Türkiye'de ve Dünya Topraklarında Çinko Yeteri Kadar Var Mı?

• Yüksek pH'lı topraklarda çinko; ÇİNKO HİDROKSİTLER,
• Kireçli topraklarda ise çinko; ÇİNKO KARBONATLAR şeklinde toprakta bulunur ve dolayısıyla bitki tarafından kullanılabilir şekilde değildir. 

Çinko eksikliği, dünyadaki tarım topraklarına bakıldığında ise dünya tarım topraklarının %50'den fazlasını etkileyen ve eksikliği görülen en yaygın mikro besin elementidir. Dünya haritasında koyu renkli bölgeler yoğun,  gri renkli bölgelerde orta derece çinko eksikliğinin olduğu bölgelerdir. 

Bitkilerde Çinko Neden Önemli? 

Bitkiler çinkoyu +2 değerlikli şeklinde almaktadır.  Bitkilerin çinko içeriği düşüktür ve kuru madde de 100 mg/kg, diğer bir ifadeyle %0,01 oranında çinko bulunur. Çinko, bitki bünyesinde çok fazla hareketli  bir besin maddesi değildir bu nedenle eksikliğinde ilk belirtiler de genç yapraklarda ortaya çıkmaktadır. 

Çinko, bitkinin fotosentez yapıp büyümesi için gerekli olan klorofil pigmentlerinin oluşumu için gereklidir. Bitkinin ihtiyaç duyduğu karbonhidratların ve şekerin taşınmasında,  suyun bitkiye alınmasında etkisi vardır. Aynı zamanda bitki içerisinde gerçekleşen bazı hormonal faaliyetler için de çinkoya ihtiyaç vardır. Hormonal faaliyet olarak küçük bir örnek verecek olursak bitki boyunda kısalmalar (bodurlaşma) yada yaprakların küçük ve buket şeklinde kalması gibi düşünebilirsiniz. 

Değişik Bitkilerin Çinko Eksikliğine Duyarlılıkları Nasıl?

• Duyarlı; meyveler, narenciye, fasülye, keten, sorgum, asma, yerfıstığı, soya,  soğan, çeltik, şerbetciotu gibi.
• Orta Duyarlı; yonca, arpa, buğday, sorgum, pamuk, patates, şeker pancarı, domates gibi.
• Duyarsız; kuşkonmaz, havuç, bezelye ve yulaf gibi.

Bitkide Çinko Eksikliğini Nasıl Anlayabiliriz?

Yetiştiriciliğini yaptığımız mahsüllerde çinko eksikliği belirtilerini aynı şekilde görmeyiz.

Birkaç örnek ürün ile farklılıkları görmeye çalışalım;

• Şeker pancarı; yeni çıkan yapraklarda sarımsı yeşil renkler gözlemlenir. Çinko eksikliği devam ettiğinde ise yaprak damarları ve yaprak sapları renklerini korurken yaprak ayası beyazlaşır. 
• Mısır bitkisi; genç yapraklarda açık yeşil renk ve orta damarların her iki yanında beyaz ve sarı renkli şerit çizgiler görülür. 
• Çeltik bitkisi; gövdede kısalmalar,  kardeşlenmenin olmaması,  en belirgin belirtisi ise bitkinin düştüğü ve su yüzeyinde yüzdüğüdür, bitkinin şişkinlik kaybı şeklindedir.
• Pamuk bitkisi; ilk gerçek yapraklarda genel bir bronzlasma olur, yapraklar kalınlaşır ve kırılgan hale gelir, yaprak kenarları yukarı doğru döner.  Boğum aralarının kısalması sonucu bitkide bodurlaşma ve çalımsı bir görünüm olur. Büyüme ve meyve vermede gecikmeler olur.
• Buğday bitkisi; tane verimi ve besin kalitesini düşürür.  Genç yapraklarda, yaprağın orta kısmının iki kenarlarının mısır bitkisin de olduğu gibi açık yeşilden beyaza dönen şeritler şeklinde görürüz. 
• Narenciye ağaçları; taze yapraklarda, yaprak üzerindeki yeşil damarlar arasında küçük sarı lekeler  olarak görebiliriz. Çinko eksikliği devam ettiğinde ise yeşil damarlar dışında yapraklar giderek daha da sararmaya devam eder ve yaprakların küçük kalması ve yapraklarda sivri uçların oluşumuna sebep olur.
• Meyve ağaçları; sürgünler de boğum aralarının kısalması ve genç yapraklarda küçük yaprak oluşumu (rozet), damarlar yeşil iken yapraklarda mozaik şeklinde lekelerin oluşması,  sert çekirdekli meyvelerde ise meyve etinin kararması şeklinde çinko eksikliğinin etkilerini görürüz. 

Peki Bitkimize Çinkoyu Fazla Verirsek Ne Sakıncası Var?

Çinko fazlalığın da ise; toprakta bulunan demir, magnezyum ve mangan minerallerinin bitki tarafından alımı olumsuz etkilendiğinden bunlara bağlı gelişim bozuklukları görürüz. 

Çinko fazlalığından kaynaklanan toksikliği azaltmak için toprağımıza kireçleme yapılmasının dışında toprağa fosfor ve organik madde uygulaması da yapmalıyız. 

Bitkilerimizde  çinko fazlalığından dolayı görebileceğimiz en belirgin etki,  bitkinin kök gelişiminin durması şeklindedir. 

Çinkoyu Yetiştiriciliğini Yaptığımız Ürünlerimize  Nasıl Uygulamalıyız?

Türkiye'de çinko eksikliğine karşı uygulanacak farklı gübre uygulamaları mevcut.  Bunlar; çinko içeren suda çözünür hazır gübreler, çinko emdirilmiş granül gübreler, özel hazırlanmış sıvı yaprak gübreleri ve son olarak tohum kaplaması şeklinde uygulanan çinkolar mevcuttur. 

Bugün taban gübresi olarak kullandığımız bazı gübrelerin içeriğinde çinko olduğunu unutmayalım.  Genellikle çinkoyu,  yaprak gübresi olarak kullanmak daha pratik ve daha uygun gelmektedir çiftçilerimize. 

Yakın zamanda Türkiye'de de tanıtımı yapılmış, İngiltere ve Avusturya 'da yaygın olarak kullanılan çinko ile yapılan tohum uygulamaları bitkiye erken dönemde güçlü gelişim ve  erkencilik kalmaktadır.  Üst resimde gördüğünüz bitki kök  gelişimi pamuk bitkisine aittir ve tohuma çinko uygulaması yapılarak ekilmiştir. 

Kaynakça 

zinc.org
drt.com.tr
tarimorman.gov.tr