Yonca ülkemizin en önemli yem bitkilerinden birisidir. Ülkemizde en fazla ekiliş alanına sahip baklagil yem bitkisi yoncadır. Toplam yem bitkileri ekim alanlarının neredeyse % 50'sini oluşturmaktadır. Kökünün kuvvetli olması ve derinlere giden geniş yayılma gücü sayesinde uzun ömürlü, toprak yapıcı bir bitkidir. Toprak üstündeki sürgünlerinin biçildikçe yeniden sürmesi, yerine göre bir yıl içinde 3-7 biçim vermesi ve bu sayede ot veriminin bu kadar fazla ve paha biçilemez değerdeki kaliteli otunun olması durumu sadece yoncada vardır.Bu ve bunun gibi bir çok üstün özelliklere sahip ‘’Yem Bİtkilerinin Kraliçesini’’ hep birlikte tanımaya ne dersiniz?

Yoncanın Toprak ve İklim İstekleri Nelerdir?

Yonca üretilecek tarlanın seçimi çok önemlidir. Yonca, derin köklü bir bitkidir ve bu sebeple tabakaların sert kaya tabakası veya kök çalışmasına engel olan bir yapıda olmaması gerekir. Bu sebeple toprağın derinliğinin önceden bilinmesi gerekir. En verimli topraklar yonca ekimine ayrılmalıdır. Derin, tınlı, süzek topraklar ve taban suyu derinde olan topraklar yonca ekimi açısından uygundur. Fakat çok kumlu, sıkışık ve çok killi topraklara yonca ekilmemelidir. Taban suyu toprak yüzüne yakın yerlerde olduğunda, yoncanın kökleri derine gidemez ve bu kök gelişimini olumsuz yönde etkiler. Yonca çeşitleri genellikle ılık ve nemli alanlarda iyi gelişir. Yonca için optimum gelişme sıcaklığı 15- 25 derece gündüz, 10-20 derece gece sıcaklığıdır. Yonca, çok yüksek (60 derece Kaliforniya Ölüm Vadisi) ve düşük sıcaklıklara (-50 derece Alaska) çok iyi derecede dayanır. Yonca için en iyi gelişme sıcaklığı 25-26 derecedir. Yonca, kuraklığa dayanıklı bir bitkidir. Yıllık yağışın 350-450 mm olduğu bölgelerde sulanmadan yetiştirilebilmektedir. Bu  tip bölgelerde yonca genellikle 1-2 biçim verir.

Yonca Toprağı Ekime Nasıl Hazırlanmalıdır?

Toprak tesviyesi çok iyi bir şekilde yapılmalıdır. Çünkü, yonca her biçimden bir hafta önce ve her biçimden sonra sulanacaktır. (Bazı bölgelerde 10-14 kez). Sulamanın fazla yapıldığı arazide bir tarla düzgün tesviye edilmemişse, yoncaya su verdikçe, su bir yerde birikir. Suyun biriktiği yerlerde bulunan yonca kökleri fazla sudan dolayı havasız kalır. Bitki gelişemez, ömrü kısalır ve seyrekleşir.  Aynı zamanda su, düzensiz tesviye edilen tarlanın bazı kısımlarındaki bitkilere ulaşamaz. Buralarda da bitki gelişmesi zayıf olur ve tarla verimden düşer. Bütün bu sebeplerden ötürü yonca ekilecek tarlanın yüzü çok düzgün olmalı, toprak tesviyesinin iyi yapılmasına özen gösterilmelidir.

Yonca Ekim ve Bakım İşlemleri Nasıl Yapılmalıdır?

Yonca tohumları küçük olduğu için 1-1,5 cm derine ekilmelidir. Yonca titizlikle hazırlanmış düzenli bir tohum yatağı ister. Tohum mutlaka tavlı toprakta yapılmalıdır. Yonca fideleri nazik olduğu için bu fidelerin ilk gelişme devrelerinde yabancı otlarla rekabet etmeleri zordur. Hatta yabancı otların yonca fidelerini bastırması ve öldürmesi çok kolaydır. Bu nedenle, yoncanın 1-2 yıl bir çapa bitkisinin yetiştirildiği tarlaya ekilmesi uygun olur. Yoncadan önce mısır, ayçiçeği, patates, şekerpancarı, pamuk ve tütün gibi bitkilerin yetiştirilmesi iyi bir seçenektir.

Ekim Zamanı

Genel olarak ekim sonbaharda yapılmaktadır. Böylece yoncadan ilk ekim yılında, ilkbahar ekimine göre daha fazla ürün alınır. Fakat Orta Anadolu'da ve kışı sert geçen yerlerde ilkbahar ekimi yapılmalıdır. Çünkü genç yonca fideleri sert kışlara bu bölgelerde dayanamaz. İlkbaharda toprak tavdayken Mart ortası- Nisan sonu ekim yapılmalıdır.

Tohumun çimlenip gelişmesi ve fidelerin toprak yüzünde gözükmesi için toprakta yeterli rutubet bulunmalıdır. Yonca tohumu toprağa ekildikten sonra, sulamaya gerek olmadan tohumun çimlenip fidelerin toprak yüzüne çıkması sağlanır. Sulama suyu ile tohumun çimlenmesini sağlamak genellikle düzensiz çıkışa neden olur.

