IBR hastalığı sığırlarda görülen son derece bulaşıcı, viral bir hastalıktır. Üst solunum yolunda klinik belirtiler (IBR), dişilerde dış genital organların irinli, kabarcıklı iltihabı (Infeksiyöz pustüler vulvavaginitis, IPV), erkeklerde penis başının ve onu örten derinin akut ya da kronik, irinli, kabarcıklı iltihabı (Infeksiyöz pustüler balonopostitis, IPB) olmak üzere alt tipleri vardır.

IBR etkeni olan BoHV1 insanlarda görülen uçuk virusu (Herpes Simplex Virus = HSV) ile akrabadır. Ortak tarafları, strese bağlı olarak ortaya çıkmaları ve hastalık oluşturmalarıdır.

IBR Hastalığının Yaygınlığı Nasıldır ?

IBR stres faktörlerinin vücut direncini kırmasıyla ortaya çıkar. Nakliye ve her türlü ani değişiklik sığırlar için stres faktörüdür. Buzağılarda ise; sütten kesme dönemi stres faktörlerinin başında gelir. Strese giren ve kortizol salgılayan hayvanın solunum yolundaki mikroskobik tüycükler (cilia) süpürge görevini yapamazlar ve dururlar. Bunu fırsat bilen virus ve bakteriler iş birliği ile hayvanı hasta ederler. (Pneumoni= Zatürre)

Öksürük, sık soluma, gözün saydam tabakasının ödemi, göz ve burun çevresinde kızarıklık ve akıntı hastalığın başlıca belirtileridir. Burun etrafındaki ve içindeki aşırı kızarıklık sebebiyle, yabancı literatürde, IBR hastalığına “Red Nose = Kırmızı Burun” adı verilir.

IBR hastalığının yeni doğan buzağıların ölümlerinde, mastitiste ve interdigital lezyonlarda (tırnak yangıları) rol aldığı da bildirilmektedir. Hastalık cinsel yoldan gelen akıntılar, gözdeki akıntılar, solunum yolundan çıkan damlacıklar, atıklardaki yavru suları ve dokuları , sperma ile yayılır.

IBR yüksek maliyetli bir hastalıktır. Ayrıca dış ticaret açısından ülkelere de zarar verir. IBR Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İsveç ve İsviçre’de eradike edilmiştir. Hastalığın dişi üreme organlarındaki şekli IPV başka hastalıklarla karıştırılabilecek belirtiler gösterir.

Üreme organlarından gelen akıntı, bölgede kızarıklık, aşırı kuyruk sallama, sık sık idrar yapma gibi belirtiler şüphelenmeyi gerektirir. Solunum yolu enfeksiyonları bazen MCF ( Malignant Catarrhal Fever= KORİZA) ve şap hastalığı ile karıştırılabilir.

IBR’nin mandalarda da görüldüğü bildirilmektedir. Besi danalarında duyarlılığı daha yüksektir. Her mevsim görülmesine rağmen ilkbahar ve kış aylarında daha yaygındır. Virus burun, gözyaşı, dış genital organ salgıları yavru zarları ve atık fötüsle çevreye yayılmaktadır. Bulaşma solunum ve dış genital mukoza yolu ile meydana gelir.

Hastalığa yakalanma oranı yaklaşık süt ineklerinde %8, besi sığırlarında %20-30, nadiren %100′ e ulaşır. Ölüm oranı yaklaşık süt ineklerinde %3, besi sığırlarında %10′ dur. Kuluçka süresi solunum formunda 10-20 gündür. Enfeksiyon halen dünyanın büyük bölümünde yaygınlığa sahiptir ancak birçok Avrupa ülkesinde eradikasyon çalışmaları yapılmış veya yapılmaya çalışılmaktadır. IBR Türkiye’de sığırlarda yüksek oranla seyretmektedir, %100’e varan oranlar bildirilmiştir .

IBR Hastalığının Klinik Belirtileri Nelerdir ?

