Mastitis Nedir?

Mastitis süt inekçiliği yapan işletmelerde sıklıkla rastlanan ve bu işletmelere önemli ekonomik kayıplar verdiren, memede yangıya sebep olan ciddi bir hastalıktır. Süt veriminde önemli düşüşlere sebep olur. Süt işletmelerindeki ekonomik kayıpların %65-70’i süt verimindeki düşüşlerden kaynaklanır.

Mastitis’e Sebep Olan Etkenler Nelerdir Ve Memeye Nasıl Ulaşır?

Mastitise sebep olan etkenlerin çoğunluğunu stafilokok, streptokok türleri ve gram negatif adı verilen bakteriler oluşturur. Bunların yanı sıra mayalar, küfler, basiller ve alglerin de sebep olabileceği belirtilmiştir.

Bu etkenlerin memeye ulaşması;

- Meme başı deliğindeki hasardan dolayı meme başından girip meme bezine ulaşması.

- Meme başındaki yahut meme derisindeki yaralardan etkenin girmesiyle.

- Vücudun herhangi bir bölümündeki enfeksiyon odağından girerek kan yoluyla ulaşır.

Mastitis Oluşumu Hazırlayıcı Sebepler Nelerdir?

• Yanlış sağıma bağlı meme başına zarar verilmesi.

• Sağımdan önce ve sonra meme başının dezenfekte solüsyonuyla temizlenmemesi.

• Hayvanların yattığı yerlerin yani memenin temas ettiği kısmın ıslak, pis ve idrar-dışkıyla bulaşık olması.

• Memelerin sağım sırasında tam boşaltılmaması.

• Memeden sızan sütler de hazırlayıcı sebeplerdendir.

• Meme ve meme başındaki yaralar.

• Memenin anatomik olarak sarkık olması, zemine yakınlığından dolayı sebep olabilir.

• Bazı bulaşıcı hastalıklar mastitise sebep olabilir. (Şap, Burucella gibi)

Mastitis Hastalığının Tipleri Ve Dereceleri Nelerdir?

Mastitis derecesine göre iki şekilde değerlendirilir.

1) Subklinik Mastitler; sütte ve memede gözle fark edilen bir değişiklik yoktur.

2) Klinik Mastitler; sütte ve memede gözle görülür değişiklikler mevcuttur. Memede şiddetli değişiklik gösteren yangı mevcuttur. Sütte renk değişimleri (mavimsi, beyazımsı, sarımtırak ve hafif pembe) ve akışkanlığındaki bozukluklarla fark edilebilir. Meme şişkin, kızarık, ısısı artmış ve ağrılı olabilir.

Klinik mastitin 4 şekli vardır.

1) Perakut Mastitis; Oldukça önemlidir. Hayvanın ölümüne sebep olabilir. Acil tedavi gerektirir. Sistemik belirtileri oldukça ciddidir. Yüksek ateş, halsizlik, depresyon ve iştahsızlık görülebilir.

2) Akut Mastitis; Ani olarak gelişir. Perakut’a göre daha hafif ateş, ağrı ve halsizlik vardır. Memedeki yangının derecesi şiddetine göre değişir. Süte bakıldığında pıhtı vardır.

3) Subakut Mastitis; Memedeki değişim gözden kaçabilir. Sütte ufak pıhtılar görülebilir. Yangı genelde memeyle sınırlı kalır. Genel durum pek bozulmaz.

4) Kronik Mastitis; Belirtiler aylarca görülür. Bir laktasyon döneminden diğerine kadar devam edebilir. Mastitisin görüldüğü memede sertlik olur. Sütü sürekli olarak bozuk olabilir. Hastalık zamanla şiddetlenebilir.

Mastitisin Tedavisi Nasıl Yapılır?

• Her ne kadar tedavisi yapılabilse de en etkili tedavi korumadır.

• Tedavide etkili olabilmek adına öncelikle mastitise sebep olan etkenin bilinmesi ve ona göre antibiyotik seçimi etkili olur bu yüzden süt örneklerinin laboratuvar ortamında incelenmesi gerekir.

• Perakut Mastitlerde kanda ki bakterilere yönelik tedavi yapılması başarıyı artırır.

• Antibiyotik kullanımı, ihtiyaca göre sıvı ve sodyum bikarbonat takviyesi yapılmalıdır.

• Oksitosin kullanarak memenin iyice boşaltılması gerekir.

• Antihistaminik kullanılması gerekebilir.

• Ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler kullanılabilir.

• Perakutla birlikte hipokalsemi görülebilir. Bu dikkat edilmesi gereken bir durumdur.

• Subklinik mastitis tedavisinde ise yine etkene uygun antibiyotikler meme içi veya meme içiyle birlikte parenteral antibiyotik kullanılır.

• Memeye soğuk su tutularak ödem giderilmeye çalışılır.

• Sürüye yayılması önlenmelidir.

• Bir an önce tedavi edilmezse kronikleşebilir.

Gangrenöz Mastitis Nedir?

