Tavuklarda Tüy Dökümü Nedir ve Nasıl Olur?

Tüy dökme veya tüylerin yenilenmesi, vahşi ortamlarında kuşların uçmasını devam ettirebilmek ve hava şartlarındaki değişikliklere karşı korunmalarını sağlayan bir doğal süreçtir. Kuşların fiziksel durumunun kötüye gitmesi, kilo kaybetmesi, tüm yıl boyunca yoğun bir yumurtlama dönemi geçirmesi gibi faktörler sonucunda dinlenme ve kendini yenileme sürecine ihtiyaç duyarlar. Bu da tüy dökümü sayesinde gerçekleşir. Bu dönem özellikle yumurtacı tavukların üreme organlarının dinlenip onarılması açısından oldukça önemlidir. Yumurtacı tavuklarda zorunlu tüy uygulaması, elde olan sürüden bir dönem daha fazla yumurta verimi elde edebilmek amacıyla ilk olarak 1960’lı yıllarda Avrupa’da kullanılmaya başlandı.

Tavuklardan normalde 12-14 ay boyunca aktif olarak yumurta verimi elde edilir. Daha sonra fizyolojik olarak yumurta verimini azaltıp tüy dökme ve ardından tüylerin yenilenmesi sürecine girerler. Tüy dökümünün normal şartlarda müdahalesiz olarak yaklaşık 4 ay sürmesi gerekir. Bu süre boyunca yumurta verimi yavaş yavaş azalır ve pik (en yüksek) yaptığı noktada yumurta verimini keserek (genellikle) sadece tüy değiştirme ve yenilenmeye odaklanır. Tüy dökme dönemi sona erdikten sonra doğal şartlar altında tekrar yumurta verim dönemine girerler.

Tavuklarda tüy dökümü normal şartlar altında belirli bir düzeni ve sırayı takip eder. Baş bölgesinden başlayıp boyun, göğüs, sırt, karın, kanat ve kuyruk bölgesinde son bulacak şekilde tüylerini yenilemeye başlarlar. 

Tavuklarda Neden Zorlamalı Tüy Dökümü Yapılır?

Zorlamalı tüy dökümü programları kapsamında, tavukların hızla tüy dökmelerini sağlayarak tekrar yumurta verimine başlamalarını sağlayabiliriz. Normalde 4 ay süren bu süreç, çeşitli yöntemlerle 6-8 haftaya kadar geriye çekilebilir. Bu uygulama hem damızlık hem de yumurtacı tavuklar için yapılabilir.

Örneğin iki verim dönemli tüy döküm programı; 12 aylık ilk yumurta dönemi, 6-8 haftalık zorlamalı tüy dökümü, 8 aylık ikinci yumurta üretimi şeklinde uygulanabilir.

Yumurta üretimi bazında bakıldığında öncelikli olarak istenen bir sürüden yıllık yumurta verimi elde edildikten sonra elden çıkartmak ve yeni bir sürü ile vakit kaybetmeden yeni bir yumurtlama dönemine başlamaktır. Ancak elden çıkartılan tavukların değeri ile yeni piliçlerin satın alma fiyatı arasında büyük farklar vardır. Yumurtanın maliyeti satış fiyatından daha yüksek olduğu zamanlarda da yeni bir sürüye başlamanın toplam maliyeti, tüy dökümü yoluyla verim yılını arttırmaya kıyasla daha pahalı olduğundan üreticiler zorlamalı tüy dökümü yolunu seçmektedirler. Zorlamalı tüy dökümü genel olarak her zaman yeni bir sürüye başlamaktan daha karlıdır. Özellikle yumurta fiyatlarının ucuz olduğu dönemde (yani yumurta elde etsek bile satarak çok kar elde edemeyeceğimiz dönemlerde) tüy dökümü yöntemine giderek kısa sürede tekrar yumurta verimine geçmelerini sağlamak üretici açısından karlı olur. Ayrıca ikinci dönem (tüy dökümünden sonra) elde edilen yumurtalar, ilk yumurta dönemine göre daha büyük (daha ağır) olur. Yine tüy dökümü sonrasında elde edilen yumurtaların iç kalitesinin artması ve kabuk kalınlığının artarak kırılma kolaylığının azalmasını sağlar ki bu özellik yumurta kalite kontrol standartları açısından büyük önem arz eder.

Zorlamalı Tüy Dökümünün Dezavantajları Nelerdir?