Solunum formu; 

• Ani yükselen 40-42 derece ateş, iştahsızlık, belirgin kısa öksürük ve süt veriminde düşme.
• Göz  ve burun mukozasında kızarıklık, burun mukozasının ön kısımlarında, bazen burun deliklerinin kenarında ve mermede küçük gri nekrotik odakların gözükmesi, mermede kuru nekrotik kabuklar ve bazen erozyon, saydam veya açık renkte gözyaşı ve burun akıntısı ve 72 saat sonra irinli akıntı ve depresyon. 
• Hızlı ve yüzeysel solunum, Akciğerlerin dinlenmesinde  normal seslerin gürültülü olması.
• Soluk borusu ve gırtlağın enfeksiyonu sonucu hırıltı, solunum güçlüğü ve hareket ettirildiğinde solunum güçlüğünün artması.
• Süt ineklerinde daha hafif seyredip, birkaç günde iyileşme gözlenirken besi sığırlarında şiddetli seyir olup ateşli periyodun uzun sürmesi

Göz Formu;

• Solunum formu ile birlikte seyredildiği gibi tek başlına görülmesi.
• Yalnızca gözde kızarıklık, ödem ve belirgin saydam veya açık renkte  gözyaşı akıntısı bazen de keratakonjuktivis

Buzağılarda Neonetal Viremi;

• On günlükten küçüklerde ani iştahsızlık ve ateş.
• Aşırı tükürük salgısı.
• Burun iltihabı.
• Tek veya çift taraflı göz iltihabı.
• Gırtlak ödemli ve solunum güçlüğü.
• Ağız mukozosında kızarıklık, yumuşak damakta yapışkan mukuslu örtülü erozyonlar, dilde beyaz plak, yapışkan irinli akut yutak enfeksiyonu.
• Bronkopneumoni bulguları, yemek borusu enfeksiyonu ve bazen ishal

Beyin İltihabı Formu ; 

• Altı aylıktan küçüklerde denge bozukluğu 
• Depresyon
• Körlük
• Tükürük salgısının artması 
• Sinir sistemi harabiyeti ve böğürme 

Abort Formu;

• Solunum formu ve modifiye aşılardan 3 ay sonra görülür.
• Akut enfeksiyonlar sırasında 1-2 ay sonra .
• Çoğunlukla da retensiyo sekundarium

IBR Hastalığının Ayırıcı Tanısı Nasıldır ?

• Burun mukozasında gri nekrotik odakların görülmesi, soluk borusunun muayenesinde öksürüğün artması, irinli  burun akıntısı ve fibrinli pneumoni bulgularının daha geç şekillenmesi, göz mukozasında  belirgin şişlik ve kızarıklığın görülmesi ile Pasteurellosis ‘ten
• Burun mukozasında gri nekrotik odakların görülmesi ile Viral Pneumoni ‘den
• Solunum formunun 6 aylıktan büyüklerde oluşması ile Enzootik Pneumoni ‘den
• Ağızda kızarıklık bulunmamasıyla Coryza Gangrenosa Bovum (CGB) ‘dan
• Ağızda kötü koku alınmaması ile Dana Diftesi ‘nden
• Ağızda erozyon, ülser ve ishal gözlenebilmesi ile BVD – Mucosal Disease ‘dan
• 10 günlükten küçük buzağılarda görülmesi ağızda erozyon ve ishalınde olması ile Septisemi ve Colienteris ‘den ayrılır.

IBR Hastalığının Tanı ve Tedavisi Nasıldır ?

Kesin teşhis laboratuvar testleri ile konulur. IBR-IPV aynı zamanda infertilite’nin (döl veriminde düşüklükler) başlıca sebeplerinden biridir. Hastalığın tedavisi yoktur. Ancak; hastalığa eşlik eden bakteriler yönünden antibiyotikler, yangısal belirtileri azaltmak için antiinflamatuar ilaçlar (yangı gidericiler) kullanılır.

Koruyucu hekimlik uygulamaları hastalığı önler. Sürüde Seronegatif Latent Carrier’s (SNLC’s)= inatçı, gizli taşıyıcıların saptanarak uzaklaştırılmaları şarttır. Suni tohumlama da başlıca Koruyucu Hekimlik uygulaması yapılmalıdır.

Kaynaklar

• amasyadsyb.org
• vetrehberi.com