Çiftçilerimizin Yaşadığı Elektrik Sorunları

Çiftçilerin özellikle sulu tarım yapanların en büyük sorunlarından biri elektrik sorunudur. Faturaların hakkedişten fazla yazılması, hiç elektrik kullanmayan kişilere bile elektrik faturası gelmesi, isim benzerliğinden dolayı yanlış kişiye faturalandırılma yapılması gibi birçok sorunla çiftçiler karşı karşıya kalmış durumdadır. Hakkını aramaya kalkanların mahkemesi yıllarca sürmesi ayrı bir sorun, mahkeme sürecinde çiftçinin yıldan yıla aldığı devlet destekleme ödemelerinin banka hesabında blokeli olması da ayrı bir mağduriyettir. Bugün devletin ödediği tarımsal ürün desteklemelerinin ödenmeden önce uydudan yada direkt tarla kontrollerinde denetim yapıldıktan sonra ödeme işlemleri onay alıp işleme alınıyorsa, elektrik şirketlerinin de devlet tarafından denetlenmesi gerekmektedir. Çiftçiler tarafından yapılan şikayetler incelenmelidir. Kim haklı kim haksız adil şekilde ortaya çıkarılmalı ve devlet adaleti sağlanmalıdır.

Elektrik Abonesi Yok, Trafo Yok Ama Elektrik Faturası Var

Tarlasında elektrik kullanmadan, sadece komşularının tarlalarından gelen fazla suyu (ayak suyu) tarlasında küçük gölet oluşturup buradan boru ile tarlasına alıp sulayan çiftçiye nasıl elektrik cezası gelir? Bu araziye gelip denetleyen elektrik kurumu yetkilisi hangi gerekçe ile ceza yazabilir? Ortada elektrik yok, trafo yok ama elektrik kullanmadan bu tarla nasıl sulanır ki, sulanamaz düşüncesiyle  cezalar yazılmaktadır. Elektrik masraflarını karşılayacak gücü olsa zaten çiftçi bu şekilde sulama yapmaz. Bu şekilde mağduriyetini dile getiren Müjdat KARAŞENGÜL üreticimiz, cezalara yapılan itirazların da  pek işe yaramadığını, elinde evraklarla sağa sola sesini duyurmaya çalışıp, başarılı olamayınca da mahkeme yolunu tercih etmek zorunda kalmıştır. Benzer şekilde ayak suyundan yada göletten benzinle çalışan motorlar kullanılanlara da sulu tarım yaptığı beyan edildiği için elektrik şirketleri para cezaları göndermektedir. Mahkeme sonuçlanana kadar çiftçiler yine mağdur olup, devlet desteklemelerinden faydalanamaz. Banka hesapları bloke edilir.

Aynı İsim Soy İsimden Kaynaklı Yanlış Kesilen Faturalar

Akrabalar içinde isim karışıklıklarından dolayı elektrik cezalarına maruz kalan çiftçiler var. Aynı isim soy isime sahip amca yeğen düşünün. Amca vefat eder ama elektrik şirketinde ölü görünmez ve ceza aynı isim soy isimli yeğene gelmeye devam eder. Vefat eden kişinin varisleri yerine mevcut aynı isim soy isimli yeğenine ceza yazılır. Bunu ispat etmek de epeyce sorunlu.

