Kuş Gribi Nedir?

Tavuk vebası, avian influenza gibi isimlerle de bilinen kuş gribi hem evcil (tavuk, hindi, bıldırcın, beç tavuğu vb.) hem de yabani kuşları etkileyen oldukça bulaşıcı bir viral hastalıktır. Özellikle tavuklara ve diğer evcil kuşlara, yabani göçmen kuşların hareketi sırasında bulaştığı ve hayvanlar arasında çok yaygın enfeksiyonlara sebep olduğu düşünülmektedir. Virüsün belirlenen çoğu formu kuşlar arasında çoğalıp hastalık meydana getirir. Buna rağmen kuş gribi daha az rastlanılmakla beraber insanlar, fareler, domuzlar, kaplanlar, köpekler ve atlar gibi diğer memelilerden de izole edilmiştir.

Dünya sağlık örgütünün raporuna göre, kuş gribi (H5N1 virüsü) ilk olarak 1997 yılında insanlarda varlığı belirlendi ve hastalığı taşıyan (enfekte) insanların yaklaşık olarak %60’ının ölümüne sebep oldu. Kuş gribi salgınları yıllar içerisinde, hızlı yayılması ve çok bulaşıcı olması sebebiyle ekonomiyi kötü etkileyip, geçim sıkıntısı yaratmış ve uluslararası ticarette birçok soruna sebep olmuştur.

Kuş Gribi Nasıl Bulaşır ve Yayılır?

Kuş gribi virüsünün yayılmasında;

• Globalleşme ve uluslararası ticaret
• Canlı hayvan alıp - satan yerler
• Yabani kuşlar ve göç yolları gibi birkaç faktör etkilidir.

Kanatlılarda kuş gribi virüsü solunum yolları mukozalarındaki sıvı ve dışkı yoluyla yayılır. Enfekte kuşların sekresyonlarıyla, özellikle dışkılarıyla direkt temas edilirse veya kontamine (virüs etkeninin bulaşması) olmuş yem ve su ile yayılabilirler.

Avian influenza (kuş gribi) virüsü soğuklarda uzun süre canlı kalabilmesi ve dirençli olması sebebiyle, çiftlik ekipmanları yoluyla da bir çiftlikten diğer çiftliğe kolayca taşınabilmektedir. Yabani kuşlar normal olarak avian influenza virüsünü solunum yollarında ve bağırsaklarında taşıyabilirler ve genellikle hasta olmazlar. Bu sebepten dolayı göç ederlerken uzun mesafeler boyunca virüsü taşıyıp, yayabilirler.

Yabani kuşlar (su kuşları, martılar gibi), kuş gribi virüslerinin bütün tiplerinin doğal konağı ve kaynağı olduğundan dolayı, bu virüslerin yayılım ve gelişiminde büyük bir role sahipler. Mevsimsel seyreden kuş gribi enfeksiyonu en fazla yılın sonbahar aylarında, genç kuşlarda görülür. Salgınların kaynağının büyük bir kısmının yabani kuşlarla direkt temas kaynaklı olduğu bildirilmiştir.

Tavuk Vebası Semptomları Nelerdir?

Avian influenza virüsü oldukça farklı formlara sahip olup, bütün formlarının oluşturduğu patojenite (hastalık oluşturabilme) seviyesi de farklılık gösterir. Yüksek patojeniteli ve az patojeniteye sahip avian influenza virüsleri vardır. Birçok varyanta sahip olan bu virüsün bazı tipleri hasta kümes hayvanlarında hiçbir belirti göstermezken bazılarında ölümcül olmaktadır.

Az patojeniteye sahip avian influenza virüsüne yakalanan hayvanlarda tüylerin birbirine karışması, yumurta veriminde azalma, halsizlik, genel üşütme/soğuk algınlığı belirtileri görülebilir.

Ağır seyreden (yüksek patojeniteye sahip) kuş gribi enfeksiyonlarında başta solunum sistemi olmak üzere birden fazla iç organ etkilenir ve 48 saat içerisinde hayvanlar arasında olağanüstü bir hızla yayılarak toplu ölümlere sebep olabilir. Yüksek patojeniteye sahip avian influenza virüsünde hayvan hiçbir belirti göstermeden ani olarak ölebildiği gibi aynı zamanda depresyon, iştahsızlık, yumurtlamanın durması, sinirsel belirtiler, kabarık durma, kan dolaşımındaki bozukluğa bağlı olarak baş bölgesinde mavi odakların oluşması gibi klinik belirtiler gösterebilir. Ağır seyirli kuş gribine yakalanan tavukların %90’ı ölür. Ölüm oranı türe, yaşa, virüsün tipine, ortamdaki bakteriyel enfeksiyonların yoğunluğuna bağlı olarak değişebilir.

