Kanatlılarda Aspergillozis Hastalığı Nedir?

Aspergillozis, genç tavuk ve hindilerin genellikle solunum sistemini etkileyen, genellikle yavru hayvanlarda (özellikle 2 haftalıktan daha küçük olan) ölümcül seyreden bir mantar enfeksiyonudur. Vahşi veya evcil olan bütün kanatlı hayvanlarda bu hastalık görülebilir. Aspergillus fumigatus ve Aspergillus flavus, kanatlılarda aspergillozise en çok neden olan türlerdir. Hastalık bu etkenlerin sporlarının solunum yoluyla vücuda alınması ile oluşur. Aspergillozise neden olan bu türler geniş bir sıcaklık aralığında yaşayabilirler, bu yüzden kuluçkahanelerde ve kümeslerde her alana yayılıp büyük bir risk oluşturlar. Ayrıca bu hastalığın etkenleri dezenfektanlara karşı da oldukça dayanıklıdır, hatta dezenfektan sıvıların içerisinde bile hastalık etkeni bulunabilir.

Kanatlılarda Aspergillozis Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Aspergillozis özellikle sıcak ve nemli olan bölgelerde daha çok görülür, buna bağlı olarak kümeslerde yetersiz havalandırma olması da hastalık etkeni olan sporların geniş bir alana yayılmasına neden olur. Yaz ve kış mevsimlerinde hastalığın görülme ve yayılma olasılığı artar. Ayrıca kümes içinde yoğun miktarda toz bulunması da sporların yayılmasında önemli bir rol oynar. Yemlik, altlık ve suluklarda küf şeklinde yayılabilir, yayılan alanlar ne kadar fazlaysa enfeksiyon riski de o kadar yüksek olur. Hasta olan hayvanlar diğer hayvanlara bu hastalığı bulaştıramaz, yayılım için enfeksiyon etkeninin bahsettiğimiz yollarla vücuda alınması gerekir. Aspergillozis etkenleri yumurta kabuğuna bulaşarak kabuğa penetre olabilir, bu şekilde kuluçkahanelerde kabuklarla birlikte etrafa yayılabilir ve civcivlere bulaşabilirler. Bunların dışında kümes hayvanlarının bu hastalığa yakalanmasında aşağıdaki faktörler de önemlidir.

⦁ Bağışıklık sisteminin zayıf olması.

⦁ Aşırı stres.

⦁ Altlık olarak çok fazla toz oluşturan materyallerin kullanımı.

⦁ Etkilenen hayvanların halihazırda bir hastalığının bulunması.

⦁ Uzun süreli antibiyotik veya kortikosteroid kullanımı.

⦁ Yetersiz beslenme (Özellikle A vitamini eksikliği).

⦁ Solunum yollarını irrite eden materyallerin kullanımı (Dezenfektan buharları, koku giderilmesi amacı ile kullanılan spreyler).

Kanatlılarda Aspergillozis Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Aspergillozis bağışıklık sistemi zayıf olan yetişkin kanatlılarda kronik formda görülür ve genellikle bir belirti görülmez, ancak kesim sonrasında farkedilebilir. Genç hayvanlarda ise hastalığın akut formu görülür ve mortalite (ölüm oranı) çok yüksektir. Bu hastalıkta en sık görülen belirtiler şunlardır.

⦁ Nefes darlığı ile birlikte görülen solunum güçlüğü.

⦁ Yüksek ateş.

⦁ İştahsızlık ve zayıflama.

⦁ Ses kısıklığı veya ses tonunda değişiklik.

⦁ Kuyruğun sürekli hareket halinde olması.

⦁ Su tüketiminde artış.

⦁ Gözlerde sarı renkte akıntı.

⦁ Dışkıda yeşil renkli bölgeler.

Daha nadir olarak hastalığın ileri evrelerinde sinir sistemi de etkilenebilir, buna bağlı olarak titremeler ve tortikollis (boyun eğriliği) görülebilir. Solunum yollarının etkilenmesiyle birlikte hastalık etkenleri kan yolu ile vücut içinde yayılır, göz, beyin, deri ve eklemlerde de hasar meydana getirebilir. Hastalığın vücutta nasıl bir yol izlediği hala tam olarak bilinmemektedir, ve buna bağlı olarak belirtiler hayvandan hayvana farklılık gösterebilir.

