Üç Gün Hastalığı Nedir?

Sığırların Ephemeral Fever Hastalığı diğer bir deyişle Üç Gün Hastalığı; sığırlarda sokucu sineklerle bulaşan, aniden ortaya çıkan, yüksek ateşe sebep olan, hayvanda durgunluk ve felçlerle karakterize ekonomik olarak önemli bir hastalıktır. Virusların sebep olduğu bu hastalıkta etken; Rhabdoviridae ailesi Ephemerovirus cinsindeki Bovine Ephemeral Fever Virusudur. Ülkemizde özellikle Güney ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde risk oluşturur. Tedaviye ayrılan bütçe ve verim kayıpları yetiştirici için ciddi ekonomik kayıplara sebep olur.

Üç Gün Hastalığının Tarihçesi Nedir?

Üç Gün hastalığının tarihinin çok eski dönemlere dayandığına inanılır. Asya ve Afrika’da ki bölgelerde hastalık salgınlarla halen varlığını sürdürmektedir. Afrika’da 1878’yılında hastalığın varlığından bahsedilmiş olup ardından 1900’lü yıllarda Zimbabwe’de hastalığın görüldüğü bildirilmiştir. Deneysel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Daha sonralarda Güney Afrika, Hindistan, Kenya, Nijerya, Mısır, Filistin ve Japonya’da da görülmeye devam etmiştir. Güneydoğu Asya’dan Afrika kıtasına kadar geniş olan bir coğrafya da Üç Gün Hastalığının varlığından haberdarız. Ülkemizde ise ilk kez 1980’li yıllarda Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu bölgesinin güney kesimlerinde ortaya çıkmıştır. Daha sonra 5-6 yıl aralıklarla yeni salgınlar şeklinde ortaya çıkmaya devam etmiştir. 2020 yılında bir salgınla da tekrar yetiştiriciler için korkuya sebep olmuştur.

Üç Gün Hastalığı Nasıl Bulaşır ve Yayılır?

Hastalık sokucu sinekler aracılığıyla hayvanlarımıza bulaşır. Diğer bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi hasta hayvanlardan duyarlı hayvanlara solunum, yakın temas, burun gözyaşı gibi vücut akıntılarıyla bulaştığı bildirilmemiştir. Hastalık özellikle yağmur ve sıcaklığın olduğu yaz ve son bahar aylarında sineklerin ortaya çıkması ve çoğalmasıyla görülmeye başlar.

Hastalığın ortaya çıkışı öncelikle bir veya birkaç hayvanın etkilenmesiyle başlamışken 4-5 hafta sonra çevreden veya diğer hayvanlarımızdan hastalığın arttığını görebiliriz. Bu bulaşma sineklerin hayvanlarımıza ulaşma ihtimaline bağlı olarak artış gösterir. Hastalığın ulaşmasın da iklimin, rüzgarların, yükseltinin ve çevre ülkelerdeki potansiyel hastalığın durumu göz ardı edilmemelidir.

Hayvanlarımızın Üç Gün Hastalığına Yakalandığını Nasıl Anlarız?

Hastalığın vücuda girdikten sonra hayvanda belirti gösterme süresi 2-3 gündür. Belirtiler aniden ortaya çıkar yüksek ateşle başlar. Ardından; burun ve gözde akıntı görülür. Göz kapakları şişer ve kapanabilir. Genel durum bozulmuştur.

Süt verimini ciddi anlamda düşürdüğü göz ardı edilmemelidir. Hastalığı geçirdikten sonra süt verimi eski haline dönmeyebilir. Mastitis’e sebep olabilir.

Eklemlerde iltihaplanma yapabilir ve eklemlerde şişkinlik oluşur. Kaslarda ağrıya sebep olarak felçler şekillenebilir.

Hızlı ve yüzeysel soluk almayla güç nefes alışı göze çarpar.

Kaslarda titremeler görülür. Boyunda ödemler görülebilir.

