Koç Katımı Nedir?

Çiftleşme mevsiminde, kızgınlık gösteren koyunun koç ile çiftleştirilmesi olayına koç katımı, sıfat, aşım denir. Koyunlar genellikle ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere yılda 2 kez kızgınlık gösterir. Ancak son bahar kızgınlığı ilkbahar kızgınlığından daha etkilidir. Böylece kuzuların ilkbaharda doğmaları gerçekleşmiş olur. Sonbaharda ekim ve kasım ayları genellikle kızgınlık aylarıdır.

Koç Katımı Döneminde Koyunların Beslenmesi Nasıl Yapılmalıdır?

Bu aylar koyunların iyi beslenemediği, otların zayıfladığı aylardır. Koyunlara ve koçlara koç katımı öncesinde ve koç katımında ek yemleme yapılmalıdır. Bu kısırlık oranını düşürür, ikiz doğumu arttırır ve kızgınlığın koyunlarda nispeten toplu halde meydana gelmesini sağlar. Koç katımı dönemi beslemesi koç katımından 15-20 gün önce başlamalıdır. Hayvanlar yavaş yavaş ek yeme alıştırılmalıdır. Bilhassa aşırı kesif yemi yedirilmesi (arpa,kepek,fenni yem) hayvanlarda yem dokunması dediğimiz (asidoz) hayvanın toplu ölümlerine yol açabilecek hastalığa yol açabilir. Bu konuya üreticilerin çok dikkat etmesi gerekir. Kesinlikle hayvanlar kesif beslemeye 1 hafta – 10 gün gibi bir zamanda alıştırarak başlamalıdır.

Koç katımı süresindeki ek yemleme koyunlara günlük ihtiyacın, günlük yem tüketimin % 50 oranında arttırılmasıyla sağlanır. Bu miktar ortalama 1-1.5 kg saman, 600-700 gram arpa yulaf tane yemler veya kesif yem olmalıdır. Mera durumu iyi olan, anızda otlayan koyunlar için bu ek besleme miktarı azaltılabilir. Fakat bu ek besleme koyunları ve koçları yağlayacak ve beslenme bozukluklarına yol açacak kadar olmamalıdır.

Koç Katım İçin Uygun Zaman Ne Zamandır?

Koçların aşımı serin saatlerde yapılmaldır. Aşım dönemine geçişte koyunların arasına uyarıcı koçların salınması kızgınlığın uygun zamanda ve toplu olarak tespitine de yardımcı olur. Bu amaçla belirlenen aşım başlangıç tarihine 10-15 gün kala koyun sürüsünün içine uyarıcı bir koç bırakılmalıdır. Yaz mevsiminde ve sıcak günlerde koyunların gece otlatılması ve aşımların serinlikte yapılması verimi arttırır.

Koyunlarda çiftleştirme yöntemleri serbest aşım, sınıf aşımı ve elde aşım olmak üzere üçe ayrılır.Bunlar;

1-) Serbest Aşım:  Bu yöntemde ergin koçlar koç başına, 30-40 koyun düşecek şekilde sürüye salınır ve genç bir koç ise 15 koyunu aşabilir. Kızgınlık gösteren koyunlar herhangi bir koç tarafından aşılır. Önder bir koç koyunlara aşar ve onun aşamadığı koyunlara diğer koçlar aşar. Ama koç katımı süresi sonunda gebe kalmamış koyunlar bulunabilir. Bu yüzden serbest aşımda diğer yöntemlere göre daha çok koç bulundurulmalıdır.

Bu hareketin ismi Flehmen hareketidir. Koç bu hareketi yaparak, kızgınlık döneminde olan dişilerin  salgılamış olduğu feromon adı verilen kokuyu alır ve aşım yapar.

2-) Sınıf Aşımı: Bu yöntemde koyunlar vücut yapısı ve verim güçlerine göre sınıflandırılır. Yeteri kadar koç, aşım zamanından uygun görülen sürüye katılır. Bu bir tür koyunlarda ıslah ve ırkın düzeltilmesi amacıyla yapılan koç katımıdır. Bu yöntemde bir ergin koça 50 koyun genç bir koça ise 30 koyun ayrılmalıdır.

3-) Elde Aşım:  Bu yöntemde üreticiler hangi koyunun hangi koç ile aşılacağını tespit eder ve ona göre aşım yapılır. Koç katım mevsiminde önceden aşım yapacak koç ve koyunun numaraları tespit edilir. Bu yöntemde bir arama koçu kullanılır.

