Tırıs Hastalığı Nedir?

Koyun ve keçilerde merkezi sinir sisteminde beyin hasarına neden olan, hayvanlarda kaşıntı belirtisi gösteren bulaşıcı bir hastalıktır. Bu hastalığa neden olan etken sığırlarda BSE (Bovine spongioform encephalopathy) hastalığı ve insanlarda görülen Creutzfeldt-Jacop hastalıklarının etkenleriyle benzerlik göstermesinden dolayı Dünya çapında önemi git gide artmaktadır.

Tırıs Hastalığı’nın Tarihçesi Nedir?

Hastalık ilk olarak 1732 yılında saptanmasına rağmen bilimsel olarak 1913 yılında bir dergide yer almıştır. Keçilerde daha az görülen bu hastalık ilk kez 1942 yılında Chelle tarafından tanımlanmıştır. Hastalık ABD’de ilk kez 1947 yılında Michigan’da İngiliz orjinli Suffolk ırkı koyunlarda rapor edilmiştir.

Daha sonraki yıllarda Border Leicester,Cheviot,Corridale,Dorset,Hampshire,Merinos,Rambouillet ve Southdown ırklarında görülmüştür.

1986 yılında İngiltere’de, Tırıs hastalığı olan koyunlara ait karkas ve iç organların rendering tesislerinde et-kemik unu şeklinde işlenmesi ve sığırlara yedirilmesiyle BSE hastalığının görülmesi üzerine üzerinde daha çok durulması gereken bir hastalık olmuştur.

Ocak 1993’de 91/68/EEC sayılı  Avrupa Birliği direktifleri doğrultusunda üye ülkeler arasındaki ticaretin kötü yönde etkilenmemesi amacıyla hastalıkla ilgili ciddi önlemlerin alınması kararlaştırılmış ve ihbarı mecburi hastalıklar listesine alınmıştır. Hastalık pek çok Avrupa ülkesinde endemik olarak görülmekte olup  diğer kıtalardaki ülkelerden de bildirimler yapılmıştır. Avustralya ve Yeni Zelanda ise hastalıktan aridir. Bir çok ülkenin scrapie izleme programlarının olmaması sebebiyle de hastalık durumları bilinmemektedir.

Tırıs Hastalığı Nasıl Yayılır ?

Hastalığın yayılması tam olarak bilinmemekle birlikte bulaşma çoğu zaman, doğumdan sonra bulaşmada; plasenta, fötal zar ve sıvılar yoluyla çevreye bulaşması sonucu hastalık yayılabilmektedir. Tırıs hastalığı direkt hayvandan hayvana temasla ve aynı otlağı paylaşmasıyla bulaşmaktadır.

Normal koşullarda enfekte olan koyunlar 18 aylık oluncaya kadar herhangi bir belirti göstermemektedir. Etken vücuda alındıktan sonra özellikle dalakta çoğalmaya başlar daha sonra sinir hücreleri ve kan yoluyla beyne ulaşır. Beyne ulaştıktan sonra, daha fazla çoğalarak beyin hücrelerine hasar vermeye başlar bunun sonucunda klinik belirtiler ortaya çıkmaktadır.

Tırıs Hastalığı Olan Hayvanda Ne Gibi Belirtiler Görülmektedir?

Stres hastalığın ortaya çıkmasında önemli rol oynamaktadır. Bu yüzden hastalık kuzulama döneminde daha çok gözlemlenmektedir.

Hastalığın klinik bulguları ırktan ırka ve ülkeler arasında farklılıklar gösterebilmektedir.

Hasta hayvanda aşırı sinirlilik hali vardır, saldırganlaşır ve sese karşı çok duyarlı olmaya başlar

Diş gıcırdatma, dudak şapırdatma gözlemlenebilir.

Sürünün gerisinde kalır.

Hasta hayvanlarda baş ve boyun bölgesinde titremeler görülmeye başlar.

Tırıs hastalığı’nın en belirgin belirtisi kaşıntıdır. Bu kaşıntı hayvanın sağlığını etkileyebilecek düzeydedir hayvanın yemesini ve içmesini engelleyecek kadar fazladır. Kaşıntıdan dolayı kaşınan yerlerini ısırırlar veya bir yerlere sürtmeye başlarlar. Sonuçta hayvanın yünleri kurumuş, kolay dökülebilir bir hal alır ve vücudunun geniş alanlarında yapağı kaybı söz konusudur.

Hayvanlarda huzursuzluk, kulakların dik tutulması ve salya artışı gibi belirtiler görülebilmektedir.

Hayvanda denge kuramama problemi, sendeleyerek yürüme ve ayakta duramama belirtileri görülebilir.

Hastalar, hastalığın adından da anlayabileceğimiz üzere ön ayaklarında atların tırıs yürüyüşüne benzer şekilde ve arka ayaklarında horoz yürüyüşüne benzer yürümeye başlamaktadır. Hasta hayvanlar aşırı zayıflamadan dolayı 1-2 ay içinde ölürler.

Hayvanda Tırıs Hastalığını Nasıl Teşhis Ederim?

Sahada klinik bulgular, hayvan hakkında sorulan soruların doğruluğu veteriner hekimi bu hastalıktan şüphelendirmektedir.Kesin teşhis için ölen hayvanda patolojik inceleme yapılması gerekmektedir.

Tırıs Hastalığının Tedavisi Var Mıdır?

Hastalık Tarım ve Orman Bakanlığı’na ihbari mecburi hastalıktır. İhbari mecburi hastalıkların tedavisi yoktur belirtiler görülür görülmez bakanlık aranmalı gerekli önlemlerin alınmasının sağlanması gereklidir. Bu hastalığın çıktığı ağıllara, en az 1 sene hayvan konulmamalıdır.