Türkiye’de ceviz ağaçlarımız fazla olsa da ağaç başına düşen verim miktarı düşüktür. Şu anda Türkiye ceviz açısından kendi kendine yetersiz konuma geldi ve yurt dışından alımlar artmaya başladı. California ve Şili gibi ülkelerin, ülkemize gönderdiği cevizlerin önünü kesebilirsek ne mutlu bize…  Şu an teknoloji çağındayız ve bedenimiz kadar zihnimizi de geliştirebilen yiyecekleri tüketmemiz gerekli.  Burada ceviz devreye giriyor.

Ceviz bahçesi kurmak isteyen bir yatırımcının, bahçe tesisi kurulumundan sulama, gübreleme, budama, ilaçlama, hasat ve hasat sonrası işlemlerinden sizleri sıkmadan bahsedelim.

Ceviz Bahçesi Kurmak Kârlı mıdır?

Türkiye’de ceviz ve kuru meyveler %70 gibi yüksek bir oranda dışarıdan geliyor. Bu açığı kapatmak adına ceviz bahçesi iyi bir yatırım olacaktır.

Türkiye, Dünya ceviz üretiminde yıllardır 4.sırada. İlk iki sırada Çin ve ABD var. Yani Dünya’da bir açık var. Türkiye, 4.sırada olmasına rağmen Dünya’daki açıktan dolayı ceviz fiyatları düşmüyor. Türkiye’nin 1/3’ü ceviz dahi olsa bu açığı yine de kapatamayız. Bu nedenle cevizin önü açıktır. Fakat yetiştiricilikte çeşit önemlidir. İyi çeşitler uzman kişilerden destek alınarak seçilmelidir.

Ceviz Yetiştirilecek Arazinin Yapısı Hakkında Neler Söyleyebiliriz?

Toprak analizi yapılmalı, genelde kireç oranı yüksek olan topraklar ceviz yetiştiriciliğinde tercih edilmiyor. Ancak Türkiye’de bu arazilerde de ceviz bahçesi kurulumu yapılıyor. Toprak analizinde kireç oranının yüksek olduğu belirtiliyorsa, toprakta kireç oranını düşürecek sıvı kükürt vb. ürünler, önerilen miktarda uygulanır.

Arazide eğime bağlı olarak yağmur sularının birikebileceği bir alan varsa, toprak drenaja elverişli değilse suyun birikmesini engellemek adına drenaj kanalı açmalıyız. Kanalın derinliği toprak yapısına göre değişmekle birlikte en az 1,5 metre olabilir. Eğer arazide taban suyu yüksek ise derinlik 2,5-3 metreye kadar çıkabilir.

Ceviz bahçesi kurulumunda iklim, rakım, bakı ve toprak özelliklerini tek tek dikkate almak zorundayız. Arazinin ceviz bahçesi için uygun olup olmadığını bilmeden hareket etmemeliyiz. Mesela don çukuruna sahip olan arazilerde ceviz bahçesi kurulması tavsiye edilmez. Taban suyu yüksek olan arazileri de kurulum için istemeyiz. Çünkü kök ve kök boğazı çürüklüğü hastalıkları olacaktır. Toprağın yapısı, pH’sı ve tuzluluğu gibi özellikleri araştırmalıyız, ilgili yerlerden destek almalıyız. Eğer arazi kiralayarak ceviz yetiştirilmek istenirse, önce hangi çeşit ceviz yetiştirileceğine karar verilmelidir, sonra da çeşide uygun arazi seçilmelidir.

Ceviz Bahçesi Kurulumunda Toprak İşleme ve Dikim Mesafeleri Nasıl Olmalıdır?

Arazide suyun süzülmesi yavaş ise 70-80 cm derinlikte 3’lü riper(dip patlatan) ile bir patlatma yapılabilir. Bu şekilde pulluk tabanı kırılmış olur ve ceviz köklerinin gelişmesine olanak sağlanır. Daha sonra 1-2 kere goble ile bu topraklar dağıtılıp, kesekler kırılır. Toprak analizine bağlı olarak taban gübresi atılabilir. 

Dikim mesafeleri çeşide göre değişiklik gösterir. Chandler çeşidi için 8x5 metre önerilir (5 metrede bir ağaç dikilir). Bu şekilde dekara(1 dönüme) 25 tane ceviz ağacı sığıyor. 7x4-6 metre aralığında da olabilir fakat hasat ve güneş alma gibi konular açısından 8x5 en ideal olanıdır. Yerli çeşitlerde 8x10 ya da 10x10 gibi dikimler ideal olabilir. Bu aralıklarda işaretlemeleri yaparak tekdüze, simetrik bir görünüm elde ederiz.

