Dünyada en çok kenevir bitkisi yetiştiren 30 ülke arasında %70’lik oranla dünyada ilk sırada Çin Halk Cumhuriyeti yer almaktadır. Dünyanın en çok kenevir yetiştiren ikinci ülkesi Fransa’dır. Fransa 2003 yılından beri sigara kâğıdı üretiminde %70, otomobil sektöründe %15, ısı izolesi işlemlerinde %5, hayvan besleme ve hayvan altlığında ise %10 oranda kenevir bitkisini kullanmaktadır.

Kanada, İngiltere, Amerika ve Almanya kenevirden elde edilen ürünleri kozmetik, tekstil ve ilaç üretiminde kullanmaktadır.

2017 yılında Amerika Birleşik Devletlerinin kenevir bitkisinden elde ederek sattığı ürünlerin piyasa değeri 820 milyon Dolar seviyesindedir. Kenevirin Türkiye’de devlet desteği ile 20 şehirde yetiştirilmesine izin verilmektedir. Kenevir bitkisini yetiştiren üreticilerimizin zorluklar yaşadığını, devletten ve iş adamlarımızdan daha fazla destek alarak ülkemize ekonomik katkıda bulunması gerektiğini düşünen ve Türkiye’de ilk lisanslı Kenevir üreticimiz Alparslan AKYEL sizlerden gelen soruları cevapladı.

Kendiniz ile İlgili Biraz Bilgi Verebilir misiniz?

Adım Alparslan Akyel. Samsun Vezirköprü’de yaşıyorum. Narlısaray köyündenim. Akaryakıt ve LPG istasyonu işletiyorum. Aynı zamanda tarım ve hayvancılıkla uğraşıyorum. Büyükbaş hayvan yetiştiriyorum.

Neden Kenevir Yetiştirmeyi Düşündünüz?

Bizde kenevir yetiştiriciği atadan kalma. Türkiye’de ilk lisanslı kenevir eken köy bizim köyümüz. Bu bizim dedelerimizden kalan bir ürün. Herhangi bir yerden görüp, araştırıp ekmeye karar vermedik. Çocukluğumuzdan beri bu işi yapıyoruz. Kendi adıma konuşacak olursam 20 yıldır bu işin içindeyim.

Ekimi ve Bakımı Hakkında Neler Söyleyebilirsiniz? Yetiştirilmesi Nasıldır?

Biz Mart ayının ortasında ekimini mibzerle yapıyoruz. Önce tarlayı sürüyoruz, tırmık çekip mibzer ile ekiyoruz. Dönüme 10-15 kg taban gübresi dediğimiz 20-20-0 gübresi kullanıyoruz. Dönüme (1000 m2) 2,5-3 kg arası kenevir tohumu atıyoruz.

Ektikten sonra bitki 10-15 cm ye geldiği zaman el ile çapasını yapıyoruz. 1.5 metreye yaklaştığı zaman salma sulama ile sulamasını yapıyoruz.  Lifleri çok sulu olduğu için yağmurlama sulama, keneviri yatırıyor. Sap sertleştikten sonra damlama yapılabilir. Bu bitkiyi -şartlara göre değişmekle birlikte- 2-3 sefer sulamasını yapıyoruz.

Kenevirin liflik ve tohumluk olarak hasadı var. Samsun’da Haziran sonu ve Temmuz ayının ilk haftası gibi liflik hasadı başlıyor. Daha önceleri kenevirin sökümünü el ile yapıyorduk ama şimdi makine ile yapıyoruz. Sökümden sonra arazinin içinde kurutulur. 1 hafta içinde yeşil renk zamanla soluyor. Sonra yeşil yapraklar sökülür. Daha sonra sapın altı yeşil kalmasın diye sapları döndürürüz birkaç gün sonra o da kahverengine döner. Daha sonra 20-25 kg haline gelecek şekilde bağlıyoruz ve liflik hasadı tamamlamış oluyoruz.

Tohumluk hasadı ise 10. ayda başlar. Erkek bitkiden sadece erkek çiçek olur ve polen bulunur,  dişi zaten olduğu yerde kahverengileşen rengi ile kendisini belli eder, yeşil kalmıyor. Dişileri alıp bağlarız, erkekleri de sökeriz araziye yatırıp güneşte  tam kurumasını bekleriz . Dişi bitkide dişi çiçek olur ve tohum dişi bitkiden elde edilir. Erkek bitki tozlanma yaptıktan sonra kurur. Dişi bitki gelişmeye devam eder.

Kenevir Yetiştiriciliği ile İlgili Ekim, Bakim ve Hasat ile ilgili yazımızı  buradaki LINK'ten okuyabilirsiniz.

Kenevirin İhracat ve Piyasası Nasıl?

Biz tohumluk ya da liflik, alıcı nasıl isterse o yönde yetiştiriyoruz. Sözleşmeli tarım yapıyoruz. Tohumluk yetiştirdiğimizde de çıkan saplardan da liflik oluyor.

1-2 tane yatırımcı gelip bize sözleşmeli tarım ile ektirdi, elimizdeki tohumları, liflikleri aldı, deposuna koydu ve orada bekliyor. Biz paramızı aldık. Ondan sonraki ticaret onların sorunu oluyor. Onlar lifleri ayırıp boru tesisatı, ip yapan firmalara vs. satıyor. Tohum üzerinde de herhangi bir çalışma şu anda yok.

