Ayçiçeğinin, küspesinin hayvan yeminde, sap ve tablalarının kâğıt yapımında kullanılması, yine bunların öğütülmesiyle kümes hayvanlarının yem rasyonlarına karıştırılması, sık ekilip erken devrede hasat edildiği takdirde yeşil yem, yeşil gübre ve silaj yapımında kullanılması, bu bitkinin bitkisel yağ dışında diğer kullanım alanlarındandır. Ayçiçeğini ekimden hasada kadar genel olarak hep birlikte inceleyelim.

Ayçiçeği Hangi İklimlerde ve Hangi Bölgelerde Yetiştirilirse Kazançlı Olur?

Ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesinin yağış fazlalığı neticesiyle asitlenmiş toprakları ve Doğu Anadolu bölgesinin yüksek rakımlı bölgeleri dışında, daha çok Trakya bölgesi olmak üzere birçok yerde ekimi yapılmaktadır. Ayçiçeği çiçeklenme evresinde genellikle serin ve nemli, çiçeklenmeden sonraki evrede ise daha sıcak ve kuru havaları ister. Hepimizin de bildiği gibi ayçiçeği ışığı seven bitkilerdendir. İstediği güneş ışığını alamayınca verimde %60 civarı azalma görülür. Çiçeklenmeden sonra yaşanan düşük ve yüksek sıcaklıklar ise ayçiçeğindeki yağ oranlarını belirler.

Ayçiçeğini Nasıl Topraklarda Yetiştirmeliyiz?

Ayçiçeği, drenaj sorununun gözükmediği ve taban suyunun yüksek olmadığı topraklarda yetiştirilmelidir. Asitli toprakları sevmez (pH’sı en az 6 olmalıdır). Saçak kökleri 50 cm’lik derinliğe ulaşsa da köklerinin 2 metre derinliğe kadar inmesi, ayçiçeğinin topraktaki su arayışı ve suyu çekme kabiliyetinin çok iyi olduğunu gösterir. Kurağa dayanıklı olsa da suyu seven bir bitkidir, fazla kumlu topraklar yetiştiricilik için uygun olmaz. Toprak derinliğinin yüksek olması, verimde artış sağlar.

Ayçiçeğinde Ekim Öncesi Neler Yapılmalı?

Ayçiçeği kendini sevmeyen bir bitkidir. Üst üste ekildiğinde verim azalır, hastalık ve zararlılar artar. Toprağı da fazla yorduğu için mutlaka patates, şekerpancarı, fiğ, buğday gibi bitkilerle ekim nöbetine almalıyız. Ayçiçeği, hem kuru hem de sulu tarım alanlarında üretilebilir.

Toprak hazırlığında, isteğe bağlı olarak 4-5 yılda bir yapılan taban patlatma aletleriyle pulluk tabanını kırabilirsiniz ama pratikte ayçiçeği için pek önerilmez. Çünkü elde edilecek ürün sınırlı.  Sonbaharda (özellikle buğday hasadı sonrası anızın bozulup toprağa karıştırılması için) pullukla derin bir sürüm yapılarak bu şekilde kış geçirilir. (20-25 cm)

İlkbahar aylarında tarlaya girebildiğimiz ilk dönemlerde kazayağı, diskaro ya da kültüvatör aletlerinden birisi ile, ardından da tırmık kullanılarak toprak işlenir.

Ekimde iyi bir sonuç almak için, ekim makinesinin güzel çalışabileceği tohum yatağı ve tarla tesviyesini iyileştirmek adına gerekirse tapan, merdane gibi aletlerle toprağı bastırmak gerek.

Hatta erken ekim yapmak için sırt oluşturmanız daha iyi olacaktır. Düz tarlada toprağın tava gelmesi zorlaşıyor.

Toprak İşlemeden Ekim Yapabilir miyiz?

Evet. Direkt anıza ekim yapacaksanız yukarıda bahsettiğim sonbaharda toprak işlemelerini yapmanıza gerek yok. Fakat tarlada çok fazla yabancı ot görülecektir. Bunun önüne geçmek için total herbisit dediğimiz toprak yüzeyindeki tüm bitkileri öldüren yabancı ot ilaçlarını kullanmak gerekir.

Ayçiçeğinin Ekimi Nasıl Olmalıdır?

Ayçiçeğinde de kullanılacak tohumluğun önemi büyüktür.  Tohumun çimlenme ve çıkış gücünün yüksek olmasıyla beraber orobanşa dayanıklı, ilaçlı olması mühimdir.

Bölgelere göre ekim zamanları değişir, toprak sıcaklığı 10-12 derece civarında olduğunda ekim yapılmalıdır. Kuru şartlarda erken ekimin verimi arttırdığı biliniyor. Yüksek rakımlı yerlerde ise ekim mümkün olduğunca geciktirilmelidir.

Türkiye için bölgelere göre, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 15 Şubat, İç Anadolu Bölgesinde 15 Nisan ve Trakya Bölgelerinde Nisan ayı içinde pnömatik mibzer ile ekim yapılabilir. Düz mibzerle ekilirse sıra üzeri mesafe ayarlanamadığından seyreltme işlemi yapılmalıdır(bitkiler 10-15 cm boyuna geldiğinde, bir kez), önerilmez.

İdeal ekim, sıra arası 70 ve sıra üzeri 30 cm olarak önerilse de sıra üzeri mesafe pratikte yakalanmıyor. Bu rakam suluda 20-22 cm, kuruda ise 24-25 cm’dir. Ekim derinliği ise değişmekle beraber 3-5 cm’dir.

Ayçiçeğinde Çapalama, Gübreleme, Sulama İşlemleri Nasıl Yapılmalı?

Genelde iki çapalama yeterlidir. İlk çapalama köklere zarar vermeden, bitkiler 10-15 cm’ye geldiğinde yapılmalıdır. Diğer çapalama ise 30 cm’ye yakın boyda olduğunda yapılmalıdır. Kurak şartlarda 1 çapalama yeterlidir çünkü çapalama topraktaki nemi uçurur.

Ayçiçeği, topraktaki bitki besin maddesini çok kaldırdığı için gübreleme yapmak verim açısından önemlidir. Çiftlik gübresi verilecekse, 2-3 senede bir, 2 ton/da verilmeli. 200-250 kg verim almak için, dekara; 7-8 kg saf azot, 5-6 kg fosfor uygulanabilir. Ancak sulu koşullarda, ekim sıklığıyla birlikte bu oran % 15-20 artar. Azot ikiye bölünerek, yarısı ekimle birlikte, yarısı ikinci çapayla birlikte, fosforlu gübrenin tamamı ya ekim öncesi ya da ekimle birlikte verilmelidir. Damla sulama çekilecekse ekimden sonra bile uygulanabilir. Ülkemiz toprakları genelde potasyumca zengin olduğu için bu konuda toprak analiz sonuçlarına göre hareket etmekte yarar var.

Çiçeklenmeden 15-20 gün önceki dönemlerde yapılan iki ya da üç sulama verimi en az iki katına çıkaracaktır.

Hasat zamanının geldiğini, bitkinin sapı tablanın dibinden aşağıya doğru kurumaya başladığında anlarız ve biçerdöver ile yetiştiriciliğimizi sonlandırmış oluruz.

Tüm üreticilerimize bol kazançlar diliyorum.