Kanatlı Tüberkülozu Nedir?

Tüberküloz hem hayvanların hem de insanların sağlığını olumsuz etkileyen, akciğerler başta olmak üzere birçok organ ya da yapıda tüberküllerin oluşması ile karakterize kronik, bulaşıcı ve zoonoz özellikte bakteriyel bir hastalıktır. Mycobacterim avium ve Mycobacterium genavense adlı bakterilerin sebep olduğu riskli bir hastalıktır. Vakalarda en çok Mycobacterium avium bakterisine rastlanır. Çok çabuk bulaşabilir ve kronik seyreder. Hindi, tavuk, güvercin, kaz, ördek, kanarya, sülün, papağan, deve kuşu hatta vahşi kuşlar (atmaca, şahin vb.) da bile görülür. Yani kanatlı hayvanların genelini kapsayan ciddi bir hasatlıktır. Ekonomik kayıplara ve hayvan ölümlerine sebep olur. Etken 25 -45 ⁰ derece arasında üreyebilmektedir. Bunun yanı sıra sincap, sığırları ve domuzları da enfekte eder ve bu hayvanlar üzerinden de bulaşma olur.

Zoonoz yani insanlara bulaşabilen ve sağlık sorunu teşkil eden bir hastalıktır. Özellikle kırsal alandaki insanlarda görülme sıklığı daha fazladır. Kanatlı tüberkülozu hayvanlarda hem yumurta hem de karkas ağırlığında azalmaya neden olduğundan önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Bu durum insan beslenmesinde hayvansal protein ihtiyacının karşılanmasında önemli bir yer alan gıda sektörüne büyük zarar vermektedir.

Kanatlı Tüberkülozu Nasıl Bulaşır Ve Yayılır?

Hastalıkta bulaşma sindirim yolu ile olur. Bulaşık ve temiz olmayan yemlik ve sular bulaşma konusunda önem taşır. Bu hastalıkta bulaşma en çok taşıyıcı (etkeni bulunduran fakat belirti göstermeyen) hayvandan sağlıklı olanlara geçerek yayılır. Bulaşma tüberkülozisli tavukların yumurta ve organları, hasta tavukların gübreleri ile kontamine yeşilliklerle de oluşur. Eğer hayvanın soluk borusu mukozasında bir lezyon ya da yara söz konusu ise bakteri buraya yerleşir ve üreme yapabilir. Böylece solunum yolu ile de bulaşma gerçekleşir. Yumurta ile bulaşma da %1 civarında vardır. Keneler de bulaşma konusunda etkilidir. Yaban hayatı süren kuşlar ve göçmen kuşlar, kümeste çalışan insanlar da bu hastalığı taşır ve yayar.

Kanatlı Tüberkülozunun Klinik Belirtileri Nelerdir?

Dışardan bakıldığında sağlıklı görünürler fakat hastalığın ileri dönemlerinde kaşektik yani aşırı zayıflık durumu vardır.

Göğüs bölgesindeki kaslar küçülür.

Tüylerde kabarma ve yeşilimsi bir ishal gözlenir. Sıklıkla kronik seyreder.

Hayvanın yüzünde küçülme, sakal ve ibiklerde solgunluk görülür.

Aşırı kilo kaybı sonucu ölümler meydana gelir.

Kanatlı Tüberkülozu Teşhis Ve Tanısı Nasıl Konur?

Tüberkülozlu tavukların yapılan otopsileri sonucu gözle görülebilir şekilde karaciğer, dalak, kemik iliği, böbrek gibi çeşitli organlarda tek ya da çok sayıda beyaz sarımtırak renkte kenarları sınırlı şekilde tek ya da birden fazla nodüller hastalığı teşhis etmekte yardımcı olur fakat kesin tanısını koymak zordur. Çünkü bazı mantar türleri, marek, koksidioz gibi hastalıklar ile karışabilmektedir. Kesin tanı için mikrobiyolojik muayene gereklidir. Laboratuvar muayeneleri olarak bakteriyoskopi, kültür muayenesi, serolojik muayene ve tüberkülin (alerji ya da avian ppd) testi kullanılır.