Virüsün inkübasyon süresi, canlının (kümes hayvanının) etkeni vücuduna aldıktan sonra hastalık oluşturmaya başlama süresi, birkaç saatten 3 güne kadar değişebilir. En fazla 14 gün içerisinde tüm sürüye yayılır.

Kümes Hayvanlarında Kuş Gribi Enfeksiyonları Neden Önemlidir?

• Hafif seyreden kuş gribi virüslerinden H5 ve H7’nin, ağır seyreden ölümcül kuş gribi virüslerine dönüşme potansiyeline sahip olması,
• Ağır seyirli kuş gribinin kümeste çok hızlı bir şekilde yayılması, bütün hayvanları etkileyip hastalık oluşturması ve müdahale edilemeden hayvanların ölümüyle sonuçlanması,
• Kuş gribi salgını esnasında ticaretin kısıtlanması ve ekonomik etkileri,
• Kuş gribinin (influenza-A) insanlara bulaşma olasılığı gibi sebepler yüzünden son derece dikkat edilmesi gereken tehlikeli bir hastalıktır.

 Kuş gribinden şüphelenilen sürüler mutlaka ayrılmalıdır. Etkilenen kümesler ve yakındaki çiftlikler mutlaka karantinaya tabi tutulmalı ve gözetilmelidir. Hastalık belirlendikten sonra eradikasyon (yok etme) metotları çerçevesinde hastalığı kontrol altına almak zorunludur.

Kuş Gribine Yakalanan Tavuklar Tedavi Edilebilir mi?

Kuş gribine yakalan tavuklar tedavi edilemez. Kuş gribi teşhisi konulduğu andan itibaren bütün sürü itlaf edilmelidir. Bu konuda taviz verilemez. Bulaşma riski bulunan yakındaki sürüler (en az 10 km ötedeki bütün işletmeler) de dikkatle incelenip karantina altına alınırlar. Kuş gribi tespit edilen sürülere her türlü hayvan giriş çıkışı yasaklanır.

Kuş Gribi Nasıl Önlenebilir? 

Dünya hayvan sağlığı örgütü yüksek patojeniteye sahip (ağır seyirli) kuş gribini tıpkı şap hastalığı gibi, bir ‘’A listesi’’hastalığı ve büyük ekonomik öneme sahip, hızlı yayılan hayvan hastalığı olarak tanımladı. Bu yüzden tavuk vebası önlemleri ciddiye alınmalı ve her çiftlikte titizlikle uygulanmalıdır. Yüksek patojeniteye sahip avian influenza virüsü olduğu onaylandıktan sonra geniş ve katı önlemler almak zorunludur.

Besleme ile ilgili yemlikler, yemler, sular ve suluklar da dahil olmak üzere bütün eşyalar, kontamine olan eşyalar, toplanılan gübre yeri ve gübrelerin hepsi yok edilmeli veya virüsün aktivitesini yok edecek şekilde muameleye tabi tutulmalıdır. Kuş gribini önlemek için çiftlikte temizlik ve dezenfeksiyon gibi koruyucu hijyen tedbirleri zaruridir. Özellikle yapılan barınakların dışarı ile temasını en aza indirgemek gerekir. Yabani kuşlar göç sırasında kümese herhangi bir yol ile temas etme olanakları kısıtlanmalıdır. Son olarak çiftçileri, üreticileri, çiftlikte çalışan vasıflı ve vasıfsız bütün çalışanları hastalık ile ilgili bilgilendirmek ve kanatlı sektöründeki bütün insanların biyogüvenlik tedbirleri kapsamında birlik içerisinde hareket etmeleri son derece önemlidir.

Kuş Gribi İçin Tavuklarda Aşılama Yapılır mı, Gerekli Midir?

Virüsün birçok farklı varyantının olması rutin olarak uygulanan bir aşı olarak kullanılmasını oldukça zorlaştırıyor ve genellikle rutin yapılan aşılama takvimlerine koyulmuyor. Ağır seyirli kuş gribinin varlığı tespit edildikten sonra kontrol amaçlı çevredeki sürülere aşılama yapılabilmektedir. Bu sayede hastalığın klinik belirtileri hafifletilebilmekte ve daha kolay atlatılması sağlanabilmektedir. Buna rağmen aşılama uygulaması, kuş gribinin (yüksek patojeniteye sahip) çiftlikten çiftliğe bulaşmasının önüne geçmekte zayıf bir yöntem olarak kalıyor. Aşılama yapılıp yapılmaması ülkelerin kendi politikası yönünde aldığı kararlara bağlı olarak değişmekle beraber Türkiye’de bölgesel olarak, hastalığın çıktığı alandaki kanatlıların belirlenen koşullar çerçevesinde imhasına karar verilir.

Tavuk vebası ihbarı mecburi kanatlı hastalıkları arasındadır.

Kaynaklar: 
cdc.gov
thepoultrysite.com
oie.int
euro.who.int