sağlayabilmesi için, ekim derinliğindeki toprak sıcaklığı 5-8 santigrat dereceye inmeden önce, buğdayda çimlenme ve çıkışın tamamlanmış olması gerekir. 

Ekim derinliği olarak 4-6 cm yeterlidir. Dönüme tarlanın verimlilik durumuna göre 20-35 kg tohum verilebilir. Özellikle mısır tarlalarının arkasından ekilecek buğdaylarda tohum çıkışları zayıf olur düşüncesi ile tohum fazla atılır.

Hangi dönemde yapılan ekimin daha yüksek verdiğini bölgenize ait TUİK verilerine bakarak öğrenebilirsiniz.
 

Buğdayın Gübrelemesi Nasıl Yapılmalıdır?

(Taban gübresi atılan ve atılmayan bir buğday tarlası)

Buğdayda dengeli bir gübreleme yapmak için gübre  mutlaka toprak tahlilleri neticesine göre atılmalıdır. Buğday bitkisinin 100 kg  kuru madde için yaklaşık 3-5 kg N (Azot), 0,6-0,8 kg P (Fosfor), 0,5 kg K(Potasyum) ihtiyacı vardır.  

Bitkiler toprağa uygulanan gübre elementlerinin tamamından faydalanamazlar.  Azotlu gübrenin ilk yarısı ve fosforlu gübrenin tamamı ekimde, azotun ikinci yarısı ise kardeşlenme başlangıcında yapılmalıdır. Azotlu gübre toprak yüzeyine, fosforlu gübre mibzerle banda verilmelidir.

Buğdayın Sulanması Nasıl Yapılmalıdır?

Buğday veriminin kuru da 220-300 kg/da, sulu da 550-750 kg/da olduğu ortalama değerlerdir.

Buğday bitkisinin suya ihtiyaç duyduğu veya en fazla su tükettiği dönemleri sapa kalkma, başaklanma ve süt olum dönemleridir. Buğday ilk başaklanma başlangıcı ve süt olumunda olmak üzere iki kez sulanmalıdır. Ancak suyun pahalı ve kıt olduğu yer ve durumlarda, bir defa sulamaya olanak varsa eğer sulama başaklanma başlangıcında yapılmalıdır. Suyun bol olduğu ve kurak geçen mevsimlerde ise sapa kalkma, başaklanma ve süt olumunda olmak üzere 3 varsayılan sulanmalıdır.

Eğer buğday ekim mevsiminde çıkış için toprakta yeterli nem yoksa ve mevsim kurak geçiyorsa ekimde de sulama yapılmalıdır. Sulamalar toprağın 90 cm derinliği doyuracak şekilde yapılmalıdır. Sulamalara ne zaman su verileceği ise nem kontrol çubukları ile kontrol edilebilir. Basit bir 08-10 luk demir "T" çubuk toprağa bastırılınca 30-40 cm girebiliyorsa sulama yeterlidir. Bu kontrolün bulunduğu yerde yapılmalıdır. Aşırı sulamalara dikkat etmek gerekir aksi takdirde kök çürümesine ve beraberinde bitkinin kuruyup verim kaybı oluşmasına neden olur.