Sütçü Sığırlar Suni Tohumlama Sonrası Neden Döl Tutmayabilir?Ülkemizde gittikçe daha fazla sayıda çiftçi ya da ticari işletme sahibi hali hazırdaki sürülerini büyütme ve daha sağlıklı hayvanlar yetiştirmenin bir yolu olarak hayvanlarını suni tohumlama yöntemi ile tohumlamaya yönelmektedir. Kullanılan bu yöntemin başarılı olması yani tohumlanan hayvanların gebe kalması ise birden fazla unsura bağlıdır ve sanıldığından daha karmaşıktır.

Tohumlama uygulamasını gerçekleştiren kişilerin bu sürecin her aşaması hakkında temel ya da tercihen detaylı bilgi ve deneyim sahibi olması hayvanların sağlıklı ve normal vücut fonksiyonlarına uygun bir şekilde gebe kalmasını sağlayacaktır. Ancak bu uygulamayı gerçekleştirmeden önce her hayvan ya da işletme sahibinin bilmesi gereken temel kavramlar vardır.

Suni tohumlama nedir?

Suni tohumlama, çeşitli ekipmanlar kullanılarak sperma / tohumu doğrudan bir düve veya ineğin üreme kanalına bırakmak için dünya çapında kullanılan bir yardımcı üreme tekniğidir. Bu yöntem sayesinde üstün kaliteli boğaların, genetik olarak transfer edilebilir özelliklerinin yavrularına aktarılmasını ve çeşitli avantajları ile birlikte hayvanların döl veriminin de iyileştirilmesini sağlar.

Suni tohumlamanın avantajları nelerdir?

• Sürü içerisinde boğa bakım ve besleme maliyetine gerek kalmaz.
• Üstün kalitedeki boğa spermalarının kullanımı yaygınlaştırılır.
• Boğa spermaları uygun yöntemlerle toplandıktan sonra düzenli olarak kontrollere tabi tutulur ve içlerinden kaliteli olanlar seçilir.
• Döl verimi iyi olan boğa spermalarının kullanımı artırılır.
• İneklere doğal çiftleşme yoluyla geçebilecek hastalıkların bulaşma ihtimali azalır.
• Gebelik oranı artırılır.
• Suni tohumlama yoluyla gebe kalan inekler, doğal aşım yoluyla gebe kalanlara kıyasla daha fazla süt üretmektedir.

Suni tohumlamanın dezavantajları nelerdir?

• Özel ekipman gerektirir.
• Doğal aşıma kıyasla daha fazla vakit alır.
• Tohumlamayı yapacak olan kişinin üreme kanalının yapı ve işlevi hakkında bilgi sahibi olması gerekir.
• Süreç esnasında uygun temizlik koşullarına uyulmadığı takdirde gebelik oranlarında düşüş meydana gelebilir.
• Eğer kullanılacak boğa spermasına yapılması gereken testler uygulanmazsa, üreme kanalı ile ilgili hastalıklar ineğe bulaştırılabilir.
  

Suni tohumlama öncesi nelere dikkat etmeliyiz?

Tohumlama yapmadan önce ihtiyacımız olan tüm malzemelerin hemen ulaşabileceğimiz uzaklıkta olması gerekir. Tohumlamayı yapacak olan kişi, kendisine herhangi zoonoz -hayvanlardan insanlara geçebilen- bir hastalık bulaşımını önlemek amacıyla mutlaka her iki koluna da rektal muayene eldiveni giymeli ve rahim ile diğer üreme organlarına zarar vermemek için de tırnakları temiz ve kısa olmalıdır.

• Tohumlanacak hayvanın üreme kanalına çevreden herhangi bir mikrop bulaştırmamak için temizlik ve hijyen kurallarına eksiksiz uyulmalıdır.
• Hayvanda meydana gelebilecek stresi en aza indirgeyebilmek için hayvan tekniğine uygun şekilde zapt-ı rapt altına alınmalıdır.
• Hayvanın dış üreme kanalında yerleşmiş olan vulva dudakları ve çevresi temizlenmelidir.
• Muayene esnasında hayvanın dışkılama ihtimali dolayısıyla dışkının tohumlama kataterinin yerleştirileceği bölgeden uzaklaştırılması amacıyla tek kullanımlık kağıt havlu kullanılmalıdır. Bu uygulama ile üreme kanalının mikroplarla teması belli bir düzeyde önlenebilir.
• Tohumlanacak her hayvan için farklı bir rektal muayene eldiveni giyilmelidir.
• Rektumdan içeriye girmeden önce o bölge spermlerin ölmesine sebep olmayacak bir jel yardımıyla kayganlaştırılmalıdır. Bu uygulama bölgenin tahriş olmasını engellemek ve hayvanda acı ve stres oluşturmamak açısından önem teşkil etmektedir.