8x5 m, 7x5 m, 7x4 m, 8x4 m var ama genel bir rakam verecek olursak burada en ideali 8x8, 10x8 ya da 10x6 metredir. Geniş olursa daha iyi olur çünkü taç gelişimi daha fazla olur. Daha sonra traktör ile araziye girildiğinde (ilaçlama vb. durumlarda) yoğunluk olmasın, dal oranı artmasın isteniyor. Çünkü ağaçlar birbirine girdiğinde ilaçlamada sorun oluyor, antraknoz hastalığı daha sık görülüyor.

Patlatma yapıldıktan sonra ilkbaharda ekilecekse bu sıra mesafeleri belirlenir. Daha sonra kepçe ile ya da burgu makineleri ile çukurlar açılır. Kepçe ile eşmek popüler ama el burgusu ya da kürek ile dikim yapıldığında da başarılı olunuyor.

Ceviz Bahçesi Kurulumunda Sırt Yapmak Önemli midir? Sırt Oluşturmanın Nasıl Bir Avantajı Vardır?

Sırt yapımı her yerde gerekli olmayabilir, sırt yapmak zorunlu değildir. Fakat yapılan sırtların avantajı büyüktür. Toprak geçirgenliği zayıf olan topraklara, yani suyun süzülmesi problemli topraklara sırt yapılması mecburidir. Biriken su, kök ve kök boğazı çürüklüğüne yol açacaktır. Aynı zamanda verimli topraklardan yapılan sırtlar ile ağaçların birinci ve ikinci yıllarındaki gelişmelerini sağlamlaştırmış olacağız. Sırt yapımında birkaç yöntem var. Genelde iki sırt arasının düz olması hasatta kolaylık sağlayacaktır.  Diğer bir sırt çeşidinde iki sırt ortasında çukurluk olur. O da geçirgen olmayan topraklarda mecburi olabilir.

30 cm derinliğindeki verimli toprağı sırtlara yığmış oluruz ve ağaçlar bu sırtın üzerine dikilir. Sırtlar 50-60 cm yüksekliğinde (alçak sırt), 8 metre aralıklarla olabilir. Çevre koşullarının etkisi ile zamanla 20 cm civarında bir çökme görülecektir. Fidan dikimi de toprak bu şekilde oturduktan sonra yapılmalıdır.

Ceviz Bahçeşi Kurulumunda Dikkat Edilecek Diğer Noktalar Nelerdir?

Ceviz bahçesi kurulumunda dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta da hakim rüzgar yönüdür. Rüzgâr hangi yönden geliyorsa geniş aralıklı kısım (Mesela 8x4 m ekilecekse 8 metrelik kısmı) kuzey-güney yönünde dikilmelidir. Bu sayede bir ağacın gölgesi diğer ağacın üzerine vurmamış olur. Dikim yönü güneşin gelme açısına göre belirlenir. Eğer mesafeler eşitse, yani kare şeklinde dikim olacaksa (8x8 m gibi) herhangi bir şart yok.

Özellikle günümüzde ekilen çeşitlerden biri olan Chandler; kıyı, ılıman bölgelerde(Marmara, Karadeniz, Akdeniz, Ege) ekiliyor ve iyi bir verim alınıyor. Ancak İç Anadolu bölgesinde aynı çeşit için aynı şeyleri söylenmez. İç Anadolu’da özellikle Fernor ağırlıklı dikimler yapılıyor. Bilecik, Kaman, Yalova, Oğuzlar77 gibi çeşitler de dikilebiliyor. Bahsettiğim çeşitler yöreye özgüdür. Örnek verecek olursak Kaman çeşidi Kırşehir-Kaman bölgesine özgü ve o bölgede çok güzel tutulmuş, güzel verim alınan bir çeşittir. Yalnız Kaman çeşidi, Eskişehir bölgesinde erken açan bir çeşittir ve don riskinden etkilenebilir. Bu nedenle Eskişehir’de Fernor çeşidi yetiştirilebilir. İç Anadolu’da Fernor çeşidinin açım zamanı Nisan’ın 23’ünden sonradır. Bu dönemde daha çiçek oluşturmuyor, gözler patlamaya başlıyor. 5-6 gün sonra da dişi çiçekler görülüyor, bu nedenle don riski minimum düzeydedir.