Yeni doğum yapmış genç hayvanlarda sık görüldüğü bilinir. Staphylococcus aureus bakterisinin sebep olduğu bilinse de diğer bakterilerinde rolü olabilen bir hastalıktır. İnekler ve keçilerde ölümcül olabilen bir hastalıktır. Meme lobunun biri veya birkaçının mavi, mor hatta siyaha kadar renk değişimiyle dikkat çeker. Hayvan da titreme, depresyon, yatma isteği, hızlı zayıflama ve iştahsızlıkla birlikte genel durumu bozar. Meme gergin ve şişkin vaziyettedir.

Tedavisi vardır ancak olumlu sonuç almak bir hayli zordur. Etkene yönelik antibiyotik, yangı giderici ilaçlar ve antihistaminikler kullanılır. Sıvı (serum) takviyesi gerekebilir. Tedavi boyunca hayvanın altının kuru bulundurulması önemlidir. İleri ki durumlarda enfeksiyonun bulunduğu meme lobu cerrahi olarak alınabilir. Ancak yeterli olmadığı durumlar da göz ardı edilmemelidir. Koruyucu olarak S.Aureus’a karşı aşılama çalışmaları yapılabilir. Bu hastalığın görülmesi halinde o hayvanın sürüden ayrılması diğer hayvanları korumak adına gereklidir.

CMT (California Mastitis Test) Testini Duydunuz Mu?

Sütte bulunan somatik hücre sayısına bakılarak yapılan bir testtir. Sütte ki somatik hücre sayısı sağlıklı bir hayvanda 200.000 hücre/ml den azdır. Mastit olan bir hayvanda ise bu sayının üzerine çıkar. Bu sayının üzerine çıkışı memede ki yangının şiddeti hakkında fikir verir.

Bu test yüksek doğrulukla çalışan hızlı, yapımı basit ve ucuz bir test olup çoğu süt işletmelerinde kullanılmaktadır. Bir test kabı ve CMT solüsyonundan oluşur.

Yapılışı şöyledir:

Sağımdan sonra yapılması tavsiye edilir. CMT test kabı 4 bölmeden oluşur bu 4 bölme 4 meme başına karşılık gelir, bu bölmelere her memeden ayrı ayrı olmak üzere süt sıkılır. Daha sonra solüsyon sütle aynı miktarda üzerine eklenir ve 20 saniye karıştırılır. Bilek döndürme hareketiyle döndürülür bu aşamada sütün kıvamına bakılır. Jelleşme (sümüksü) yapısı ve pıhtı oluşumuna bakılır. Bölmede görülen bu oluşumlarda karşılık geldiği memede yangı olduğu anlamına gelir.

Mastitis’i Önlemek İçin Doğru Sağım Şarttır Peki Doğru Sağım Nasıl Yapılır?

• Öncelikle mastitin bulaşmasını önlemek amacıyla sağım hijyenine dikkat etmek gerekir.

• Sağımı yaparak kişinin sağımdan önce ılık sabunlu suyla ellerini yıkaması ve kurulaması gerekir.

• Meme başlarının dezenfekte işlemi yapılmalı ve kurulanmalıdır. Temizlik uygun dezenfekte solüsyonlarıyla yapılmalı su kullanımı pek doğru kabul edilmez.

• Sağım yaparken makine kullanılacaksa meme başlıklarının iyi şekilde temizlenmesi önemlidir.

• Makine kullanımında vakuma dikkat edilmelidir. Bunun yanında hayvandan diğer hayvanlara geçişinde uygun dezenfektanlarla temizlenmeli ve kurutulmalıdır.

• Sağım yapan kişi öncelikle bir miktar sütü avuç içine sağarak pıhtı vs. yönünden kontrol etmeli daha sonra süt kabına sağmalıdır.

• Sağımdan sonra tekrar meme başları dezenfekte edilmelidir. Buna teat dipping denir. Bu işlem meme başının dezenfekte solüsyonuna daldırılmasına denir.

• Sağımdan sonra meme başı kanalı bir müddet açık kaldığı için pisliğin içine yatması önlenmelidir. Bunun için tavsiye edilen yöntemse sağımdan hemen sonra yemleme yapılmasıdır.

Hayvanlarımızı Mastitis’ten Nasıl Koruruz?

• Hayvanların bakım ve beslemesine özen gösterilmelidir.

• Mastitise eğilimi olan sarkık meme gibi bozuklukları olan ineklerin sürüden çıkarılması gerekir.

• Yaşlı inekler yatkın olduğu için sürü gençleştirilmelidir.

• İneklerin yattığı yerler kuru tutulmalı ve bol altlık kullanılmalıdır.

• Sağımdan sonra hayvanlara yem verilerek ayakta tutulmaya çalışılmalıdır. Çünkü sağımdan sonra meme deliği hemen kapanmaz.

• Sağımdan önce ve sonra meme dezenfekte solüsyona batırılıp kurulanmalıdır.

• Mastitli inekler en son sağılmalı ve mümkünse başka biri tarafından sağılmalı.

• Veteriner hekimlik ve danışma hizmetlerinin ihmal edilmemesi gerekir.

• Sürüye katılacak yeni hayvanların meme muayenesinin yapılması.

• Ahır çalışanları sağım ve mastitis konusunda bilgilendirilmelidir.

• Kronik mastitli hayvanlar sürüden çıkarılmalıdır.

• Kuruya çıkartılacak hayvanlara koruyucu / tedavi edici amaçla meme içi antibiyotik uygulaması yapılmalıdır.