Sığırlarda Brusellozis Nedir?

Brusellozis, brucella grubu bakterilerin oluşturduğu sığır, koyun, keçi, köpek gibi birçok hayvanda özellikle ana rahmi, meme ve testisler gibi üreme organlarına yerleşerek hayvanların yavru atmasına neden olan kronik seyirli, bulaşıcı, önemli bakteriyel  hastalıklardan biridir.

Brucellozis’ in zoonoz karakterli olması yani hayvanlardan insanlara bulaşması hastalığın önemini dahada artırmaktadır. Brucellozis gerek ekonomik kayıplar açısından, gerek insan ve hayvan sağlığı için tehdit oluşturması sebebiyle oldukça önemli ihbari mecburi, tazminatlı bir hastalıktır.

Brucellozis’in Sebebi Nedir?

Brusellozis hastalığının sebebi brucella grubu bakterileridir. Bu bakteriler birden çok hayvan türünü ve insanları etkileyebilir. Altı türü bulunan brucella grubu bakterilerde aşağıda bahsedilen ilk üç tanesi ( B. Mellitensis, B. Abortus, B. Suis) insan sağlığını en çok tehdit edenlerdir.

Brucella mellitensis:

Koyun ve keçilerde brucellozis etkenidir fakat sığır, köpek ve insana bulaştığında da hastalığa neden olur. B. Mellitensis ülkemizde insan sağlığını en çok tehdit eden türdür. Ayrıca b. Mellitensis’in 3 farklı biyotipi daha vardır.

Brucella abortus:

Sığırlarda brucellozise neden olan etkendir fakat manda, geyik, deve, köpek, at ve insana bulaştığında da hastalığa neden olur. B. Abortusun 7 farklı biyotipi vardır.

Brucella suis:

Domuzlarda brucellozise neden olan bakteridir ve etken sığır, ren geyikleri, manda ve insanlara bulaştığında da hastalığa neden olur. B. Mellitensis’ ten sonra insanlar için en patojenik türdür.

Brucella ovis:

Koçlarda hastalığı oluşturan etkendir. Bu etken insanlarda hastalığa neden olmamaktadır.

Brucella canis:

Köpeklerde brucellozis etkenidir ve insana bulaştığındada enfeksiyona neden olur.

Brucella neotomae:

Doğal koşullarda sadece çöl ratlarında enfeksiyon oluşturduğu bildirilmiştir.

Brucella bakterilerinin genel özelliklerinden bahsedecek olursak; etken güneş ışığı, pastörizasyon ve dezenfektanlara duyarlıdır. Etkenin bazı koşullarda enfektif gücünü kaybettiğine değinecek olursak bunlar;

• Enfekte dışkı ile kontamine olmuş altlıklardaki etkenler 60℃ de 4.5 saatte,
• Güneş ışığında 1-12 saatte,
• 60℃ de 10 dakikada,
• 100℃ de çok kısa bir sürede,
• Çeşme suyunda 4 ila 8℃ arasında birkaç ay sonra,
• 0℃ de 2.5 yılın sonunda,
• Dondurulmuş dokularda birkaç yıldan sonra,
• Nemli toprakta 100 gün sonra,
• İdrarda 30 gün sonra,
• Atık yavruda en az 75 gün sonunda,
• Annenin rahim akıntısında en az 200 gün sonra,
• Dondurmada 1 ay,
• Çiğ sütten yapılmış tuzsuz yağda en az 142 gün sonra,
• %10 tuzlu peynirde en az 45 gün sonra ölmesidir.

Brucellozis Hayvanlara Nasıl Bulaşır?

Brucellozis genellikle sağlıklı hayvanların enfekte olanlara direk teması ile bulaşmasıyla birlikte enfekte hayvanların salgı ve atıkları ya da kontamine çevredende bulaşması mümkündür. Ağız, göz ve soluk alma ile etken vücuda alınmış olur, enfekte olan hayvanlar iyileşseler bile etkeni hayat boyu vücutlarında taşırlar ve süt ile birlikte çevreye yaymaya devam ederler. Bulaşmada etkili olan faktörler:

• Atık yavrular,
• Yavru zarları ve sıvıları,
• Doğum yapan enfekte hayvanın vajinal akıntısından,
• Enfekte su ve yemler,
• Süt,
• İdrar,
• Dışkı,
• Boğa ve koçların semenleri,
• Çiftleşme,
• Enfekte hayvanın gebeliğinde etkenin anneden yavruya geçişi,
• Kolostrum (ağız sütü),
• Enfekte hayvanların dışkı, idrar akıntılarıyla kontamine olmuş mera.

Bu faktörler bulaşmaya en çok neden olanlardır fakat bunlara ek brucellozisin bir sürüye girişi de dışarıdan gelen enfekte hayvandır. Bu yüzden sürüye alınan hayvanların brucella etkeni taşımaması çok önemlidir. Ayrıca  Brucellozis’ in dolaylı yollardan bulaşmasıda mümkündür. Köpek, kedi, kuşlar ve yabani hayvanlar genellikle atık yavrulardan aldığı etkeni meralara taşıyarak dolaylı bulaşmaya neden olabilir.

Brucellozis Klinik Bulguları Nelerdir?