Değişen Sayaç Sonrası Yükselen Elektrik Faturaları

Elektrik şirketleri son yıllarda sayaç okuma işleminde değişikliğe gitti. Özellikle kaçak elektrik kullanılan köylerde elektrik şirketi personellerinin girişini engellemek için köylü kısmı şiddete başvuruyordu. Sayaçlar okunmadan es geçiliyordu. Bunun önüne geçmek için getirilen yeni sistemde OSOS (Otomatik Sayaç Okuma Sistemi) denilen yeni bir cihazla uydudan okuma yapılıyor. Herhangi bir müdahale yapılırsa, uydudan elektrik şirketi merkezi sistemine sinyal verilir ve cihazla oynama yapıldığı anlaşılır. Kaçak elektrik kullanımında caydırıcı etkisi var. Ancak burada da şöyle bir problem var. Çin’den devletin eliyle getirilen bu cihazlar yüksek sıcaklığın olduğu bölgelerde (Şanlıurfa’da Temmuz ayında özellikle) sayaç normalden daha hızlı dönerek oluşacak faturayı 2 katına çıkartıyor. Hem üretici olup hem de mağdur  olan Musa ACAR’ın iddiasına göre eskiden kullandığı KÖHLER markalı cihazı yerine yeni gerilen LUNA markalı cihaz takıldıktan sonra faturalarının yıldan yıla yükseldiğini fark etmiş. Mobil telefon uygulaması ile ay ay ne kadarlık kilowatt'lık tüketimin hangi ayda ne kadar geldiğini ve yıllık ekim alanı aynı olan bir çiftçi bunu rahatlıkla gözlemleyebilir. Her yıl aynı tarlayı ekip biçmesine ve sulama sayısında değişiklik olmamasına rağmen faturaların yıldan yıla orantısız artmasıyla bu tespit edilmiştir. Bu olayın canlı örneği olan Musa ACAR isimli üretici;  elektrik kurumunda yeni cihaz talep edilmesine rağmen aynı marka ama farklı model veriliyor  ama faturalarda artışın devam ettiğini dile getiriyor. Sorunun kaynağını fark edebilmek için geriye dönük ay ay ne kadarlık kilowatt tüketimine bakarak öğreniyorlar. Farklı marka talep edildiğinde ise (çiftçinin kendisinin istediği marka cihazı getirip değiştirmesi yasak) elektrik kurumu kabul etmiyor ve cihazların Çin’den getirildiğini ve farklı marka kabul edilmediğini dile getiriyorlar. Açıkçası her yerden çiftçinin cebi boşaltılıyor. 

Aynı İlin Farklı İlçelerinde Farklı  Elektrik Tarifeleri Uygulanması

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki tarımsal sulamanın ana kaynağı Atatürk barajıdır. Barajın faaliyete geçmesiyle bölge halkı sulu tarım yapmaya başlamış ve tarımsal üretim artmaya başlamıştır. Bugün Şanlıurfa'nın Harran ilçesinde sulama sistemi olarak kanalet sistemiyle sulama yapılmaktadır. Sulama birliklerinin denetimine bağlı olan bu sulama sistemi ile hangi köye ne zaman su geleceği takvimsel olarak çiftçilere bildirilir. Çiftçilerde ona göre gübreleme, ilaçlama gibi tarımsal faaliyetlerini yaparlar. Aynı şekilde Şanlıurfa'nın bir diğer ilçesi olan Siverek'in sulama sisteminde ise; çiftçiler kendi imkanlarıyla tarlalarına sondaj vurup su çıkartmaktadırlar. Yada  baraj ve göletlerden benzinli yada elektrikli motorlarla tarlalarına su taşımaktadırlar. 

2021 yılı içerisinde son yapılan açıklamalara göre sulama birlikleri arasında bile dönüm başına istenen fiyat ücretlerindeki farklılıklar çiftçileri şaşırtmıştır. Şanlıurfa'nın Suruç ilçesindeki Sulama Birliği dönüm başına 250 TL fiyat açıklarken Şanlıurfa'nın Tatarhöyük Sulama Birliğinin dönüm başına açıkladığı fiyat 290 TL, Harran ovasında yapılan sulamalar için Sulama Birliklerine ödenen dönüm başı fiyatı ise 120 TL civarındadır. Kanalet sistemi ile sulaması yapılan çiftçiler elektrik parası ayrıca ödemezler. Elektrik parasını; Sulama Birlikleri ödemektedir.