• Bakteriyoskopi: Şüpheli organların muayenesi sonucu uzmanlar tarafından yapılır.

• Kültür Muayenesi: Lezyonlu bölgenin bakteri yönünden yoklaması yapılır.

• Serolojik Testler: Pasif HA, FA veya ELISA gibi yöntemlerden yararlanılır. En çok kullanılanı aglutinasyon testidir. Tüberkülin (Avian PPD veya Alerji) Testi: Sık kullanılır. Hayvanların çoğunluğunu teşhis edebilir, kısa sürede sonuç vermesi avantajdır.

Kanatlı Tüberkülozunun Tedavisi Var Mıdır?

Sağaltım için herhangi bir ilaç veya tedavi protokolü yoktur.

Kanatlı Tüberkülozundan Koruma Ve Kontrol Nasıl Yapılır?

• Kümeslerin hijyen ve temizliğine dikkat edilmeli.

• Genç ve yaşlı tavuklar bir arada yetiştirilmemelidir.

• Belirli zaman aralıkları arasında kümesler ve kullanılan eşyalar havalandırılmalı temizliği ve dezenfeksiyonu yapılmalı.

• Hastalık bulunan kümeslerle temas olmamalı.

• Mümkünse her yıl serolojik ve alerjik muayeneler uygulanmalı.

• Kümese ya da işletmeye alınan yeni hayvanların tüberkülozdan ari yerlerden alınmasına dikkat edilmeli

• Yeni alınan hayvanların belli bir süre ayrı kalması sağlanmalıdır.

Eğer kümeste veya işletme de hastalık çıktıysa hasta veya da hastalıktan şüpheli olan hayvanlar itlaf edilir yani öldürülür. Ölen hayvanların eti diğer hayvanlara ya da insan gıda tüketimine sunulmaz. Tüberkülozlu hayvanlar diğer hayvanlar için özellikle domuz ve koyun için hastalık kaynağı olabilir. Bu nedenle diğer hayvanlarla teması kesilmelidir. Hastalık çıkan yere 1 yıl gibi bir süre hayvan sokulmamalıdır. Çünkü hastalık etkeni uzun bir zaman dış ortamda canlı kalma özelliğini kaybetmez. Gerekli dezenfeksiyon işlemleri yapılmalıdır. Hastalıktan ve etkeninden korunmak için canlı ve inaktif aşı çalışmaları olmuştur fakat yeterli bir koruma meydana getirememiştir.

Kanatlı Tüberkülozunun Halk Sağlığına Etkileri Nelerdir?

Kanatlı tüberkülozu başka hayvanlar dahil insanlara bulaşabilecek bir enfeksiyöz hastalıktır. Yumurtaların en az 6 dakika kaynatılması, salata yapımında kullanılan sebzelerin özenle yıkanması ve bu arada sinek ve taşıyıcı rolü oynayan zararlılarla da mücadele edilmesi gerekir. Temaslı insanların kendi doktorlarına başvurmaları gerekir. Hastalığın çıktığı bölgelerde yakındaki tarım ve orman bakanlığında görev alan yetkililere haber verilmesi gerekir.

Kanatlı Tüberkülozunun İşletmeye Ekonomik Zararı Nedir?

Hastalıklı hayvanın etinin ve yumurtasının yenilmemesi, yemden yararlanma oranının düşmesi, hayvanda hastalık bilnmeden önce iyileşme için kullanılan ilaç masrafı, hayvandaki verim düşüklüğü ve hayvan ölümlerinin başlaması, hastalığın çıktığı bölgede dezenfeksiyon işlemlerinin yaptırılması ve daha buna benzer birçok durumdan dolayı işletme sahibi ya da hayvan sahibi ekonomik olarak büyük kayıplar verir.

Kaynakça

Prof. Dr. Burhan Dinçer Prof. Dr. Belgin Sarımehmetoğlu Veteriner Hekimlik Veteriner Halk Sağlığı
https://ozmlab.com
https://dergipark.org.tr
https://webuca.com
https://vetkontrol.tarimorman.gov.tr