Günümüz şartlarında genetik olarak ilerlemiş olan ve süt verimleri yüksek ineklerin yapılan rasyon ve beslemenin kontrolleri çok önemlidir. Çünkü modern süt ineği beslemesinde maliyetlerin yaklaşık %70’ni beslenme maliyetleri oluşturmaktadır. Bu yüzden beslemenin kontrolü için çeşitli değerlendirme yöntemleri mevcuttur. Bunlardan önemsiz gibi görülen;i ama pratik ve ciddi bilgiler sağlayan dışkı incelemesi bilinçli çiftlikler için oldukça önemlidir.

Olgun sığırlar genellikle her 0,5-2 saatte bir dışkı çıkarır. Toplam dışkı, 10 ila 24 porsiyonda 30-50 kg/gün'dür. Dışkıların önemli özellikleri; dışkı kıvamı, renk, koku ve içindeki parçacık uzunluğudur. Süt ineklerinde yutulan bir lokmanın gaita olarak sindirim sistemini terketmesi rasyondaki NDF (selüloz-lif) miktarına bağlı olarak 1,5 - 4 gün sürmektedir. Dışkının kontrolü aslında bize hayvanın yediği rasyonun-yeminden ne kadar faydalandığını gösterir.

Dışkıyı inceleyen bilim dalına manureoloji denir. Bu bizim halk arasında çok kullandığımız herşeyi bilen, atlayan insanlara verilen takma ismin tam tersine net olmamakla birlikte güzel ipuçları veren bir bilim alanıdır. 

Peki biz çiftliğimizde dışkıda nelere bakmalıyız?

Bunun için kullanılan iki yöntem vardır. Birincisi fizikisel inceleme; diğeri kimyasal incelemedir. 

Fiziksel inceleme nedir?

Dışkının renginin, kıvamının ve içeriğinin incelenmesidir.

Dışkı renk incelemesinde neye dikkat edilmelidir?

Dışkı rengi ineklerin yedikleri rasyona-yeme ve sindirim sistmenin sıvılarına göre değişkenlik göstermektedir. Merada beslenen taze yeşil ot yiyen ineklerin ki koyu yeşildir. Kuru ot yiyenlerde kahverengi olana kadar koyulaşır. Fazla miktarda mısır, arpa, buğday gibi tahıl yiyenlerde dışkı rengi yeşilimsi sarıdır. Rasyonun yapısına uygun sayılan bu renklerden hangisine daha yakın olduğuna karar vererek normal olup olmadığına bakabilirisiniz. Bazen kullanılan ilaçlara göre renkte farklılar oluşabilir. Koyu, siyah renkli, kanlı, açık yeşil, sarı sulu dışkılar hastalıklardan kaynaklı olmaktadır.

Dışkı kıvamı nasıl olmalıdır?

Yine dışkı kıvamıda rasyona-yeme bağlıdır; ayrıca tüketilen su miktarı da kıvamı için belirleyicidir. Kıvamı için pratik olarak inek dışkıladığında dışkıların üst üste birikip halka şeklinde kat oluşturması gerekmektedir. Bu ideal bir kıvamdır. At dışkısına benzeyen veya sulu dışkılar olumsuz olarak değerlendirilir ve sebeplerine bakılmalıdır.

Peki dışkı içeriği neden önemlidir?

Taze dışkıyı elinize aldığınızda arpa, buğday, mısır gibi taneler ve parçacıkları ila uzun kaba yem parçaları görmüyorsanız dışkınız ideal dışkı içeriğine yakın demektir. Dışkı içeriğinde ineğe rasyonda yedirilen yemlerin özellikle tahıl gruplarının ve uzun kaba yem parçalarının görülmemesi gerekmektedir. Ayrıca dışkıda mukus (sümüksü tabaka) kesinlikle görülmemelidir. Dışkı köpüren ve kabarcıklı olmamalıdır. Bu sayılan olumsuzluklar görüldüğünde rasyon yapısına, tahıl işleme aşamalarına ve hastalıklar yönünden bakılmalıdır.

Sayılan fiziksel muayeneleri yapmak için bir ekipman kullanabilir miyiz?

Elbette... Kullanılan üç kademeli ticari olarak satılan bir dışkı eleği bulunmaktadır. Bu dışkı eleğinin çalışma mantığı yukarıda sayılan fiziksel inceleme ilkelerine ve ineklerin sindirim sisteminin taklit edilmesine dayalıdır. 

Dışkı elek testi nasıl yapılır?

Sürüden veya bulunduğu grubun içinden en az 5-6 inekten alınan taze dışkı örnekleri karıştırılır. Karışıtrılan bu dışkı örneğinden bir miktar alınarak elek en üst gözüne konulur ve su akıtılarak yıkanır. En alt gözden temiz su gelinceye kadar bu işlem süresi devam eder. Daha sonra geriye kalan kısım aşağıdaki tablodaki gibi değerlendirilir.

Son olarak kimyasal inceleme nedir?

Taze olarak ineklerden grubuna göre alınan dışkılar uygun bir kaba alınıp mevsim şartlarına uygun, doğru sıcaklıkta saklanmak suretiyle labaratuvara ulaştırılarak burada yapılan analizlere göre yapılan bir inceleme şeklidir. Doğru bir değerlendirme için hayvan ve rasyon bilgileri de labarauvar ile paylaşılmalıdır. Son zamanlarda kimyasal incelemede en dikkat çeken incelenen değer dışkı nişasta değeridir. Bu değer enerji kaynağı olarak kullanılan tahılların inek tarafından ne kadar değerlendirildiğini ve bunun kayıp kaçak oranını belirleyerek ekonomik değerinin çıkarılmasında oldukça faydalıdır.

Size tavsiyemiz  hergün hayvanlarınızın rasyonunu analiz edemeyecek olsanız dahi dışkılarını gözden geçirmeyi ihmal etmeyin!!!