Tahıllar Neden Kaba Yem Olarak Kullanılmaktadır?

Ülkemizde mevcut kaba yem üretimi, kaba yem ihtiyacımızın sadece bir kısmını karşılayabilmektedir. Kaba yem olarak hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan yem bitkileri tarımı, ülkemizde yem ihtiyacını karşılayacak kadar gelişmemiştir. Son yıllarda ülkemizde kaba yem ihtiyacını gidermek için teşvikler yapılmıştır. Yapılan bu teşvikler yem üretimini arttırsa da, bu artışlar yem ihtiyacını karşılamak için yeterli düzeyde değildir.

Tahılların Kaba Yem Olarak Kullanılmasının Önemi Nedir?

Mevcut yem kaynaklarına, alternatif bir kaynak olarak tahıllar kullanılmaktadır. Tahılların alternatif yem olarak kullanılması, yem sorununa kısmi bir çözüm yöntemidir. Kaba yem olarak kullanımlar yaygınlaşan ve hayvan beslenmesinde yadsınamayacak öneme sahip olan tahıllar, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Kaba yem üretmek amacıyla yetiştirilen bitkiler, yalnız ekilip kullanıldığı gibi, fiğlerle birlikte destek bitki ya da yonca ile birlikte koruyucu bitki olarak da kullanılırlar. Henüz ülkemizde kullanımı yaygınlaşmamış olup tahıllar ara ürün, örtü bitkisi ve geçici mera amacıyla da kullanılmaktadır. Tahıllardan bu yollarla elde edilen ot yaş, kuru veya silaj olarak hayvanlara yedirilmektedir.

Adaptasyon kabiliyetlerinin iyi olması, Tritikale ve çavdar gibi türlerin çok ekstrem şartlarda yetişebilmesi, arpanın tuzlu topraklarda yetişebilmesi, çimlenmeden sonra hızlı bir gelişme göstererek kısa zamanda otlatılacak kadar ürün vermesi tahılların kaba yem olarak kullanımlarını yaygınlaştıran başlıca özelliklerdendir. Tahılların aynı zamanda karbonhidrat, karoten, bazı vitamin ve minerallerce zengin olması bu yaygınlaşmayı etkileyen diğer faktörler arasında yer almaktadır.

 Hayvan Beslenmesinde Arpanın Yeri Nedir?

Kaba yem olarak çoğunlukla tercih edilen tahıllardan biri de arpadır. Bu bitki daha çok yarı-kurak bölgelere yayılıp, bu alanlarda yetiştirilmektedir. Dünyada üretilen arpanın yaklaşık %68’i yem amaçlı, %21’i sanayi amaçlı, %5’i de gıda olarak kullanılmaktadır. Arpanın adaptasyon kabiliyetinin iyi olması, özellikle tuzlu topraklarda yetişmesi arpanın üretiminin fazla olmasında önemli bir rol almıştır. Arpanın ot olarak en büyük dezavantajı, kılçıklarının kuruyunca sertleşmesidir. Sertleşen bu kuru otu hayvanlar yemekten kaçınır ve bu da hayvan beslenmesi için istemediğimiz bir durumdur.

Tahıllar, yem bitkisi olarak uygun özelliklere sahiptir fakat tahılların en önemli problemi besleme değerlerinin düşük olmasıdır. Bitkilerdeki yaprak/sap oranlarının düşük olması ve çabuk olgunlaşma bu sonucu doğurmaktadır.

Arpanın Sindirilmesi Neden Zordur?

Tahılların besleme değerini düşüren bir husus da sindirimi zor olan selüloz ve lignin oranlarının yüksek olmasıdır. Olgunlaşma ile birlikte sapların oranı artar ve üretilen karbonhidratlar yapısal hale gelir. Böylece ham selüloz oranı da giderek hızlı bir şekilde artış gösterir. Arpa ve yulafta bu artış karınlanmadan çiçeklenmeye doğru yavaş seyrederken, çiçeklenmeden süt oluma doğru daha hızlı gerçekleşmektedir.

Ham selüloz (yüksek yapılı karbonhidratlar) ve lignin (bitkide odunlaşmayı arttıran yapı) oranları yüksek yem tayin ederler. Bu oranların yüksek olması, tahılların kaba yem olarak kullanılmasında karşılaşılan başka bir probleme yol açar. Bu problem ise otun sindirilme derecesidir.

Tahıllar, baklagillere göre sindirilebilir organik madde veya kuru madde değerleri yönünden daha düşük değerlere sahiplerdir. Arpa ve tritikale, buğday ve yulafa göre daha kolay sindirilebilmektedir. Bitkilerin sindirimi tamamen yapısal kimyasalların bir araya gelmesine bağlıdır. Yapısal maddelerin artması sindirilmeyi net bir şekilde azaltmaktadır. Arpanın sindirilebilirliği yüksektir. Sindirim oranı, özellikle tane dolumda ham protein oranı ile ilişkilidir. Bitki kompozisyonu ve sindirimin de bitki gelişme çağı ile ilgili olduğu apaçık ortadadır. Olgunlaşma arttıkça sindirilebilirlik azalmaktadır.

Arpayı Hayvan Beslenmesinde Tek Başına Kullanabilir Miyiz?

Tahıllar  hayvan beslemede riskli bir yem kaynağıdır. Tahıl otları kaba yem olarak kullanılacaksa bitkinin gelişme devresi doğru kararlaştırılmalıdır. Çünkü gelişme döneminin ilerlemesiyle kuru ot verimi artar ve  biçimi geç yapmak önerilir. Ancak azalan ham protein oranı ve sindirilebilirlik, artan yapısal maddeler kuru ot veriminin yükselmesiyle ancak süt olum devresine kadar telafi edilebilir.

Tahılların mineral madde içerikleri hayvan beslenmesi için yeterli değildir. Bu nedenle tahılları doğrudan hayvan beslemede kullanmak önerilmemektedir. Tahılları karışımlara dahil etmek daha uygundur. Fiğ gibi tek yıllık baklagillerle destek bitki olarak veya yonca gibi çok yıllık baklagillerle koruyucu bitki olarak karışık ekilmesi tavsiye edilmektedir. Karışık ekim sayesinde tahılların hızlı gelişme ve yüksek verim gücü ile baklagillerin yeterli besleme değeri bir araya gelmiş olup, hayvan beslenmesi açısından daha sağlıklı, daha güvenilir ve verimli yem kalitesi sunulmuş olur.

Arpa, buğday gibi tahıllar özellikle sığırlara verilmeden önce mutlaka ezme işleminden geçirilmelidir. Kırma ve öğütme işlemlerinin, un tarzında çok küçük parçalar halinde olması sığırların işkembesinde hızlı çözünmesine buda işkembe asitliğini yükselterek başta Asidoz olmak üzere diğer ayak problemlerine de sebep olacaktır. Bu yüzden ezme şeklinde verilmesi en doğru olanıdır. Küçükbaş hayvanlara ise diri ve ezme olarak 2 şekilde de verilebilir