1- Kuduz( Rabies) nedir?

2- Hastalık nasıl seyreder?

3- Hastalığın bulguları nelerdir?

4- Teşhisi nasıl yapılmaktadır?

5- Hastalıktan korunma ve kontrol yöntemleri nelerdir?

1-Kuduz( Rabies) Nedir?

İnsanlar için büyük tehlike oluşturan kuduz virüsü dünyanın pek çok ülkesinde görülmektedir. Sıcakkanlı hayvanlarda ‘encefalomiyelitis’ adı verilen beyin ve omurilikte iltihaplanmaya neden olan öldürücü bir hastalıktır. Hastalık, köpeklerde, kedilerde ve vahşi memeli hayvanlarda görülmektedir. Hastalığın zoonoz olması önemini daha da arttırmaktadır. Yarasa, sincap ve mungo gibi yabani hayvanlarda bu virüse taşıyıcılık yapmaktadırlar.

2-Hastalık Nasıl Seyreder?

Kuduz virüsü hasta hayvanların salyası ile etrafa yayılmaktadır. Köpeklerin salyasında, hastalığın bulguları görülmeden 8-12 gün önce kadar mevcut olduğu tespit edilmiştir. İdrar, salya, dışkı, süt, kanda virüs bulunmaktadır. Hastalık, hasta hayvanların sağlıklı insan ve hayvanlara virüsü bulaştırması ile olur. Hastalık taşıyan hayvanların salyasının açık yaralara bulaşması yine hastalığı bulaştırmada etkilidir. Virüs sağlam deriden geçmemektedir.

Virüsü asıl taşıyan ve hastalık zincirinin taşıyıcıları (köpek, kedi, yabani etçiller ve yarasalar) tarafından barındırılır. Bu hayvanlar hastalığı devam ettirirler.

Bunun dışındaki tüm hayvanlar ve insanlar son konakçıdır. Hastalığın farklı formları bulunmaktadır. Bunlar;

1- Urban Form: Köpek ve kediler tarafından taşınır, hastalık zincirinde son üye, insanlar ve diğer evcil hayvanlardır. Köpeklerin birçok hayvan ve insanla teması olabileceği için bu form yaygındır.

2- Silvatik Form: Taşıyıcıları tilki, kurt, çakal gibi ana besin kaynağı et olan ( carnivor) yabani hayvanlardır.

3- Yarasa Form: Kan emen yarasalar evcil hayvanlar ve insanlar için büyük tehlike oluşturmaktadır. Kuduz ; kan emen yarasalarla, böceklerle ve meyve yiyen yarasalarla taşınmaktadır.

Virüs vücuda girdikten sonra sinir sistemine özellikle beyin ve omuriliğe daha sonrada vücuttaki diğer sinirlere ulaşır. Virüs özellikle tükürük bezine ve sinir sisteminde lokalize olur. Virüs taşıyan canlının başka bir hayvanı ısırması sonucunda hastalık belirtileri değişmekle beraber tahmini 2-12 hafta arasındadır. Evcil hayvanlarda hastalığın klinik görüntüsü bazen daha kısa sürede ortaya çıkabilmektedir.

3- Kuduz Hastalığının Bulguları Nelerdir?

Hayvanlarda ilk gözlenen bulgular; hafif iştahsızlık, geviş getirmede azalma, nadiren ishaldir. İlerleyen durumlarda nedeni konamayan yani herhangi bir hastalığa bağlanamayan böğürmeler, davranış bozuklukları, etrafa korkulu bakma, her türlü çevresel uyarana (ses gibi) tepki göstermedir.