Aynı şekilde Siverek ilçesinde ise yapılan sulamalarda takılan sayaçlar üzerinden tüketim oranına göre ücretlendirme çıkmaktadır. 2020-2021 sezonu içerisinde 75 dönümlük buğday tarlasını sulayan Sedat KANALAN isimli çiftçi, 4 günde 1 sulamasını bitirebildiği buğday sulamasını toplamda 2 kere sulamış ve hesaplanan elektrik ücreti 8000-9000 TL civarındadır. Siverek'te yapılan bu sulamanın dönüm başına ortalama maliyeti (2 kez sulama yapıldığında) 60-65 TL civarında çıkarken Suruç ilçesinde çiftçilik yapanlar 250 TL ödemektedir. Üretimde farklı elektrik maliyetlerin oluşmasıyla eşitlik sağlanmamış oluyor. Burada başka bir detay ise bir taraftan devlet suyu tarlanıza kadar getiriyor siz sadece su parası ödüyorsunuz, diğer tarafta ise suyu siz kendi cebinizden harcama yaparak (suyun çıktığı derinlik ile maliyet değişmekle birlikte ortalama 150 000 TL) sondaj vurarak çıkartıyorsunuz ve  dönüm maliyeti olarak (Ortalama olarak; buğdayda 3-4 sulama, mısırda 5-6 sulama, pamukta 7-8 sulama yapılıyor) 120 ile 350 TL arasında sulama maliyeti çıkmaktadır. Eşit maliyetlerde elektrik fiyatlandırması olmaması; çiftçinin sulu tarımı bırakıp kuru tarıma yönlenmesine yada daha kötüsü kaçak elektrik tüketimine yönlenmesi sebep olmaktadır. 

Düşük Tüketim Bedeli Adı Altında Gelen Faturalar..

Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS)'nde beyan edilen dönümler elektrik şirketleri tarafından takip edilmektedir. Mesela 100 dönüm beyan edilmiş sulu bir tarlanın yaklaşık elektrik tüketim bedeli (eğer buğday ürünü beyan edilmiş ise) 40 000 TL fatura oluşması düşünülür. Sistemden elektrik şirketleri takip etmekte. Şayet düşük elektrik voltajı kullanımı görülürse, kaçak kullanım mı yapılıyor düşüncesi ile kontrollere gelinir. Ancak faturalandırma zamanında düşük kullanım bedeli adı altında faturalandırmalar yaşanmaktadır. 58 000 TL normal faturası oluşmuş Musa ACAR isimli çiftçimize ek olarak düşük kullanım bedeli olarak 9000 TL ekstra faturalandırma yapılmış. Siz tasarruf etmek isteseniz bile adınıza artı bir faturalandırma çıkabilir. Bu durumda itiraz yolu açık, ancak kimse uğraşmak istemiyor maalesef. 

Demir Kaybı Adına Altında Kesilen Faturalar...

Bugün cebimizde kullandığımız ve her yıl 1 kereye mahsus olmak üzere ödemek zorunda olduğumuz kart aidat ücreti gibi, tarlasını her yıl sulayan abone sahibi çiftçilere kış dönemlerinde "demir kaybı ücreti" adı altında faturalandırmalar yapılmaktadır. Abone başına sabit ücret şeklinde alınmaktadır. Şanlıurfa/Hilvan ilçesinde Burak MAŞA isimli çiftçimize 2020 yılı içerisinde 500 TL civarında bir faturalandırılma yapılmıştır.  Arıza olmadıkça herhangi bir bakım yapılmayan işlemler için ücretlendirilen faturalar üretici için artı bir gider olduğunu unutmayalım. Cüzi bir ücret  herkesçe makul olacaktır.

Ülkemizde bölgelere göre değişmekle birlikte Güneydoğu Anadolu Bölgesinde tarımsal üretimde elektrik faturalarının %45 ini devlet karşılamaktadır. Bu oran her sene daha da azaltılarak çiftçilerin girdi maliyetleri daha da yükselmektedir. Üretimi desteklemek ve kaçak elektrik kullanımını azaltmanın tek yolu tüketimdeki birim kilowatt değerinin minimum düzeye indirilmesidir. Elektrik faturalarının yüksek gelmesi sadece suyun fazla kullanılmasıyla olmamaktadır. Birim kilowatt değerinin yüksek oluşundandır. Bu sebeple daha düşük elektrik faturası gelmesi için sulamaya geç başlama yada erken suyun kesilip abonenin kapatılması; tarım ürünlerinde su stresinden dolayı verim kayıplarına sebep olmaktadır.