Delibaş hastalığı, ülkemizde özellikle koyunculuk yapan işletmelerde yaygın olarak görülen, parazitlerin sebep olduğu, sinirsel bir hastalıktır. Koyunlarla birlikte keçi, sığır, at ve vahşi diğer geviş getiren hayvanlarda görülmekle beraber yaygın olarak 4-10 aylık kuzularda daha sık rastlanılmaktadır.

Delibaş Hastalığı Nasıl Oluşur ?

Delibaş hastalığı, köpek, tilki, çakal ve kurt gibi et yiyen köpekgil ailesindeki hayvanların bağırsaklarında yaşayan "Multiceps Multiceps" adlı tenyaların (şeritlerin)  genç formu olan larvanın, köpeklerin dışkılarının, koyunlar tarafından ot veya yemler aracılığıyla ağız yolu ile vücuda alınıp ilk olarak sindirim, oradan da sinir sistemi yoluyla beyne kadar yerleşerek farklı davranış bozukluklarına yol açmasıdır.

Delibaş hastalığı dikkat edilmediği durumda bir kısır döngü gibi sürülerde tekrar etmektedir. Buradaki en büyük yanlış, kesilen hastalıklı koyun ve kuzuların kafaları imha edilmeyerek köpeklere yedirilmesi veya yüzeysel olarak gömülmesinden kaynaklanmaktadır. Bu gömülen kafaları çıkaran köpekler, beyinini ve beraberindeki hastalığa sebep olan larvaları yiyerek, kendi bağırsaklarında fabrika misali, bu şerit larvalarını üretirler ve dışkı yoluyla tüm meraya yayarlar. Bu larvaları alan hayvanlar ise 3-6 hafta içinde hastalık belirtileri göstermeye başlar.

Delibaş Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler hayvanın sinir sitemindeki hareketi ile farklı durum bozukluklarına yol açmaktadır.

1. Vücuda alınan larvadan 3-4 hafta sonra hayvanda, durgunluk, sürünün gerisinde kalma, sağa sola koşma, anlamsız hareketler, diş gıcırdatma görülmektedir. Bu dönem, larvanın beyin içindeki göç dönemidir. Bu dönemin tanısı zordur ve hayvan 2-5 ay hiç belirti göstermeden hastalığın 2. dönemine geçebilir. Yine bu erken dönemde ani ölümler gözlenebilmektedir.

2. İleri dönemde hayvanın beynindeki larva, bir sıvı kesesinin içinde büyüyerek beyne baskı yapmaktadır. Bu baskıyla birlikte hayvanda durgunluk, baş eğik tipik duruş, kendi etrafında dönme, yan yan ve dengesiz yürüyüş, başı duvara veya bir cisime dayama, boş çiğneme hareketi yapmaktadır. Belirtiler beyin içindeki içi sıvı dolu kistin bulunduğu bölgeye göre değişebilmektedir. Bu dönemde hayvan rahat yeme-içme davranışı gösterdiğinden yetiştiriciyi yanıltabilir. Dikkat edilmesi gereken durumlardan biri budur. Bu rahat yeme ve içme davranışını gören yetiştiriciler rahat davranabilmekte ve bu hastalığı umursamadığı gözlenmektedir. Bilinmelidir ki Delibaş hastalığının bilinen bir tedavisi yoktur ve hayvan gün geçtikçe zayıflayıp ölmektedir.

Delibaş Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?

1. Korunma yollarının ilk ve en önemli maddesi, özellikle çoban köpeklerinde bulunan, parazitlerle mücadeledir. Köpeklerin her 4 aylık periyotta şeritlere etkili olan parazit ilaçlarını kullanmaları gerekmektedir. Bununla beraber meranın belirli bölgelerine ilaçlanmış et parçaları bırakılarak bunları tilki ve kurtların yemesi sağlanabilir.

2. Kuzular sütten kesim sonrası mutlaka 4 aylık periyotlarda şeritlerle etkili parazit mücadelesi yapılmalıdır. Yetiştiricilerin dikkat etmesi gereken diğer konu ise piyasada kullanılan birçok parazit hapının olmasıdır. Bu parazit haplarının bir kısmı kıl kurtlarına ve tremetod ( kelebek ) lara etkiliyken, bir kısmı ise şeritlere etki eder. Bu sebeple kullanılan her iç parazit hapının, şeritlere etki etme özelliği olmayabilir. Bu nedenle mutlaka parazit ilaçları alınırken veteriner hekimlerden şeritlere etkili olan parazit ilaçlarını vermelerini isteyiniz.

3. Delibaş şüphesi olan koyunlarınızı mutlaka veteriner hekimlerden yardım alarak hastalığı net olarak tespit etmeniz gerekir. Net tespitten sonra ise gecikmeden hayvanları kasaba satmanız veya kesmeniz en uygun olanıdır; çünkü hayvanlar her geçen gün zayıflayarak kilo verecektir. Kasaba satılan veya kendinizin kestiği hayvanların kafalarını ise mutlaka yakarak veya derin kuyulara kireçle gömerek imha etmeniz gerekmektedir.

Koruyucu önlemler yeni nesil hayvancılığın vazgeçilmez ana konusudur. Yapacağınız küçük önlemler ise sizleri maddi ve manevi birçok sorundan kurtaracaktır.

Bereketli ve güzel günler sizlerin olsun!