Kanatlılarda Gumboro Hastalığı Nedir?

Kanatlılarda gumboro hastalığı civciv ve piliçlerde sulu ishal ve bursal fabricuusta büyüme ile karakterize viral bir hastalıktır. Türkiye’de bulunan gumboro virüsü oldukça virulent, yani öldürücüdür. Bu yüzden ölüm oranları %5 ile %60 arası değişmektedir. Ayrıca gumboro hastalığına hindiler de duyarlıdır; fakat klinik semptomlar hindilerde çok az görülmektedir. Kanatlı yetiştiriciliğinde çok büyük öneme sahip olan gumboro hastalığı ihmal edildiğinde ağır ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Yetiştiricinin bu hastalık için en önemli silahı biyogüvenlik ve aşı olmalıdır.

Kanatlılarda Gumboro Hastalığının İlerleyişi Nasıldır ?

Kanatlılarda gumboro hastalığı genellikle olgun olmayan genç tavuklarda lenfositlerde ve bursal fabricuslarda görülür. Lenfoid organlar ve lenfositler bağışıklık sisteminin önemli parçaları dır. Bunları gumboro virüsü ele geçirdiğinde hayvanın bağışıklığı düşer ve gumboro hastalığının yanı sıra diğer bütün hastalıklara hayvanın vücudu açık hale gelir.

Kanatlılarda Gumboroya Sebep Olan Virüs Nasıldır?

Hastalık etkeni olan virüs Bunya virüstür. Virüs oldukça dayanıklıdır. Ph 2-12 gibi çok geniş bir aralıkta canlılığını korumaktadır ve ısıya da oldukça dayanıklıdır. ( 60°C de 30 dk sonrasında bile yaşamaya devam edebilir. 70°C’ de ise hemen inaktif olur.) Virüs ısı ve Ph’ ın yanı sıra kümeslerde sık kullanılan dezenfektanların çoğuna karşı da yüksek derecede dirençlidir. Bu virüsler kümeste ve kümesin çevresinde çok uzun süre canlı kalabilmektedir. Kümeste kullanılan sıradan dezenfeksiyon ve temizlikten bile ısrarla kalabilmektedir. Tüm bu saydığımız özellikler virusla mücadelenin zor ve önemli olduğunu gözler önüne seriyor.

Kanatlılarda Gumboro Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Gumboro virüsü tavuklara genellikle sindirim yolu ile bulaşmaktadır. En çok karşılaşılan bulaşma; yemlik ve suluklara virüs içeren tavuk dışkısının bulaşması ile diğer hayvanların virüsü ağız yoluyla alması ile olur. Dışkı ile kontamine olmuş su ve yemde virüs 52 gün canlılığını koruyabilir. Ayrıca haşereler, diğer böcekler, kontamine olmuş eşyalar, kümese girip çıkan insanlar bu hastalığı tavuklara taşıyabilmektedir. Gumboro hastalığına neden onlan bunya virüsünün çevre koşullarına ne kadar dayanıklı olduğu ve bir o kadar da bulaşıcı olduğunu düşünürsek bu durumda çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Kanatlılarda gumboro hastalığı kısa sürede bulaşır ve ekonomik kayıplara neden olur. Kurtulan hayvanlarda ise verim kaybı oluşur.

Kanatlılarda Gumboro Hastalığının Klinik Bulguları Nelerdir ?

Gumboro hastalığının 2 klinik formu vardır ve bunlar; subklinik form akut klinik form gumboro hastalığında subklinik form civcivlerin yumurtadan çıktıkları ilk 2 haftalık süreçte bu virüs ile karşılaşmaları ile oluşur. Bu dönemde civcivde bulunan maternal antikorlar (anneden gelen koruyucu antikorlar) hastalığı önlemeye yetsede bursal fabriciustaki virüs üremesini durdurmaya yetmemektedir. Civcivleri bursa fabriciusunda gelişen bu tahribata bağlı olarak bağışıklık sistemleri baskılanır ve diğer enfeksiyonlara yakalamaları kolaylaşırken sağlıklı ve verimli bir sürü yetistirilemez. Ayrıca bu enfeksiyondan sonra aşılama yapılsa bile bursal fabricusta oluşan tahribattan dolayı bağışıklık sistemi yeterince çalışmadığı için aşılarda yeterli yanıt alınamaz ve tam koruma sağlanamaz. Akut klinik formu ise hastalığa en duyarlı yaş aralığı olan 3-6 haftalar arasında görülür. Bu hayvanlarda klinik bulgular hayvanın yaşı, bağışıklık durumu, virüsün öldürme gücü, maternal antikor titresi ve aşılı olup olmadığı gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir. Hastalığın inkubasyon süresi (virüsün vücuda girip vücutta enfeksiyon oluşturana kadar geçen süre) 2-3 gündür. İyileşmeler 7 günden itinaren başlar ve klinik bulgular ise ;

• Tavukların ayaklarını yere yasmamaları, (Genel olarak ilk klinik bulgudur. )
• Beyaz ishal, 
• Arka tüylerin kirlenmesi, 
• İştahsızlık, 
• Karışık tüyler, 
• Ani ölüm, 
• Hayvanlarda ateş olduğunda susuzluk, 
• Uyuşukluk, 
• Halsizlik, 
• Anal bölgelerde kanama, 
• Tavukların birbirini gagalaması, (hastalık başlangıcında genelde)
• Bacak ve göğüsteki kaslarda kanama, 
• Bursa fabriciusta büyüme, (ilk dönemde )

Kanatlılarda Gumboro Hastalığının Tedavisi Var Mıdır ?