Brucellozis hastalığının hayvanlarda inkubasyon süresi (etkenin vücuda girişi ile klinik bulgu göstermesi arasında kalan süre) 2 hafta ile 1 yıl arasında değişiklik göstermekle birlikte bu süre daha da uzayabilir. Enfeksiyona duyarlılık ve belirtiler yaş, cinsiyet, ırk, gebelik durumu, hayvanın bağışıklık gücü, alınan bakteri çeşidi ve bakteri miktarı gibi çeşitli faktörlere göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca Brucellozis hastalığının spesifik bir klinik bulgusu yoktur. Hayvanlarda klinik bulgular benzerlik göstermekle birlikte bulgular;

• Yavru atma (genellikle gebeliğin son aylarında olmakla birlikte sığırlarda 6-8 ay arasında, koyun ve keçide ise 3-4 ay aralığında olmaktadır),
• Ölü doğum,
• Canlı doğan hayvanlarda doğum sonrası hemen ölüm şekillenmesi,
• Döl tutmama,
• Kısırlık,
• Süt veriminde azalma,
• Metrit,
• Plasentanın dışarı atılamaması,
• Boğa ve koçların cinsel organlarında kızarıklık ve mısır tanesi benzeri kabarıklıklar,
• Mastitis,
• Ateş,
• Testislerde apse,
• Depresyon,
• İştahsızlık,
• Epididimitis,
• Orşitis,
• Vajınal mukozada kanlanma,
• Vajınal akıntı.

Brucellozis Nasıl Teşhis Edilir?

Brucellozis hastalığının kesin teşhisi serolojik test (rose bengal) için laboratuvara gönderilen kan numunesiyle olmaktadır. Bu yöntem Brucellozis hastalığının başlangıç evresinde kullanılan standart yöntemlerden biridir fakat en güvenilir ve tartışmasız yöntem atık, plasenta, vajinal swap gibi örneklerden etken izalosyonu yani bakterinin gözlenmesidir.

Brucellozis Hastalığının Tedavisi Var Mıdır?

Brucellozis hastalığının tedavisi için yapılan denemelerde tedavide yeterince başarılı sonuçlar alınamamıştır ve tedavide kullanılacak olan antibiyotik seçimi hala tartışmalıdır. Tedavi için hayvanın uzun bir süre kombine antibiyotik alması gerekmektedir ve tedavi her zaman başarılı sonuç vermemektedir. Ayrıca tedavi olan hayvanlar iyileştiklerinde bile etkeni gizli olarak yaymaya devam ederler ve bu sürü sağlığı için isteyeceğimiz beklide son şeydir. Tüm bu sebepler ve tedavinin ekonomik masrafından dolayı brucelloziste tedavi önerilmememektedir. Brucellozis hastalığına karşı yapılması gerekenler koruma, kontrol, aşı ve dezenfeksiyondur.

Hayvanları Brucellozisten Nasıl Korurum?

Brucellozis hastalığından korunmanın en önemli yolu hayvanların aşılanmasıdır. Aşı 3 aylıktan büyük buzağı ve kuzularda uygulanır. Aşılar 1 ocak 2012’ den beri brucellozisle mücadele kapsamında kitlesel aşılamaya geçilmiştir ve deri altı yapılan aşılar yerine göz içine yapılan aşılar kullanılmaya başlanmıştır.

Doğumu yaklaşan hayvanlar ayrı bir bölmeye alınır ve hayvanlar doğumuda o bölmede yapmalıdır.

Atık yavrular derin çukurlara gömülüp üzerlerine sönmüş kireç atılmalıdır. Atık yavrular asla çevreye atılmamalı ve civardaki hayvanlara verilmemelidir aksi halde kısa süre sonra ya köpekler vasıtasıyla ya kuşlar vasıtasıyla o etken tekrar sürünüze gelecektir.

Yavru atan hayvanlar sürüden ayrılmalıdır ve sürünün bulunduğu alanlar dezenfekte edilmelidir.

Hayvanlarda doğal aşım yerine suni tohumlama tercih edilmelidir çünkü çiftleşme yoluyla enfekte bir boğa birçok hayvanıda kendi gibi enfekte edebilir.

Brucellozis hastalığının bildirimi zorunlu ve tazminatlı bir hastalıktır. Bu konudaki yönetmelik gıda tarım ve hayvancılık bakanlığı tarafından resmi veteriner hekimlerce uygulanmaktadır.

Enfekte hayvanların sütü pastörize edilmek şartıyla tüketime sunulabilirken etleri ise yine resmi veteriner hekimin hayvanın durumuna ve test sonuçlarına göre karar vermesi ile imha ya da şartlı kesime tabi tutulur.

Brucellozis Risk Grubu Meslekler Nelerdir?

• Veteriner Hekimler (meslek hastalığı ),
• Veteriner sağlık teknisyenleri,
• Kasap,
• Çiftlik çalışanları,
• Hayvan bakıcıları,
• Laboratuvar personeli,
• Pastörize edilmemiş süt tüketenler,
• Hayvancılıkla uğraşan kişiler ve aileleri.

Brucellozis İnsanlara Nasıl Bulaşır?

• Enfekte hayvanların sütü,
• Kontamine çiğ süt ile yapılan süt ürünleri,
• Hava yoluyla temas,
• Enfekte hayvanın yaydığı bakterinin deri üzerindeki yaradan temas yoluyla insan vücuduna girmesi. 

Kaynak
tarimorman.gov.tr
scholar.google.com
acikders.ankara.edu.tr
Sığır hastalıkları ( Prof. Dr. Tarık BİLAL)
Veteriner Sistemik Patoloji cilt-2