Daha önceki yazımızda süt ineklerinden sıcaklık stresinin etkilerinden bahsetmiştik. Sıcaklık stresi ineklerde performans ve döl verimine olumsuz etkilerinden dolayı üreticiler tarafından dikkate alınması gereken önemli bir konudur. Terleme ve solunum artışıyla başlayan sıcaklık stresi daha sonra yem tüketiminin azalmasına, bunun sonucunda süt veriminde azalmaya ve ilerleyen dönemlerde ise döl veriminde düşüşlere sebep olur. Bu olumsuz etkiler işletmede yapılabilecek bazı düzenlemeler ile en aza indirilip hayvanların bu hassas dönemi en az kayıpla atlatması sağlanabilir. Peki bu yöntemler nelerdir?

İşletmeye Yapılacak Ekstra Gölgelik Alanlar Nasıl Olmalıdır?

Özellikle hava sıcaklığının 30℃  ve üzerine çıktığı Haziran- Ağustos ayları arasında hayvanlar sıcaklık stresinden daha fazla etkilenirler. Bu dönemde işletmeye yapılabilecek ekstra gölgelik alanlar doğrudan güneş ışığına maruz kalmanın önüne geçerek hayvanların daha rahat etmesine olanak sağlar.

İşletmeye yapılacak gölgelendirme ekipmanları taşınabilir veya sabit olabilir. Sabit ekipmanlar fiyat olarak daha yüksektir ve işletmeye ek gider olarak yansır. Taşınabilir ekipmanlar arasında en çok kullanılanlar ağlar ve çadırlardır. Ağlar güneş ışığını bir miktar geçirmesi ve çadırlara göre daha ucuz olmasından dolayı en çok tercih edilen ekipmandır.

Yapılacak gölgelendirme sisteminin büyüklüğü hayvanlar için önemlidir. Yetersiz düzeyde yapılan gölgelendirme sistemi bazı hayvanların ayakta uzun süre kalmasına; bu durum ise topallık riskinin artmasına sebep olacaktır. Ayrıca yeterli derecede serinleyemeyen hayvanların daha agresif olduğu bildirilmiştir. İşletmenin çatısını oluşturan iskelet ve çatı malzemeleri sıcaklığı yansıtmayacak şekilde beyaz galvanizli malzemelerden seçilmeli ve çatı altında yalıtım yapılmasına dikkat edilmelidir.

Yemleme alanlarına yapılacak ekstra gölgelenme alanları hayvanların bu alanda daha fazla zaman geçirmesine ve yem tüketiminin artmasına yardımcı olabilir. Yapılan bir araştırmada gölgelendirme alanları altında dinlenen ineklerin rektal sıcaklıkların ve solunum sayısının düştüğü bildirilirken, süt veriminin arttığı bildirilmiştir.

Su Nasıl Temin Edilir, Sıcaklığı Nasıl Olmalıdır?

Su tüm canlılar için vazgeçilmezdir. Sütün yaklaşık %90’ının sudan oluştuğu düşünülürse, süt işletmelerinin ineklerin her zaman suya ulaşmalarına olanak sağlaması önemlidir. Su ihtiyacı sıcak havalarda terleme ve üretime bağlı olarak artar. Bu durumda işletmeler mutlaka suyu yemliklere yakın yerlerde ve sürekli yenilecek şekilde bulundurmalıdırlar. Suyun sürekli bulunması yanında sıcaklığı da önemlidir.

Hayvanların bu dönemde tükettiği su miktarı 200 litreye kadar varırken suyun soğuk olması hayvanların hem susuzluğunun giderilmesi hem de serinlemesi açısından önemlidir. Yapılan bazı çalışmalar suyun soğutulmasının süt verimine sıcak havaya rağmen olumlu etki ettiğini bildirmişlerdir. Su eğer depodan alınıyorsa depo mutlaka serin bir yerde muhafaza edilmeli, içerisine haşerelerin girmesi önlenmeli ve dönem dönem dezenfekte edilmelidir.

Yağmurlama ve Fan Sistemleri Nasıl Yerleştirilmelidir?

Artan sıcaklıklar ile strese giren hayvanların serinletilmesinde kullanılan yollardan biri de işletmeye entegre edilen fan ve yağmurlama sistemleridir.  Bu sistemler hava sıcaklığının arttığı öğle saatlerinde aktif hale getirilir ve hayvanların sıcaktan en az şekilde etkilenmesi sağlanır.

Yağmurlama sistemi entegre edilirken yemlik alanlara bu sistemden çıkacak suyun gelmemesi sağlanmalıdır. Yemlik alanına gelen sular yemlerde bozulmalara sebep olabilir. Yapılan çalışmalarda yağmurlama sisteminin inekler tarafından günden yaklaşık 10 dakika kullanıldığı anlaşılmıştır. Nemin yüksek olduğu bölgelerde buharlaşmayı hızlandırmak için fanların kullanılması önemlidir. Kullanılan bu yöntemler ile süt veriminde meydana gelebilecek düşüşler önlenebilir.

Yapılan bir araştırmada ineklerin baş ve boyun bölgesinden yapılan yağmurlamanın süt verimini kontrol grubuna göre %20 oranında arttırdığı gözlenmiştir. Bazı araştırmacılar yağmurlama ve fan sisteminin birbiri ardınca yapılmasının ineklerin vücut sıcaklığını daha hızlı düşürdüğünü görmüşlerdir. Bu sistem uygulanan ineklerin solunum sayıları hızlıca düşer ve süt verimi artar. Araştırmacılar bu durumun sebebini hayvanların kendilerini soğutması için ekstra enerji harcamalarına gerek kalmaması olarak açıklamışlardır.

Yemleme Saatleri Nasıl Ayarlanmalıdır?

Artan hava sıcaklıklarına karşı alınabilecek önlemlerden biri de yemleme saatlerinin sabah erken akşamları ise güneş batımını takip eden geç saatlere alınmasıdır. İdeal yemleme saatleri sabah 4-6 ile aksam 21-22 saatleri arasındadır.

İşletmenin Temizliği Neden Önemlidir?

Yaz aylarında işletmelerin havalandırılmasına, altlıkların kuru olmasına ve hava sirkülasyonuna dikkat edilmelidir. Temiz olmayan işletmelerde artan mikroorganizma yükünün ineklerde mastitis ve solunum sistemi hastalıklarına yol açabileceği unutulmamalıdır.

Sonuç?

Sıcaklık stresi; ineklerin genel olarak sağlığını olumsuz etkilemesi, istenilen performans kriterlerinin yeterince yerine getirilmemesine sebep olmasından dolayı önemlidir. Bu olumsuzluklara karşı alınacak bazı önlemler işletmelerin geleceğinin teminatı olan ineklerin sağlığının korunması açısından önemlidir. Unutulmamalıdır ki; sağlıklı bir inek demek yüksek performans dolasıyla maksimum karlılık demektir.

KAYNAK

West, JW (2003): Effects of Heat-Stress on Production in Dairy Cattle