Suni tohumlama yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

‘’Tohum atmak’’ her ne kadar kolay bir eylem gibi gözükse de gözardı edilmemesi gereken önemli noktaları vardır. Hayvanları tohumlayabilmemiz için öncelikle doğru ve etkili kızgınlık tespiti yapmamız şarttır. Kızgınlık takibini günde 3 kez ve ortalama 20 ila 30 dakikalık sürelerle yaparsak hedeflediğimiz gebelik oranlarına ulaşabilmek için ilk adımı atmış oluruz. Bunun yanında tohumlama yapacak kişinin konu ile ilgili eğitim almış olması ve uygun tohumlama tekniğine ve temizlik & hijyen kurallarına eksiksiz şekilde uyması hayvanların gebe kalabilmesi için önem teşkil etmektedir. Tohumlama yapacak kişinin, tohumlama kataterini doğru konumlandırması ve spermayı genital kanala bırakması çok önemlidir.

Suni tohumlama sonrası hayvanlar neden gebe kalmayabilir?

İneklerin tohumlama sonrasında döl tutmasını bir başka deyişle gebe kalmasını engelleyebilecek çok sayıda faktör vardır. Bazı durumlarda gebeliği engelleyen sorunlar kolayca tespit edilebilir ancak daha karmaşık olanlar da mevcuttur ve sürüde gebe kalmayı engelleyen esas problemi bulmak zor olabilmektedir. Şunu hiçbir zaman unutmamalıyız: Her tohumlama sonrası her hayvan gebe kalmayabilir. Şimdi bu durumun sebeplerine daha detaylı şekilde bakalım.

1.  Spermayı çözdürme/eritme esnasında yapılan hatalar:  Spermanın dondurulup azot tankında saklanması esnasında ve tohumlama yapmak için tanktan dışarıya çıkarılıp uygun şartlarda çözdürülmesi sırasında ideal koşullara (37 C’de 30 saniye süreyle) uyulmadığı takdirde hayvanın döl tutma ihtimali azalır.
2. Tohumlama tekniğinde yapılan hatalar:
• Eğer tohumlama katateri genital kanala uygun açıda yönlendirilmezse ve üreme kanalına sert, tahriş edici uygulamalarda bulunulursa hayvanın gebe kalma ihtimali azalır.
• Spermanın genital kanalın uygun bölgesine bırakılması esnasında hayvanın refah koşullarını olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir uygulamada bulunulursa, hayvanda korku, panik ve ağrıya sebep olabilecek kaba-zorlayıcı işlemlerde bulunulursa vücuttaki stres düzeyinin artması ve meydana gelecek hormonal değişikliklerden ötürü gebe kalma ihtimali azalır.
• Tohumlama eğer yapılması gereken zamandan önce veya daha geç yapılırsa hayvanlar çok yüksek ihtimalle gebe kalmayacaklardır.
3. Yumurtlama problemleri:

• Follikülerde gerileme: Suni tohumlama sırasında yumurtalıklarda gelişen folliküller büyüyüp gelişmeye devam etmez ve geriler.
•  Folliküllerin olgunlaşmasında gecikme: Eğer follikül herhangi bir sebeple geç olgunlaşırsa ya da olgunlaşması esnasında çeşitli problemler şekillenirse yumurtlama olması gerekenden daha sonraki bir zamanda gerçekleşir.
• Yumurtalıklarda oluşan kistler: Yumurtalıklarda çeşitli sebepler dolayısıyla kistleşen yapılar meydana gelirse bu yapılar uygun şekilde tedavi edilmeden hayvanın gebe kalma ihtimali normalden daha düşük olacaktır.

1. Üreme kanalı hastalıkları:
2. Vagina problemleri:
   • Vaginanın yeterli düzeyde kapanmaması
   • Vaginada idrar birikmesi
   • Vagina tabanında irin / iltihap birikmesi
   • Vaginadan normal olmayan akıntı gelmesi
3. Serviks problemleri:
   • Serviksin devamlı açık kalması, düvelerde servikal kanalın çok dar olması
   • Servikal kanalda enfeksiyon meydana gelmesi
4. Rahim problemleri:
   • Normal olmayan renk, kıvam ve kokuda akıntı gelmesi
   • Elle yapılan muayenede sertliklerin hissedilmesi
   • Vulvadaki kılların ve kuyruğun çevresinde taze veya kurumuş normal olmayan özelliklerde akıntı gözlenmesi
5. Ovidukt problemleri:
   • Tüberkülozis
   • Enfeksiyon ve meydana gelen kalınlaşmalar
6. Embriyonik ölüm ve yavru atmalar
   • Vitamin A yetersizliği
   • Mineral madde yetersizlikleri
   • Vücut kondisyon kaybı veya aşırı yağlanma gibi faktörlerin tümü düve ve ineklerin döl tutmamasında önemli rol oynamaktadır ve üzerlerinde durulması gerekmektedir.