Biz, kenevir hakkında devletten gelen duyuruları öğrendikten sonra sözleşmeli tarım yapmaya başladık. Eskiden sözleşmeli yapmıyorduk. Daha önce biz bunların liflerini havuzlara yatırıp o şekilde alıyorduk. Kış aylarında daha çok suyun içinde kalırdı. Yazın 10 gün sonra sudan alıp liften çıkmış hale getirirdik. Bu lifleri de ip fabrikalarına veriyorduk.

İzin Alırken Hangi Adımları İzlediniz?

Tarlanın tapusunu götürüp Jandarmaya bırakıyoruz ve beyanname veriyoruz. Jandarma İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerine veriyor o belgeleri. İkisi bağlantılı çalışıyor zaten. Nerede kenevir ekeceğimize dair ruhsat alıyoruz. Jandarma gelip içinde başka bir şey var mı diye kontrol ediyor. Kenevir Yetiştiriciliği ile İlgili izin başvuru formlarına LINK'ten ulaşabilirsiniz. 

Bu Konuda Devletten Ne Tür Destek Bekliyorsunuz? Kenevir Yetiştiriciliğinde Genel Eksiklikler Nelerdir?

Tarım ve hayvancılık konusunda üretici çok zor durumda. Girdiler aşırı derecede pahalı. Bunun önüne geçilmesini isterdim.

İkinci bir şey olarak şunu söyleyeyim. Kenevir projesi burada başladı, pilot bölge seçildi. Biz de onlara dedik ki, biz size kenevir tohumunu üretelim, siz de bizim arazimizi sulama kapsamına alın dedik. Kuru tarım ile verimsiz ürün alıyoruz. Tamam dediler ama maalesef hiçbirisi olmadı.

Bu İşin Tarımını Yapmak İsteyen Olursa Nasıl Bir Öneriniz Olur?

İlk önce pazarını bulmak lazım. Yetiştirmesi kolay. Tarımla uğraşan her insan keneviri yetiştirebilir.

İkinci önerim ise illegal iş yapmamaları. Esrar olarak ekenler oldu. Buralarda dahi böyle işler olduğunu duyduk, hepsi yakalandı, şu an cezaevlerindeler.  Birisi gelir, bana şunlardan ek der, büyük ücret teklifleri geliyor herhalde, çiftçi de kanar. Bunlara çok dikkat etmeleri, o şekilde bir tehlikeye düşmemeleri lazım.

Bir de ekim, çapa ve sulama zamanlarına özen gösterilirse iyi bir verim alabilirler.

Kenevir Tohumunu Nereden Temin Ettiniz? Kenevir Yetiştirmek İsteyenler Tohumu Nereden Temin Edebilirler?

Vezirköprü’nün Narlısaray köyüne ait olan ‘’Vezir Narlı’’ diye bir çeşidi var. Bu, atadan kalan tek tohumdur, bizim köyümüzdedir. Bizim elimizde olan tohum da budur. 300 hanelik bir köyde 2-3 kişi bu işi yapıyordu. Elimizdeki tohum olmasaydı, biz de bu işi bıraksaydık, kenevir tohumu Türkiye’den yok olurdu. Esrar içeriği olmayan, tamamen liflik ve birinci sınıf tescilli tohum. Devletimizin onay verdiği tohum.

Vezir narlı tohumundan ekerseler başarılı olurlar. Mesela başka tip tohumlar var, 2 metreden fazla uzamaz. Bizim tohumumuz eğer iklim de uygun olursa 6-7 metreye kadar ulaşabilir. Bizde 6 metreye ulaşan bitkiler oldu.

Kenevir Yetiştiriciliğinin Kazancı Nasıl? Kenevir Yetiştirmek Karlı Bir İş mi?

Aslında çok karlı bir iş. Devletin ekin dediği yılda, ilk yaptığımız hasatta 1000 m2 den lif ve tohum olarak 4.000 - 5.000 TL para aldık. Yani ilk hasadımızda lifin kilosu 3.25, tohumun kilosu ise 40 TL idi. Biz ortalama 85 kg tohum aldık 1 dönümden. 1250 kg da lif aldık.

Fakat 2020’de yapılan ekimde tüccarlar şöyle bir şart koştu: Tohumun kilosu 20 TL, lifin kilosu 0.60 TL.  Böyle olunca ikinci sezonda fiyat düştü. 2020’de dere yatakları, barajlar erken boşaldı. Sulama imkânımız olmayınca elimizde ürün olmadı. Biz bu sene susuzlıktan ve fiyatları aşağıya çektikleri için zarar ettik. Dönüme 1.500 TL parayı ancak alabildik. Kenevir işinin başında kimse olmadığı için herkes kafasına göre fiyat belirliyor.

Lif ve Tohumundan Geriye Kalan Ürünleri Nasıl Değerlendiriyorsunuz?

Onları da satıyoruz. Bize ekim zamanında gelen yatırımcılar, dış cephede kullanılan strafor yapımında kullanacağız dediler, sıcak asfalt malzemesinde kullanılacak dediler.