Ceviz Bahçesinde Dölleyici Çeşitler Hangi Oranda Bulunmalıdır? Dölleyici Çeşitleri Bulundurmak Zorunda mıyız?

Fernor’un dölleyicisi Ronde, Chandler’in dölleyicisi Franquette’dir. Fernette çeşidi için de dölleyici olarak Franquette dikilebilir. Dölleyiciyi tarlada konumlandırırken yukarıda da bahsedilen hâkim rüzgar yönü dikkate alınmalıdır. Toz verme döneminde rüzgârın yönü nereden esiyorsa o yönde dikilmeli ki rüzgâr dölleyici çeşide vurduğunda oradan kalkan toz, tarlanın tümüne yayılsın. O yüzden üretici, tarlasındaki rüzgâr yönünü (özellikle Mayıs ayı ortalarındaki) bilmeli.

Dölleyici çeşitleri 10:1 oranında arazide bulundurmalıyız. Yani tarlada %10’luk bir dölleyici bulundurmak gerekir. 100 fidan dikilecekse 10 tane de dölleyici dikilmelidir. Dölleyici dikilmezse de olur, ceviz vermez değil ancak verimi ve tutumu biraz daha arttırmak için dölleyici uygulaması yapılmalıdır.

Cevizde Gübreleme Hakkında Neler Söyleyebiliriz?

İlk sene organik maddesi yüksek olan hayvansal gübrelerinin kullanımı iyi olur. Ülkemiz topraklarında genel olarak organik madde içeriği zayıftır (%3’ün altında olmasını istemiyoruz) ve bu nedenle yanmış çiftlik gübresi uygulaması güzel sonuç verecektir. Yanmış çirflik gübresi toprağa hemen karıştırılmalıdır, atılıp bırakılmamalıdır.

Yeşil gübre olarak, çapalanacak mesafede baklagiller ekilebilir(yem bezelyesi, yemlik bakla vb.). Bitkiler toprağa bu şekilde karıştırıldığında organik azot sağlanmış olur. Yukarıdaki fotoğraflarda fiğ, bakla, caramba ile yeşil gübreleme uygulaması gösterilmiştir.

Dikimden sonra ilk dönemde fosfor ağırlıklı gübreler verilmesi kök gelişimi açısından daha uygun olacaktır. Potasyum ihtiyacı aslında ilk senede olmayabilir ancak gövde gelişimi, gövdenin kalınlığı için potasyumlu ve fosforlu gübreler verilmesi önerilir.

Azotlu gübrelemeyi -hayvan gübresi verilmemişse- cevizler uyandıktan 15 gün sonra tek seferde değil de bölerek, dekara 3-5 kg kadar, sulama ile verilebilir. Eğer hayvan gübresi verilmişse gerek yok. Aşırı gübreleme yapmak da bitkiyi hastalıklara dayanıksız hale getirebiliyor. O nedenle azotlu gübrelemeyi daha sık ve az vermeliyiz.

Cevizde Sulama Hakkında Yapılan Yanlışlar Nelerdir?

Sulamada genelde üreticiler ilk sene diye tava sulama yöntemi ile, daha doğrusu fidanın etrafına halka şeklinde yapıyorlar. Burada yapılan yanlışlardan birisi de üreticilerin genelde kök dibine suyu vermesidir. Şunu unutmamalıyız: Bitkinin kökleri suya doğru yönelir. Bu şekilde sulama yapılınca kök yakın yerlerde dolaşıyor. Birinci sene kök bölgesine verildiyse, ikinci sene biraz daha açılmalı, verilen su biraz daha uzaklaştırılmalı. Bu şekilde ilerlenirse kök gelişimi daha yaygın yapılmış olur. Böylece ağacın üst kısmının gelişmesi sağlam olur.

Damlama sulama kullanılıyor. Genelde 2-3 sene tek hat çekiliyor, daha sonra sağlı sollu olarak çift hatta çıkartılıyor, bu iyi bir yöntemdir. Cevize verilecek su miktarı toprağın yapısına göre değişir. Kumsal topraklarda 3 günde bir sulama yapıldığı oluyor. Toprağa göre değişmekle birlikte 7-10 günde bir sulanan yerler de oluyor.

Cevizde Budama ve Aşılama Nasıl Olur?

