Değerli bir yağ bitkisi olan aspirin kullanım alanları da çok geniş. ‘’Dünyada nasıl kullanılıyor?’’ sorusunu cevapladıktan sonra, aspiri nerelerde ve nasıl yetiştirebileceğimizi öğrenelim.

Aspir yağından, yemeklik yağ olarak kullanımı dışında çabuk kuruma özelliğiyle hem yüksek neme hem de buruşmaya dayanıklı boya üretiminde yararlanılıyor. Aspir, çiçeklerinden elde edilen boyar maddeler nedeniyle yalancı safran olarak da adlandırılır. Yalancı safran, çok eskilerden beri kilim boyamacılığında kullanılmıştır (Ülkemiz için ekonomik bir getirisi şu anda yok). Aynı zamanda kanola gibi, aspir de biyodizel üretiminde değerlendirilen önemli bir bitkidir.

Diyabet hastalığı açısından da ABD, Kanada ve Meksika gibi ülkeler aspir bitkisinden yararlanıyor. Genetik yapısı değiştirilerek ıslah edilen bitkilerin tohumlarında bulunan proteinlere insülin ürettirilmiş ve bunun insan insülininden farksız olduğu bulunmuştur. Böylece hem ekonomik hem de daha kolay bir yol keşfedilmiştir. Sadece bir dönümden elde edilen insülin miktarı yaklaşık 600 civarı diyabet hastasının 1 yıllık insülin ihtiyacını karşılayacak mertebeye ulaşmıştır.

Aspir Bitkisi Hayvancılıkta Nasıl Kullanılır?

Bitki özellikle kurak bölgeler için iyi bir kaba yem ve iyi bir enerji kaynağıdır. Yağı çıkartılan aspirden yan ürün olarak küspe elde ediliyor. Aspirin küspesi, değerli bir hayvan yemi olarak kullanılabilir. Bunun dışında kuşyemi olarak tohumlarından yararlanılıyor. Dikensiz çeşitleri otlatma için de uygundur. Silaj yapılarak da değerlendirilebilir. Ayrıca ruminantların, et ve süt üretimi açısından aspir ile beslenmesi önemlidir. Aspir bitkisinin sapları altlık ya da yakacak olarak değerlendirilebilir.

Aspir Hangi İklim ve Toprak Şartlarında Yetiştirilmelidir?

Aspir aslında sıcak iklim bitkisidir. Fakat adaptasyon kabiliyeti çok iyi olduğu için farklı iklimlerde de yetiştiriciliği yapılıyor. Yazlık ve kışlık olarak ekildiği için, aslında üretim alanı geniştir. (Kışlık çeşidi yok.) Yüksek sıcaklık kadar olmasa da düşük sıcaklığa da dayanıklıdır. Fideleri -7°C’ye kadar dayanıklıdır. Toprak tuzluluğuna karşı toleransı yüksektir. Tuzluluk nedeniyle yetiştiriciliği yapılmayan pamuk vb. bitkilere göre aspirin yetiştiriciliği çok daha rahattır. Su tutma kapasitesi çok yüksek olan toprakları sevmez, orta bünyeli topraklar aspir tarımı için uygundur.

Aspir Yetiştirirken Tarlayı Nasıl Hazırlamalıyız?

Kışlık ve yazlık ekim yapılma durumuna göre değişiyor. Kışlık ekim yapılacaksa sonbaharda toprak işlemenin hepsinin bitmesi gerekiyor. Ekim öncesi pulluk ve diskaro çekilmelidir, sonra tırmık ile tarla düzlenir ve ekime hazır hale getirilir.

Yazlık ekimde ise ekim ilkbaharda olmalıdır. Sonbaharda hasattan sonra (buğday hasadı) pulluk ile tarla sürülür. Ekimden hemen önce diskaro ya da kazayağı, daha sonra da tırmık ile toprak işlenir. Ekimden hemenönce tarla hazırlığının yapılması, halaza dediğimiz kendi gelen bitkilerin çıkışını engelleyecektir ve aspir için temiz bir alan sağlayacaktır.

Aspirin Ekimi Nasıl Olur?

Aspir tohumla üretilir. Toprak sıcaklığının 20-21°C olduğu yerlerde bir hafta içinde çimlenir. Kışı uzun ve sert geçen bölgelerde yazlık olarak, erken ilkbahar aylarında ekilir. Akdeniz ikliminin özelliklerini gösteren bölgelerde ise üreticinin yüzünü güldürecek kadar yüksek verim alabilmek için kışlık olarak güz döneminde ekimi yapılır. Ekim buğday, arpa mibzerleri ile yapılır ve diğer alet ekipmanlar, aspir tarımı için rahatça kullanılabilir. Aspirin tarımının kolay olması, ileride de yaygınlaşabileceğinin en büyük göstergesidir. Hatta buğday ve arpa yetiştiriciliği yapan üreticilerimiz için aspiri benimsemek daha kolay olması ve nematod problemine en iyi kültürel önlem olması nedeniyle ekim nöbetine sokulabilecek bitkilerden birisi aspirdir.

Kışlık ekimde sonbaharda Ekim ayı sonları ve Kasım başı; yazlık ekimde ise Şubatın 20’sinden Martın 15’ine kadar tarlaya girebildiğimiz en erken dönemlerde ekimi yapmalıyız. Bu dönemde erken ekim yüksek verimi beraberinde getirir. Geç ekimlerde tohum verimleri ve yağ oranları düşer.

Ekimi buğday mibzeriyle, sıra arası 14 cm olacak şekilde, dekara 5-6 kg tohum atılması önerilir. İri taneli tohumlarda 6 kg’ın altına düşmemek lazım. Ekim derinliği ise buğdaydaki gibi olmalı, 5 cm’yi geçmemelidir.

Aspirde Gübreleme, Yabancı Ot Mücadelesi ve Sulama Nasıl Olmalıdır?

Toprak analizinin yapılamadığı durumlarda genelde dekara 5 ile 8 kg saf azot verilebilir hatta bir miktar da fosfor (dekara 3-5 kg) ekim öncesi verilebilir. Tüm gübreleme ekimle birlikte yapılabilir ve genelde DAP dediğimiz gübreler kullanılır.

Aspir, ilk gelişme dönemlerinde yabancı otlarla rekabet edemez. Bu nedenle ekimi yapıp, üstüne ilaç atmak ya da çıkıştan hemen önce ilacı uygulamak gerekir. Ayçiçeğinde ekimden önce atılan ilaçların çoğu aspirde de kullanılabilir.

Aspir bitkisi kurağa dayanıklı olsa da bitkinin kritik dönemlerinde sulama yapılması verimi arttıracaktır. Bu kritik dönemler sapa kalkma ve çiçeklenme öncesi dönemlerdir.

Aspirde Hasat

Hasat buğdayda da kullandığımız biçerdöverle yapılıyor. Bitkinin tamamen kuruması lazım. Hasat zamanı, tane rengi tamamen beyaz olmuştur. Eleme sırasında eleğin hareketi tahıllardakinden daha hızlı olmalıdır.