B1 vitamini  suda çözünen vitaminlerden olup enerji metabolizmasında önemli görevi olan biyolojik bir üründür. Geviş getiren hayvanların işkembelerinde üretilebildiği gibi günlük olarak kaba ve tane yemlerden de karşılanmaktadır.

Genç hayvanların işkembeleri tam olarak aktif olmadığı için bazen hayvanlarda B1 vitamini eksikliği ortaya çıkmakta ve bununla beraber yetişkin hayvanlarda, bazı beslenme hataları yine CCN hastalığına sebep olmaktadır.

Bira ve ekmek mayası, hububatlar, soya unu, pamuk tohumu unu, yer fıstığı unu, kepek ve tohum kabukları önemli B1 vitamini kaynaklarıdır.

Poliensefalomalesi(CCN) Sebepleri Nelerdir?

• 6 haftalıktan küçük kuzu, oğlak ve buzağılar sadece sütle beslenmeleri halinde, günlük B1 vitamini yeterli düzeyde alamıyacaklardır. Çünkü süt B1 vitamini yönünden yeterli bir besin maddesi değildir.
• Kaba yem miktarı çok düşük olan rasyonlarla besleme yapılan veya çok fazla körpe ot yiyen hayvanların işkembesinde B1 vitamini yeteri kadar üretilip sindirilemez.
• Eğrelti ve at kuyruğu otunu çok fazla tüketen hayvanlarda poliensefolamalazi gözlemlenir.
•  Sülfat veya kükürt düzeyi çok yüksek suları veya besinleri tüketen hayvanlar
• Akut kurşun zehirlenmeleri 
• Kobalt minareli eksikliği 
• Tiaminaz enzim seviyesi yüksek balık unu kullanılması 
• Yüksek düzeyde ısıya maruz kalan tahılların B1 vitamin içeriği düşmektedir.( Fabrika yemlerinin peletlenmesi işleminde B1 vitaminin büyük bir kısmı tahrip olmaktadır.) 
• Ani şekilde rasyon değişikliği

Poliensefalomalazinin Belirtileri

Özellikle genç hayvanlanlarda daha sık olarak karşılaşılan hastalık 2-10 gün sürer.

• Durgunluk ve sürünün gerisinde kalma
• Geviş getirmenin durması
• Duyarlılık ve diş gıcırdatma
• Yürüyüş bozukluklukları
• Şaşılık
• Boynun geriye doğru kasılması
• Çenenin ve kasların gerilerek kilitlenmesi
• Koyunlarda dairesel dönme hareketi
• Kilo kaybı ve zayıflama
• Işık ve sese karşı aşırı reaksiyon verme
• Ölüm oranı ( %50-90)

Tedavi ve Korunma Yöntemleri

Belirtilerin görüldüğü hayvanların mutlaka acil olarak veteriner hekimler tarafından muayene edilmesi gerekmektedir.

Sinirsel belirtilerin görüldüğü vakalarda hayvan tedaviye yanıt verse de bazı belirtiler ömür boyu kalıcı olma özelliği taşıyabilir.  B1 vitamini, veteriner hekim kontrolünde, 3 gün boyunca hayvana uygulanmalıdır. Fazla doz uygulamaları kalp ve solunum sisteminde farklı sonuçlar doğurabileceği için dikkatli olunmalıdır.

Koruyucu önlem olarak; 

• Genç hayvanlara sütle birlikte mutlaka 4. günden 5.5 aylık yaşa kadar sınırsız tane yeme ulaşım imkanı sunulmalıdır. 2 aylık yaştan itibaren de mutlaka sınırsız kaliteli kuru ot verilmelidir.
• Belirtilerin yoğun olarak gözlemlendiği işletmelerde genç hayvanların tane yemlerine 15-25 gr düzeyinde maya veya B1 vitamini içeren premixlerin ilavesi gerekmektedir. 
• Eğrelti otu ve at kuyruğu olan meraların ıslahı yapılmalıdır. Körpe otlar yoğun olarak verilmemelidir.
• Rasyonun kobalt, demir, çinko, bakır ve molibden minarelleri seviyesinin yeterli olduğu araştırılarak gerekli görüldüğü  durumlarda takviyeleri yapılmalıdır.
• Rasyonun kükürt düzeyinin normal aralıkta olması sağlanmalıdır.
• Yoğun mısır slajı kullanımı olan işletmelerde ek B1 vitamini takviyesi yapılmalıdır. 
• Ani rasyon değişikliklerinden kaçınılmalı; fabrika yemi kullanılan işletmelerde bir önceki partiden kalan yem bitmeden önce yeni parti yem söylenerek ilk 4-5 gün boyunca her ikisinden de karıştırılarak verilmelidir.

Veteriner Hekim Ramazan Emre ATALAY