Arama Koçu Nedir ?

Arama koçu, sürüdeki kızgın koyunları tespit için genital bölgesi (cinsel bölgesi) bir bez ile kapatılmış ve koyuna aşması engellenmiş olan koçtur. Bu koç sürüye salınır ve kızgın koyunları tespit etmesi sağlanır. Ama önlük yüzünden aşım yapamadığı için gebe bırakamaz. İşte bu kızgınlığı tespit edilen koyun kenarda bekletilen ve üreticinin istediği koça gösterilir ve o koçtan gebe kalması sağlanır. Bu yöntem koyun ıslahı konusunda %100 başarı getirir. Elde aşımda koyunlar ayrı bölmelerde 10-15 baş koyun bir arama koçu düşecek şekilde ayrılmalıdır.

Elde aşımda bir koça 50-70 koyun hesaplanır. Koç genç ise 40 koyun uygundur. Koç sürü içinde yürümediği için yorulmaz, daha fazla koyun aşabilmesinin sebebi budur.

Koyunlarda Kızgınlık Belirtileri ve Kızgın Koyunların Tespiti Nasıl Yapılır?

1. Kızgın koyunlar sürüdeki arama koçlarının etrafında toplanırlar ve onları koklarlar.

2. Bazı genç koyunlar kuyruklarını sallarlar bazıları da birbirinin üzerine atlarlar.

3. Kızgın bir koyun başka bir koyun veya koç atladığı zaman sakin durur. Doğal tohumlama da koçlar koyunların içinde serbestce dolaşır. Bunlara herhangi bir bez bağlanmaz ve koçlar bu şekilde tohumlamayı yapar.

Koyunlarda Suni Tohumlama Nasıl Yapılır?

Suni tohumlamada kızgın koyun arama koçu tarafından tespit edilir ve istenilen koçun sperması ile tohumlanır. Bu yöntemler veteriner hekim veya teknisyenler tarafından uygulanır ve başlıca speculum yöntemi ile tohumlama yapılır. Bu tohumlama da speculum denen bir alet ile koyunun rahim bölgesi açılır ve kateter denen bir özel tohumlama çubuğu ile spermanın rahime verilmesi sağlanır.

Koyunlarda Senkronizasyon Nasıl Yapılır?

Bu yöntem koyunların toplu halde hormonlar yardımıyla kızgınlığa getirilmesi ve aynı günde suni tohumlama yapılması yöntemidir. Koyunlar toplu halde kızgınlığa getirilir ve kızgınlığa geldiği gün toplu olarak suni tohumlama uygulanır. Koyunların ıslahı için en başarılı yöntem budur. Bu şekilde elde edilen kuzular satım zamanında aynı boyda ve aynı verim düzeyinde oldukları için üreticinin yüzünü güldürür.

Bu şekilde istenilen koçtan spermatozoit denilen tohum alınır ve koyunlara aynı günde verilir. Doğum zamanında aynı verim düzeyinde ve aynı yaşta kuzular elde edilir.

Koyunlarda seknronizasyon başlıca 3 yöntemle yapılır.

1.Vagina (rahim girişi) içine sünger uygulaması (İntravaginal sünger uygulaması)

2.CIDR uygulaması: İlk defa doğum yapacak şişeklerde uygulanana bir yöntemdir. Etki mekanizması intervaginal sünger uygulamasıyla aynıdır.

3. PGF2α (Prostoglandin f2alfa) yöntemi: Bu yöntemde prostoglandin F2α hormonu veteriner hekim tarafında iki kez uygulanır ve koyunların kzıgınlığa gelmesi sağlanır.

Senkronizasyon ile kızgınlığı sağlanan koyunlar iki yöntemle tohumlanır. Bu yöntemler ve vaginal ve trans-serviks dediğimiz yöntemlerdir. Tecrübesi az olan teknisyen vaginal, usta olan teknisyen ise trans-servikal yöntemi uygular. Üreticilerin veteriner hekimlerle koç aşım zamanından önce görüşmesi ve bu konularda ortak çalışma yapmaları gerekir.

Resimler :

Lisnafillan Poll Dorsets - İngiltere
Okan Yavuz - Türkiye
Hüseyin Uysal - Türkiye

Desteğiniz için teşekkürler.