İlk Yumurta verimi sona ermiş bir işletmenin iki seçeneği vardır: birincisi tavukları elden çıkartıp yeni bir sürü oluşturmak; ikincisi elde var olan tavukları zorlamalı tüy dökümüne sokup ardından ikinci dönemde de aynı hayvanları kullanarak yumurta elde etmek. Zorlamalı tüy dökümü birçok açıdan üretici için rutin olarak uygulansa ve her ne kadar karlı görünse de bunu uygulayıp uygulamamak tamamen işletmenin kendi hesaplarına, koşullarına ve kendi aldığı karara bağlıdır. Yapay olarak tüy dökümü yaptırılan bir işletmede ikinci verim yıllarındaki ürettikleri yumurta sayısı, yeni bir sürüye başlama ve tüy dökümü esnasında harcanan yem ve genel bakım harcamalarını karşılamalıdır. Uygulamanın beraberinde getirdiği dikkate alınması gereken ve dezavantaj olarak görülebilecek birkaç maddeye göz atalım;

• Zorlamalı tüy dökme uygulamasının sonunda toplam yumurta sayısı (adet) genellikle ilk döneme göre daha azdır. Örneğin adet olarak birinci üretim döneminde toplam 100 adet yumurta elde edildiyse tüy dökümü uygulamasından sonraki üretim döneminde toplam 80-85 adet yumurta elde edilebilir.
• Yem tüketimi ilk verim dönemine göre daha yüksektir ki bu da beraberinde yem masraflarının ilk döneme göre artması anlamına gelir.
• İlk yumurtlama dönemi ikinci yumurtlama döneminden daha uzundur. Örneğin ilk yumurtlama dönemi 12 ay sürdü ise zorlamalı tüy dökümü sonrası en fazla 10 ay yumurta verimi alınabilir.

Tavuklara Zorlamalı Tüy Dökümü Nasıl Yaptırılır?

Tavuklarda tüy dökümünü uyarmak adına yapılabilecek birden fazla yöntem mevcuttur. Bunlar arasında geleneksel ve en çok uygulanan yöntem tavuklara belirli bir süre boyunca yem vermemek ve bazen yem ile beraber su da verilmemesine dayanır. Tüy dökümü boyunca yemin uzaklaştırılmasının yanında ışık süresinin azaltılması da tüy dökümünü hızlandıran faktörler arasındadır.

Yine verilen yemlerde çeşitli maddelerin oranlarının arttırılıp azaltılmasıyla tüy dökümü uyarılabilir. Bunlar arasında yeme katılan kalsiyum ve sodyum miktarını (ayrı veya beraber) azaltmak, çinko ve iyot miktarını (ayrı ayrı) arttırmak sayılabilir. Bu uygulamalardan kalsiyum ve sodyum miktarını, beraber ve orantılı azaltmak daha iyi sonuç verir. Yemle ilgili yapılabilecek son değişiklikte alüminyum ilavesidir. Alüminyum ilavesi tavukların iştahını keser ve yem tüketimini azaltıp tüy dökme dönemine sokar.

Bazı ilaç ve hormonların kullanımı da zorunlu tüy dökümü için uygulanan yöntemler arasındadır. Ancak maliyetlerinin yüksek oluşu ve çok etkili olmadıkları için en sık kullanılan yöntemlerden değildir. 

Tavuklarda Zorlamalı Tüy Dökümü Döneminde Bakım Nasıl Olmalıdır? 

Tüy dökümünün birçok doku ve organı kapsayan, hormonsal düzeni direkt etkileyen ve özellikle bağışıklık sistemini etkileyen oldukça karışık bir sistemi vardır. Hızlı tüy dökümü sağlayan yöntemler hayvanları strese sokar ve bağışıklık sisteminin gücünü azaltır. Altlıkların ıslaklığı, oda sıcaklığı, nem gibi hususlar en uygun düzeyde olmalıdır. Hijyen kurallarına uyulmalı, fırsatçı bakterilerin (E.Coli) üremesine izin verilmemelidir. Normalde pasif halde olan virüs ve bakteriler bu dönemde hayvanların hasta etme olasılıkları daha fazladır. Bu yüzden zorunlu tüy dökümü yapılan dönemlerde, hayvanları dikkatle ve yakından takip altında tutmak gerekir.

Kaynaklar:
scielo.br
thepoultrysite.com
dergipark.org.tr