Yukarıdaki fotoğraf budanmış 3 yaşındaki Chandler çeşidi cevize aittir.

İlk 5 sene cevizin budanması bilirkişiler tarafından yapılmalıdır. Tek lider bırakılmalı, diğer çıkan sürgünler ortadan kesilerek yan dal oluşumu teşvik edilmelidir. Bu yöntemle hem güneş çok rahat bir şekilde içeriye girer hem de daha sık bahçeler kurulmuş olur. 10x10 m aralıklı bahçelerde 3-4 lider bırakılabiliyor. Dar olan bahçelerde genelde tek lider uygulaması önerilir. Fazla lider yaptığımızda ağaçlar bahçeyi kaplayacaktır. İleriye yönelik düşündüğümüzde bahçe adeta birbirine girecektir. Eğer ağaçlar birbirlerine gölge yaparlarsa bu sefer dallar kurumaya başlayacak, verim düşecektir. Pratik bir bilgi verelim: 4 fidanın kapladığı alan 60 metre karenin altında olmaması lazım (8x8 m yaparsak 64 metrekare olur).

Yukarıdaki fotoğraflarda 4 yaş verim budaması gösterilmiştir.

Meyve ağaçlarının aşılanması hakkındaki bilgilere BURADAN ulaşabilirsiniz.

Cevizlerin İlaçlama Zamanları ve Sık Görülen Hastalık-Zararlılar Nelerdir? Cevizde Bordo Bulamacı Neden Önemlidir?

İlk 3 sene genelde dip kurdu, gövde kurdu görülebilir. Gövde kurduna karşı ilaçlama Haziran ve Eylül ayının sonunda iki uygulama şeklinde yapılır çünkü bu zararlı yılda iki döl veriyor. Mücadelesinde Tarım Bakanlığı’nın belirlediği ilaçlardan birisi kullanılmalıdır.

Cevizde Xanthomonas dediğimiz bakteriyel yanıklık hastalığı var.  İç Anadolu bölgesinden ziyade, nemli bölgelerde bu hastalık yaygın olabilir. Bakırlı preparat kullanılarak mücadelesi yapılabilir. Dip kurtlarına karşı da yine önerilen miktarlarda sulama suyuna ilaç verilebilir.

Yukarıda, cevizde antraknoz hastalığına dair görüntü verilmiştir. Özellikle nemli bölgelerde çok sık rastlanan bir hastalıktır. Meyve tutumundan sonra cevizler bilye büyüklüğüne geldiğinde, Tarım Bakanlığı’nın bu hastalığa karşı ruhsatlı ilaçlarından kullanılarak ilk mücadele yapılabilir. Antraknozda 10 günde bir ilaç atmak uygundur.

İç Anadolu’da yaprak biti ya da yaprak piresine rastlanabiliyor. Bunun için önerilen aktif maddeli ürünler kullanılır. Cevizde iç kurdu problemi de var. İç kurdu, genelde elmada zarar yapsa da cevizde de etkisi oluyor. Bununla mücadelede ise tuzak kullanımı ve sayım yapılır, ona göre Tarım Bakanlığı’na ait ruhsatlı ilaç uygulamasına geçilir.

Bordo bulamacı ise genel bir dezenfektandır. Hem fungusit hem de bakterisittir. Hem mantarları hem de bakterileri öldürmeye çalışır. Yaprak döktükten sonra sonbaharda %2’lik bir uygulama yapılır. Daha sonra ilkbaharda çiçekler patlamadan önce %0,5’lik olarak yılda iki defa uygulama yapılır.

Tavsiye edilmeyen bitki koruma ürünlerinin kullanılması asla doğru değildir, ihracatta da problem yaratacaktır. Sağlığımızı koruyalım.

Cevizin Hasat ve Hasat Sonrası İşlemleri Hakkında Neler Söyleyebiliriz?

Genelde ağaç dalına bağlanan, titreşimle hasada yardımcı olan makineler var.  Hasada başlamadan önce cevizin dış kabuğunun çatlaması gerekiyor. Bunlar toplanıp çuvallanıyor, daha sonra kabuk soyma makinesine koyuluyor, yıkanıyor ve kurutma sergilerine alınıyor. Daha sonra soğan çuvalları gibi çuvallara koyulup uygun neme sahip depolarda muhafaza ediliyor. İster iç ceviz, ister kabuklu olarak satışa sunulabilir, pazarı gayet geniştir.