Tohumluk Miktarı

 Yonca yetiştiriciliğinde tarlada bitkilerin çok seyrek olması gereklidir. Sıra üzeri mesafe 25-30 cm; sıra arası mesafe ise 60-90 cm arasında olmalıdır. Ekim genelde buğday mibzeri ile yapılıyor ve buğday mibzeri ile dekara 3-5 kg kadar tohum kullanılıyor, yonca ekimi için özel mibzerle ise bu miktar 2 kg'a kadar düşüyor. Dekara atılacak tohum miktarı çevre şartlarına ve toprak yapısına göre değişecektir.

Gübreleme

Yoncaya toprağın durumuna göre gübre verilmelidir. Toprak laboratuvarında analiz yaptırarak,  önerilen miktarda gübre vermelidir. Yoncaya genel olarak, parsel kurulurken dekara 20-30 kg süper fosfat önerilmektedir. Toprak azot bakımından çok fakir ise, o zaman dekara 5 kg amonyum sülfat veya farklı bir azotlu gübre verilebilir. Kireç bakımından fakir olan topraklarda ise dekara 50-60 kg  jips önerilmektedir.

Ekim Nöbetinde Yoncanın Durumu Nasıldır?

Genel olarak, yoncayı tarlada 4-5 yıl bekletmek yeterlidir. Yoncanın kökleriyle toprakta biriktirdiği azot miktarı bir dekara 20 kg olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda kökleriyle toprakta biriktirdiği organik maddeden de bütün tarla faydalanmaktadır. Yoncanın tahıllardan sonra ekilmesi uygun olduğu gibi, çapa bitkilerinden sonra ekilmesi de uygundur.

Önemli bir atasözü vardır. "Yoncadan sonra ekilen tahılın sapını döğen kesmez, danesini kuş yutmaz." Mısır, patates, şeker pancarı, ayçiçeği, pamuk gibi bitkiler yoncadan sonra ekildiğinde daha bol ürün alınabilir.

 Yoncada Ot Üretimi Nasıl Yapılır?

Yoncadan üstün kalitede ot elde etmek istiyorsak, onun bol yapraklı ve parlak renkli olmasını sağlamalıyız. Parlak yeşil renkli yapraklar bitkinin yüksek oranda A vitamini içerdiğini göstermektedir. Bol yapraklı bir yoncanın kuru otu parlak yeşil renkli ise, bu ot hem daha lezzetlidir, hem de içerdiği maddeler bakımından zengindir. Yoncanın ot için biçimi bitkilerin üçte birinin çiçeklenme zamanında yapılabilir. Böyle bir biçimde, bitkide yaprak oranı toplam ağırlığının %50 sini oluşturmaktadır ve yoncayı bu dönemde biçersek, saplar oldukça yumuşak ve lezzetli olur. Bu biçiminin bitkilere zararı olmaz ve yüksek kalitede ot elde edilir.

 Yonca Mera Bitkisi Olarak Kullanıldığında Ne Gibi Problemlere Yol Açar?

Özellikle diğer otların kuruduğu ve meranın çok az ot sağladığı dönemlerde, örneğin, geç yaz devresinde ve erken sonbaharda yüksek oranda protein veren bir yem bitkisidir. Topraklar yaş iken ağır bir otlatma yapılırsa, yoncanın çok ezilip zarar görmesine sebep olur. Sonbaharda bitkiler henüz büyüme mevsiminde iken, 10-15 cm kadar boylanmalarına fırsat verilmelidir. Genellikle, baklagil yem bitkileri doğrudan doğruya otlatıldıkları zaman hayvanlarda karın şişliği oluşur. Hayvanda şişkinliği önlemenin en önemli yolu, otlatmaya başlamadan önce hayvana dane yem veya biraz kuru ot verilmesidir. Bunun yanında bol tuz ve su da yardımcı olabilir. Hayvanda karın şişkinliği bakımından en tehlikeli durum, yonca üzerinde çiğ varken veya yağıştan dolayı yaş olduğu zaman otlatmak için parsele koyun ve sığırların bırakılmasıdır.

Yoncada Tohum Üretiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Yonca tohumu üretiminde dikkat edilecek noktalar şunlardır:

Geniş sıra aralarında çıkan yabancı otlarla düzenli bir şekilde mücadele edilmelidir. Yoncanın çiçeklenme ve döllenmesi sırasında hava açık ve güneşli olmalıdır. Aynı zamanda döllenmeyi sağlayacak arıların faaliyetlerinin maksimum düzeyde olması gerekir. Bunun için dekara bir kovan arı olacak şekilde ayarlama yapılmalıdır. Tohumculuk yapılan parsellerin etrafındaki diğer yabancı otların ortadan kaldırılması gerekmektedir. Meyvelerin büyük kısmı esmerleştiği zaman haftada başlanır. Eğer hasat gecikirse tohumlar dökülmeye başlar.