Bitkilerdeki Virüslerin Tarihi Geçmişi

Bitki virolojisindeki gelişmeler 16.yy dan sonra başlamıştır. 1574 yılında Scott şerbetçi otunda bugün virüs olduğu kanıtlanmış olan ve literatürde nettle heat olarak adlandırılan virüs enfeksiyonunu tanımlamış, 1576 'da Hollandalı Carolus Clasius lalelerde alaca çizgililikten söz etmekte ve lalelerde renk kırılma virüsünün tanımlamaktadır.

1859 yılında ilk kez Van Swieten tarafından yapılan bitki virüs hastalıkları model obje olarak Tütün mozaik virüsü ele alınmıştır.

1896 yılında Takata çeltik cücelik virüsünün Deltosephalus dorsalis adlı böcek ile taşındığı dile getirilmiştir.

Ülkemiz bitki virüs hastalıkları son dönemlerde yoğunluk kazanmakta ve önemli zararlara sebep olmaktadır. Virüs hastalıkları ülkemizde esas zararı meyve, sebze ve süs bitkilerinde yapmaktadır.

Ülkemizde yumuşak ve sert çekirdekli meyve türlerinde ve turunçgillerde yaygın olarak virüs enfeksiyonu görülmektedir.

Böceklerle Virüs Taşınımı Nasıl Olabilir ?

Böcekler, bitkilerin yapraklarıyla beslenirler ve bu sırada virüsü bitkiden alırlar veya bitkiye daha önce ki bitkiden aldıkları virüsleri bulaştırmış olurlar.

Böcekler içerisinde tarım alanlarında en çok virüs taşıma kapasitesine sahip olan, tedbir almamız gereken türler; yaprak bitleri, beyaz sinek, yaprak pireleri ve bitki pireleridir.

Yaprak bitleri, yaklaşık 170 tane virüs çeşidi taşırlar ve bitkilere bulaştırırlar. Patates Y Virüsü, Hıyar Mozaik Virüsü, Fasülye Adi Mozaik Virüsü, Fasülye Sarı Mozaik Virüsü gibi birçok virüs bu yolla taşınmaktadır.

Meyve ağaçlarında (kayısı, erik, şeftali, nektarin) önemli virüs hastalığı olan Plum pox (Şarka virüs hastalığı)'ın yayılmasında yaprak bitleri etkin bir rol alır.

Narenciye yetiştiriciliği yapılan bölgelerde çok sık görülen bir diğer virüs hastalığı olan Citrus tristeza 'nın bitkiye bulaşması yine yaprak bitleri aracılığıyla gerçekleşmektedir.

Yaprak pireleri, bir kez virüsü bünyelerine aldıktan sonra yaşamları boyunca bu virüsü taşırlar.

Bazı virüsler vardır ki enfekteli böcekte mevcut ise, böceğin bitkiye sadece temas etmesi bile virüsün bitkiye geçmesine yeterlidir. En az 40 bitki virüsü cüce ağustos böcekleri ile taşınmaktadır. 

Yetiştiricilik Yaptığımız Ürünlerimizi Virüslerden Nasıl Koruruz?

Virüslerin böcekler vasıtasıyla yetiştirdiğimiz ürünlere ulaşmasını engellemek için sarı yapışkan tuzaklar ile böcekleri erken farkedip ona göre erken ilaçlama yapabiliriz. Seralarda yetiştiricilik yapılırken kapı ve havalandırmalarda tülbentler yada sineklikler yapılarak içeri böcek girişi engellenmeye çalışılır.

Virüslere karşı yapılabilecek etkili bir ilaçlama tavsiye edilmez. Sadece virüsleri taşıyan böceklere karşı ilaçlama tavsiyesi yapılabilir.  Bugün birçok virüs etmenini taşıyan yaprak bitlerinin bitkilerimize ulaşmasını engelleyebilirsek, taşıdığı virüslerden de korunmuş oluruz.

Bazen bilmeyerek de virüsü kendimiz tarlamıza taşırız. Sigara içen kişilerin içtiği tütündeki mevcut Tütün Mozaik Virüsü'nü tarla içinde yetiştiricilik yaptığı ürünlere temas yoluyla yada duman yoluyla da bulaştırırlar. Eğer sigara içen biriysek tarlaya yada bahçeye gitmeden ellerimizi sabunlu suyla yıkamalıyız. Özellikle domates ve biber  tarlalarında bu virüs hızlı şekilde yayılır.

Zirai ilaçlama sonralarında tarım aletlerinin %10'luk sulandırılmış çamaşır suyu ile dezenfekte edilmesi gerekmektedir.

Gıdalarımızda Bulaşık Olan Virüslerin Ekonomik Etkisi Nasıl ?

Virüsler bugün 2000 adete yakın olup bunun yarıdan fazlası bitki patojeni virüslerdir. Virüs hastalıklarının neden olduğu kaybı tam olarak vermek mümkün değildir. Bu zararı tam olarak verecek henüz bir standart yok. Mesela tek yıllık bitkilerde hastalanmış olan bitki sayısına bakılarak zarar hesabı yapmak bize doğru sonuç vermez. Bu tür çalışmalarda enfeksiyon şiddetinin de dikkate alınması gerekir. 

Ülkemizde yer yer virüs hastalıkları salgın yapmaktadır. Örneğin 1966-68 yılları arasında sarı kız patateslerinde %57 oranında PVY virüsü yüzünden kayıp tespit edilmiş, bu kaybın İzmir civarında domateslerde %90, biberlerde ise %100 oranında olduğu görülmüştür.

Sert çekirdekli meyve türlerinin en önemli hastalığı olan Şarka Virüsü (PPV) ile bulaşık ürünlerde önemli ürün kaybı olup aynı zamanda ciddi pazar değerini de düşürmektedir. Hastalık etmeninin varlığının bilindiği yerlerden ihracata ürün gönderemeyip, iç pazarda bile tüketimi çok zordur.

Turunçgil Tristeza Virüsü (CTV); Kuzey ve Güney Amerika ve bazı Avrupa ülkelerinde milyonlarca ağacın ölümüne neden olmuştur. Limon hariç, turunç anacına aşılı tüm çeşitlerde ölüme neden olan bu hastalık etmeni turunçgilin bilinen en tehlikeli virüsüdür. 

Tütün Mozaik Virüsü (TMV); tütün, domates, biber, patates, pancar gibi 300'den fazla bitkide hastalık meydana getirir.