İştahı azaldığı için zorla yedirip içirmeye çalışmak zatürreye sebep olabilir.

Hastalık 3-5 gün bu şekilde devam eder daha sonra kendiliğinden iyileşme görülse de veteriner hekimlerden yardım almak mantıklı olup iyileşme sürecine katkı sağlar.

Üç gün hastalığında ölüm oranı düşük olup bulaşma oranı ise yüksektir.

Üç Gün Hastalığının Tedavisi Mümkün Müdür?

Üç Gün Hastalığının tedavisi erken safhada fark edilirse büyük ölçüde olumlu sonuçlar verir. Hastalık yangıya sebep olduğu için tedavide ateş düşürücü ve ağrı kesiciler kullanılır.

Üç Gün Hastalığıyla hayvanlarımızda birlikte hayvanlarda kalsiyum eksikliği görülebilir. Damar içi olarak kalsiyum boroglukonatın kullanılmasıyla kalsiyum eksikliğini giderebilir ve oluşacak felçlerin önüne geçebiliriz.

Eğer bu felçler oluştuktan sonra hastalığın varlığı fark edilmişse yani hayvan yattığı yerden kalkamıyorsa yetiştiriciye tavsiye edilen kasların zedelenmemesi ve dolaşımın bozulmaması için hayvanın yattığı tarafının sıkça yer değiştirilmesini sağlanmasıdır.

Hayvanların istirahat ettirilmesi temiz yem ve su ihtiyaçlarının karşılanmasıyla tedavinin başarı şansını arttırmak yetiştiricinin elindedir. Ağızdan ilaç verilmesi felçlerden dolayı mide yerine akciğere gitmesine sebep olabilir. Bu dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur.

Hastalığı geçiren hayvanlar, bu hastalığa karşı direnç kazanmaktadırlar.Bağışıklık hayat boyuncada olabilirken birkaç yılda sürebilmektedir bu yüzden hayvan taşırken dikkatli olmakta fayda vardır. Üç gün hastalığına karşı hem canlı hemde inaktif aşılar üretilmiştir. Canlı aşıların 12 ay koruması varken,  inaktif aşıların 6 ay koruması vardır. Burada inaktif aşıların hem daha ucuz ve daha kolay uygulanabilmesi bakımından daha fazla avantajı vardır.

Hayvanlar 6 aylık yaşa geldiğinde 2 hafta ara ile 2 doz aşı yapılması en uygun olanıdır. Eğer koruma süresi uzatmak istenirse 2. dozdan 10 hafta sonra 3. doz aşı yapılarak bağışıklık uzatılabilmektedir.

Üç Gün Hastalığının Ekonomik Önemi Nedir?

Üç Gün Hastalığında ölüm oranının düşük olması hastalığı önemsizmiş gibi gösterse de bu ölüm oranları artarak ilerlemektedir. Bununla birlikte yetiştiriciye ekonomik kayıplar doğurur. Çünkü değerli damızlık hayvanların kaybı, süt verimindeki düşüşler, etçi sığırlardaki kilo ve et kalitesindeki kayıplar, veteriner hizmetlerine giden harcamalar yetiştiricilerimiz için ciddi ekonomik kayıplar demektir. Ülkemizde çıkan son salgınlarda binlerce hayvan Üç Gün hastalığından etkilenmiş ve binlerce hayvan ölmüştür.

Hayvanlarımızı Nasıl Korumalıyız?

En önemli koruma bildiğimiz üzere aşılamadır. Ayrıca sürüye dışarıdan katılacak hayvanların aşı kontrolünün yapılmış olması ve sağlık durumlarının bilinerek yapılması yarar sağlayacaktır. Önemli konulardan birisi ise hastalığa sebep olan sokucu sineklerin önlenmesidir. Özellikle yağmurlu geçen yaz ve sonbaharlarda ortaya çıkan sineklerin hayvanlardan uzak tutulması son derece önemlidir.