Kanatlılarda Aspergillozis Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Klinik belirtilerle birlikte hastalığın teşhisi için en önemli yol postmortem (ölüm sonrası) muayenedir. En çok solunum yolları etkilendiği için akciğer ve hava keselerinde lezyon oluşturur. Oluşan lezyonlar beyaz veya sarı renkte görülen nodüllerdir (yuvarlak, top şeklinde). Nodüllerin boyutu ise değişkenlik gösterir, 1-2 milimetre ile birkaç santimetreye kadar çeşitli büyüklüklerde görülebilir. Aynı zamanda akciğer ve hava keselerinin renginde de değişiklikler görülebilir. Ayrıca bazı hastalarda gözde mikotik keratit (mantar kaynaklı olarak kornea dokusunun yangısı) ve iki göz arasındaki bölgede lezyonlar görülür. Ancak sadece bu belirtilere bakarak kesin teşhis koymak mümkün değildir. Mutlaka bir veteriner hekimin detaylı muayenesi gerekmektedir.

Kanatlılarda Aspergillozis Hastalığının Tedavisi Var Mıdır?

Teşhis konan hayvanlarda çeşitli tedavi yöntemleri denenmiş olsa da bu hastalığın henüz kesin bir tedavisi yoktur. Hastalığın görüldüğü durumlarda kümesin ve kuluçkahanenin dezenfekte edilmesi ve korunma tedbirlerinin alınması tekrarlayan enfeksiyonların engellenmesinde büyük rol oynar.

Kanatlılarda Aspergillozis Hastalığından Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?

Her hastalıkta olduğu gibi aspergilloziste de korunmak en önemli aşamadır. Bu yüzden her yetiştiricinin biyogüvenlik kurallarına uygun bir şekilde üretim yapması gerekmektedir. Hayvandan insana veya insandan hayvana geçebilen birçok hastalığın olduğu göz önüne alındığında bu konuda yetiştiricilerin üzerlerine düşen görevleri eksiksiz yapması gerekmektedir.

Kanatlılarda aspergillozis hastalığından korunmak için aşağıdaki önlemlerin alınması gerekmektedir.

⦁ Hastalığın teşhis edildiği kümeslerde bulunan hayvanlar geçici bir süre için başka bir bölgeye alınmalıdır.

⦁ Kümes ve kuluçkahanede bulunan bütün materyaller uygun bir şekilde dezenfekte edilmelidir.

⦁ Dezenfeksiyon sırasında üzerinde hastalık etkeni bulunabilecek olan bütün materyallere dikkatli yaklaşılmalıdır. Üzerlerinde bulunan sporların havaya karışmaması için dezenfeksiyon esnasında mümkün olduğunca az hareket ettirilmelidir.

⦁ Kümes ve kuluçkahanede yeterli bir havalandırma sistemi yoksa ortamın mutlaka düzenli şekilde havalandırılması gereklidir. Havalandırma sistemleri de olası bir enfeksiyon kaynağı olarak düşünülerek düzenli bir şekilde dezenfekte edilmelidir.

⦁ Üzerlerinde küf veya çatlak oluşmuş olan yumurtalar olası bir enfeksiyon ihtimaline karşılık kuluçkahaneye konmamalıdır. Bu yumurtalar eğer uzaklaştırılmazlarsa bulundukları ortamda patlayarak sporları etrafa yayabilirler.

⦁ Altlıklar düzenli aralıklarla değiştirilmeli veya dezenfekte edilmelidir. Ayrıca altlık seçerken mutlaka ortama en az şekilde toz saçacak materyaller kullanılmalıdır.

⦁ Kümes ve kuluçkahanelerde ortamda bulunan nem kontrol altına alınmalı, aşırı şekilde yükselmesinin önüne geçilmelidir.

⦁ Kümesteki hayvan sayısının fazla olması bu hastalığın görülme ve yayılma ihtimalini arttıracağından mutlak suretle kümesin boyutuna uygun sayıda hayvanın beslenmesi gerekmektedir.

⦁ Sorumlu veteriner hekim mümkün olduğunca az antibiyotik ve kortikosteroid kullanmalıdır.

⦁ Suluk ve yemliklerin üzerinde küf oluşmaması için yerleri düzenli aralıklarla değiştirilmelidir.

⦁ Altlıkların mümkün olduğunca kuru kalması sağlanmalı, gerekliyse gider sistemi konmalıdır.

⦁ Kümeste bulunan hayvanları strese sokabilecek her türlü etken ortadan kaldırılmalı, bütün hayvanlar hayvan refahı kurallarına uygun bir şekilde yetiştirilmelidir

Kaynaklar:
msdvetmanual.com
extension.psu.edu
poultrydvm.com