Kanatlılarda gumboro hastalığının etkeni virüs kaynaklı olduğu için kesin tedavisi bulunmamaktadır; fakat bağışıklık sistemi düştüğü için gelişen diğer enfeksiyonlara yönelik ve hastalığın oluşturduğu semptomlara yönelik tedavi uygulanabilir. Enfeksiyonu atlatıp canlı kalan civcivler halsizdirler. Tedaviye ek olarak yemlere yemlere vitamin ve mineral takviyesi yapılarak bağışıklık sistemi güçlendirilebilir.

Kanatlılarda Gumboro Hastalığından Ölen Hayvanlarda Otopsi Bulguları Nelerdir ?

• Dehidratasyon, (aşırı susuz kalmış vücut, deriy çektiğiğmizde eski halini alması uzun sürer.)
• Zayıflama, 
• Bacak ve göğüs kaslarında şiddetli kanama, 
• Bağırsak içeriği artmıştır ve mukusludur.
• Bursal fabrisius enfeksiyondan 2-3 gün sonra sarımsı renk alır ve büyür.
• Enfeksiyondan 4 gün sonrası ise bursa fabrisius normalin 2 katı kadar büyür.
• Enfeksiyondan 8 gün sonra Bursal fabrisius küçülür.
• Ön midede kanama, 
• Karaciğer, dalak ve böbreklerde büyüme... 

Kanatlılarda Gumboro Hastalığının Tanısı Nasıl Yapılır ?

Kanatlılarda gumboro hastalığının kaslardaki kanamalar yapması ve ölüm oranı göz önüne alındığında new castle hastalığından ayırt edilmelidir. Ayrıca böbrekteki lezyonlarına bakıldığında ise enfeksiyöz bronşitis hastalığından ayrılmalıdır; fakat gumboroda ölüm sonrası bulgular tipik olduğu için kolayca ayrım yapılabilir. Kesin tanı koymak için bunlar yeterli değildir. Virüsün izolasyonu gerekmektedir.

Kanatlıları Gumboro Hastalığından Nasıl Korurum ?

Hatchit Farms

Gumboro hastalığına neden olan birna virüsun çevre koşullarına ve dezenfektanlara çok dayanıklı olduğu için mücadelesi hassas dikkatli ve özenli olmalıdır. Gumboroda hijyenik önlemler, dezenfeksiyon, temizlik ve biyogüvenlik önlemleri her daim yapılması gereklidir; fakat yeterli değildir. Bu önlemlerin yanı sıra doğru strateji ile hayvanlar aşılanmalıdır. Doğru strateji ise aşının doğru olması ve doğru zamanda yapılmasıdır. Aşılamadan önce civcivlerde maternal antikor ölçülmelidir ve maternal antikorları yüksek olan hayvanların aşılanmasının tam koruma sağlaması açısından bir önemi yoktur; çünkü aşıda bulunan virüsün kandan bursa fabrisiusa geçmesi gerekmektedir. Maternal antikorların seviyesi yüksekse vücuda giren virüsü bursa fabriciusa ulaşmadan öldüreceği için koruma sağlamaz ve hayvan aşılamadan kısa süre sonra bile gumboro hastalığına yakalanan ölmektedir. Doğru zaman ve doğru aşı ile aşılanan broilerde aşı hayat boyu koruyabilmektedir. Optimal aşılama zamanı için maternal antikor seviyesi takip edilmeli ve düşük olduğu zaman aşılama yapılmalıdır ve aynı sürüde bulunan civcivlerin maternal antikor seviyeleri yakın olmalıdır ki hayvanların korunması eşit olsun. Eğer maternal antikor seviyesi yüksek olup da aşılanan hayvanlar sürüde bulunursa bağışıklıkları tam oluşmadığı için hastalığı sürüye yayabilme ihtimalleri vardır. Tüm bu durumlar gumboro hastalığını önemli ve düzenli takip isteyen hastalıklarda en yüksek sıralara almıştır. Biyogüvenlik ve doğru aşılama hastalıkla mücadeleyi mümkün kılmaktadır.

Kaynak

Kapak fotoğrafı: Hatchit Farms

Kanatlı Hayvanların Enfeksiyon Hastalıkları (Prof. Dr. K. Tayfun CARLI)

tarimorman.gov.tr

acikders.ankara.edu.tr