Echinococcosis Hastalığı Nedir?

Echinococcozis hem erişkin Echinococus türlerinin son konaklarda, hem de bu parazitin larvalarının ara konaklarda oluşturduğu hastalığa verilen isimdir. Hastalığın asıl önemli olduğu nokta parazite ait bir türün larval dönemde ara konak hayvanlarda (koyun, keçi, sığır, manda gibi eti yenebilen hayvanlarında dahil olduğu bölüm) ve insanlarda kiste neden olmasıdır. Bundan dolayı zoonoz karakterdeki bu hastalık halk sağlığını ciddi oranda tehdit eder. Son konaklarda ise ciddi bir sorun oluşturmaz. Bu hastalığı oluşturan 6 farklı Echinococus türü bulunmaktadır.

  Bu türler:

• Echinococus granulosus: Kutuplar dahil dünyanın çoğu bölgesinde yayılım göstermektedir. Larval dönemde ara konaklarda hidatik kiste neden olan türdür ve asıl önem arz eden tür budur. Türkiye’de bulunan iki Echinococcus türünden birisidir. Bu türün 10 farklı suşu bulunmaktadır. Türkiye de bu parazitin koyun suşunun daha yoğun görüldüğü kaydedilmiştir.
• Echinococcus multilocularis: Bu türün yaygın olduğu bölgeler Orta Avrupa, Kuzey Avrasya ve Kuzey Amerikadır. Alveolar kiste neden olurlar. Türkiye de bulunan ikinci Echinococcus türüdür.
• Echinococcus oligarthrus: Diğer iki türe oranla daha küçük alanlarda yayılım gösterir. Genellikle Orta ve Güney Amerika’da görülmüştür.
• Echinococcus vogeli: Orta ve Güney Amerika’da görülür.
• Echinococcus shiquicus: Yeni bulunan bir türdür Çin de bulunmuştur.
• Echinococcus felidis: Yeni bulunan bir türdür. Afrika’da ortaya çıkmıştır.

Echinococcus’un Yaşam Döngüsü Nasıldır ve Bulaşma Nasıl Gerçekleşir?

Tüm Echinococcus türlerinin yaşam döngüleri iki farklı memeli hayvan grubunda tamamlanır. Her türde parazitin uğradığı son konak et yiyen hayvanlar olup halk sağlığını en fazla tehdit eden, hidatik kiste neden olan, E.granulosus’da başlıca son konak köpeklerdir. Tilki, çakal, sırtlan gibi etçil hayvanlarda son konak olarak görev yapabilirler. Parazitin ara konakları ise insanlarında içinde bulunduğu omnivor ver herbivor hayvanlardır.     

Echinococcus granulosus’ un yaşam döngüsü son konakların kistli organları yemesiyle başlar. Kistler, çiğneme esnasında patlar ya da midede ki pepsin enziminin etkisiyle açılırlar. Açılan kistlerin içerisindeki protoscolexler serbest hale gelirler. Protoscolexler midede sindirime uğramazlar direkt olarak bağırsağa geçerler ve çengelleri sayesinde bağırsak mukozasına tutunurlar. Bağırsak mukozasına tutunan erişkin parazitlerin yumurta üretiminin başlaması Echinococcus türleri arasında farklılık gösterir. E.granulosus parazitin alınmasından 34-58 gün sonra, E.multilocularis 28-35 gün sonra yumurta üretimine başlar. Yumurta üretimi tamamlandıktan sonra son konaktaki erişkin parazitlerin yumurta içeren gebe halkaları dışarı atılır ve bu gebe halkaların içerisindeki yumurtalar etrafında bulunan su, meyve, sebze ve yeşilliklere bulaşır. Sonrasında ara konaklar ve insanlar Echinococ yumurtalarını ağız yoluyla alarak enfekte olurlar. Koyun, keçi, sığır gibi ara konaklar su, kontamine yem ile enfekte olurlarken insanlar ise iyi yıkanmamış sebze meyveden ve parazit yumurtası yapışmış köpek kılının yutulması ya da solunması yoluyla enfekte olurlar.

Canlı yumurtalar ara konak tarafından alındıktan sonra mide ve bağırsakda iki aşamada açılırlar. Yumurtalardan öncelikle çeşitli enzimler yardımıyla onkosfer oluşur. İkinci aşamadaysa onkosferler bağırsak epitellerine tutunurlar. Bağırsağa tutunan onkosferler zamanla bağırsak duvarını delerek kan ve lenf yoluyla karaciğere taşınır. Bir kısmı karaciğere tutunurken bir kısmı portal sistemle akciğere geçer ve burada kist oluşturur. Akciğere de tutunamayanlar kalbe gider ve buradan diğer organlara yayılır. Kistlerin büyük bir çoğunluğu akciğer ve karaciğerde şekillenir.

Echinococcosis Hastalığı Klinik Belirtileri Nelerdir?

Son konaklarda genellikle ciddi bir bulgu göstermez. Yoğun olduğu durumlarda dışkıda mukoza artışı, zayıflama, dışkıda kana rastlanması ve ishal gibi tablolar çizebilir. Ara konaklarda kistin yerleştiği organa, kistin sayısına ve büyüklüğüne, konağın yaşına ve konakla ilgili birçok nedene bağlı olarak klinik bulgu değişebilir. Genellikle spesifik bir bulgu göstermez. Genelde sığırlarda zayıflama, düzensiz ruminasyon ve gelişim bozukluğu görülebilir. Koyunlarda sığırlardaki bulgulara ek olarak yapağı kalitesinde azalma şekillenir.

Teşhisi Nasıl yapılmalıdır?

Klinik belirtilerle tanı koymak mümkün değildir çünkü bir çok karaciğer, solunum ve sindirim sistemi hastalıklarıyla karışabilir. Tanı koymak için dışkı muayenesi, görüntüleme teknikleri, kan muayenesi ve çeşitli labratuar muayenelerine ihtiyaç vardır.

Echinococcosis Hastalığı Tedavi ve Korunma Yöntemleri nelerdir?

Öncelikle hayvanda herhangi bir semptom görüldüğünde veteriner hekime başvurulmalıdır. Tedavi de özellikle son konakların paraziter mücadelesi korunma noktasında da kolaylık sağlar. Son konaktaki tedaviler ara konağa göre daha kolay ve ucuz bir yöntemdir.

Korunma programı çift taraflı olmalıdır. Bu aşamada son konakta düzenli paraziter mücadele ile parazitlerin çevreye yayılımı engellenmeli ve ara konaktaki kistlerin son konak tarafından alınması engellenmelidir. Bundan dolayı döngünün kırılmasında en önemli nokta kontrollü et muayenesi ve enfekte etlerin özellikle köpekler tarafından tüketime sunulmamasıdır.

  Echinococcus halk sağlığını tehdit eden ciddi bir unsurdur. Korunma noktasında uyulan her bir kural parazitin yayılımını engellemektedir.