Bunlar dışında;

• Çevresinde bulunan bakıcılarına ya da insanlara karşı saldırganlık,

• Yemlikleri devirme,

• Başı yukarı kaldırarak havayı koklama,

• Başı yukarı kaldırarak havada bir şey arıyormuş gibi bakma,

• Normal yiyecekleri yemek istememe, yem kabını başıyla karıştırma,

• Su içmek isteme ancak içememe, kovayla su verildiğinde kovayı devirme,

• Dışkı yapamama ya da dışkı yaparken ıkınma,

• Az idrar yapma,

• Ayaklarını sürekli değiştirme, tekme atma,

• Ağızda salyanın artışı, ip tarzında ( sicim) salyanın akışı,

• Yürürken tökezleme, çenenin gevşemesi, yutma refleksinin kaybolması, baş üstü veya arka ayak üstüne yıkılma gibi felç belirtilerinin ortaya çıkması bu hastalığın belirtileridir. Felçlerinde şekillenmesiyle birkaç gün içinde koma ve ölüm gerçekleşir.

Koyun ve keçilerde genellikle belirtiler bu kadar net değildir. Hastalığın sakin formu görülmektedir. Vücut sıcaklığında artış, korkma, huzursuzluk gibi belirtiler yaygındır ve bunlar farkedilemeyebilir. İlerleyen günlerde felç tablosu daha belirgin şekilde gözlenir.

4- Teşhisi Nasıl Yapılmaktadır?

Veteriner hekimler tarafından teşhisin yapılması daha doğru ve güvenilirdir . Hastalık belirtileri ile beraber canlı ve ölü hayvanlarda farklı teşhis yöntemleri bulunmaktadır. Zoonoz bir hastalık olmakla beraber ihbari mecburi hastalıktır. Hastalığın tedavisi yoktur.

5- Hastalıktan Korunma Ve Kontrol Yöntemleri Nelerdir?

• Kuduz Hayvan Sağlığı Zabıtasına göre ihbari mecburi hastalıktır ve en yakın idari makama derhal haber verilmesi gerekmektedir.

• Veteriner hekimlere yine bu hastalıkla ilgili sözlü ve yazılı rapor verilmelidir.

• Kanun hükümleri uyarınca, bölge kordon, karantina altına alınmalıdır.

• Kuduz olan hayvanlar tedavi edilemezler, şüpheli hayvanlar 10 gün karantina altına alınmalıdır. Bu süre boyunca herhangi bir bulgu göstermeyen hayvanların kuduz olmadığına kanaat getirilir ve koruyucu amaçlı aşı uygulaması yapılır.

• Başıboş köpek ve kediler kontrol altına alınmalı, aşılanmalı ve kayıtları tutulmalıdır. Periyodik olarak hayvanların aşılanmasına dikkat edilmelidir.

• Koruyucu amaçlı veteriner hekimler tarafında kedi ve köpekler aşılanır ve 1.uygulamadan 10-14 gün sonra tekrar aşılama yapılır.

• Kuduz veya kuduzdan şüphelenilen hayvanlar tarafından ısırılan büyükbaş, küçükbaş ve carnivorlar ısırıldıktan 5 gün geçmeden aşılanmaya başlanmalı, 6 gün süre ile yine aşılama devam etmelidir.

• Etlerde bazen herhangi bir bulgu gözlenemeyebilir. Bu bakımdan kuduzdan şüpheli bir hayvan kesilmişse çalışanların kendilerine dikkat etmesi gerekmektedir.

Etler ile ilgili kararlar;

• H.S.Z.Y’nin 97. maddesine göre hastalıkta kan, gövde ve bütün organlara el konularak imha edilir. Hastalıktan şüpheli, ölen veya öldürülen hayvanların gövdeleri imha edilir.

• E.T.T ‘nin 16. maddesine göre: kuduz veya kuduzdan şüpheli hayvan tarafından ısırılmış fakat kuduz semptomları göstermeyen hayvanlar, azami on gün içerisinde kesilip, ısırılan yerdeki yara, bere ve skatriksleri çıkarılarak imha edildikten sonra etlerinin tüketimine izin verilir.

• H.S.Z.Y’ nin 119. madddesine göre kuduzlu ve kuduz tarafından ısırılmış hayvanlar ile hastalığın bulaşmasından şüphelenilen hayvanlar tazminatsız olarak öldürülür ve imha edilir ancak kuduzlu hayvan tarafından ısırılmış hayvanların sahipleri, öldürülmelerini istemezlerse en geç 5 gün içinde kuduz aşısı ile aşılanmaları ve karantinaya alınmaları gerekir.