Yağlı tohumların yağı alındıktan sonra geriye kalan proteince zengin kısım küspe olarak adlandırılmakta ve geniş ölçüde hayvan beslemede kullanılmaktadır. Yağlı tohumlarda yağın çıkarılmasında başlıca üç yöntemden yararlanılmaktadır. Bunlar; pres yöntem, ekspeller yöntem ve ekstraksiyon yöntemidir. Pres küspeler enerji bakımından yüksek değere sahiptir. Ekstraksiyon küspelerde %1’den az yağ içirmesi nedeniyle bu küspelerin hayvanlar üzerinde besleme değeri düşüktür. Ekspeller küspeler ise yapısı ve etkisi bakımından pres ve ekstraksiyon küspelerin ortalamasıdır. Küspe elde etme yöntemlerinde tohumların kabuğundan ayrılmama oranı, uygulanan sıcaklık ve sıcaklığın süresi, üretilen küspedeki yağ oranı, beslemeyi engelleyici maddelerin miktarı, kabuk oranına bağlı olarak sindirilebilirlik düzeyi küspelerin besleme değerini etkileyen faktörler arasındadır.

Taze küspelerde %5’ten fazla yağ, %12’den az fazla su bulunması durumunda kısa zamanda bozulabilmektedir. Bu nedenle küspe kurtulması aşamasında serin ve havadar koşullarda depolanmalıdır. Acılaşmış bozulan küspeler beslemede sindirim problemlerine neden olur; ancak küspelerin pişirilmesi ile bu zararlı etkiler giderilebilir.

Soya fasulyesi Küspesi

Soya, yağı alındıktan sonra elde edilen küspe beslemede bitkisel yemler içerisinde protein değeri en yüksek olan bir yem bitkisidir.

Süt ineklerine günde 2-2,5 kg arasında verilmesi uygundur. Süt veriminde ve kalitesi üzerinde yan etkisi yoktur.

Besi sığırlarına günde 2 ile 3 kg arasında verilebilir. Besi kuzuları ve toklulara ise 150-200 gram arasında yedirilmelidir.

Soya fasulyesi küspesi kanatlı beslemede daha yaygındır.

Pamuk Tohumu (Çiğit) Küspesi

Pamuk tohumunun lifi alındıktan sonra tohumları hayvan beslemede kullanılmaktadır ve ülkemizde en fazla üretilen küspelerden biridir. Küspe, lif hasadından sonra tohum üzerinde kalan ve linter adı verilen kısa lifler özel makinalarda alındıktan ve yağı çıkarıldıktan sonra hayvan beslemede kullanılır.

Pamuk tohumlarında kabuğu soyulmamış ya da soyulmuş şekillerde olmasına göre protein içeriğinde farklılıklar meydana gelir.  Kabuğu soyulmuş pamuk tohumu küspesi, açık sarı renkte olup depolanmasından sonra zamanla renginde koyulaşmalar meydana gelir. Küspe koyu renkli ise yüksek derece sıcaklık uygulandığının bir göstergesidir. Ayrıca sindirilme dereceleri kabuğunun ayrılmış ya da ayrılmamış olmasına göre değişmektedir.

Pamuk tohumu küspeleri yeterli miktarlarda vitamin A ve vitamin E içermektedirler. Kalsiyum düzeyi düşük, buna karşın fosfor değeri yüksektir.

Süt ineklerine pres şeklinde olan küspeler, en fazla 1 kg’a kadar verilmelidir. Fazla verilmesi halinde sütte bozukluklar, tereyağının sertleşmesi, kuru ve beyaz olmasına neden olur. Bu durumun nedeni ise küspede bulunan yağ miktarıdır. Yağ oranı düşük olan ekstraksiyon küsplerde günde 3-4 kilogram arasında örneğin 100 kg canlı ağırlıkta olan bir hayvan için en fazla 600 gr olacak şekilde verilmelidir.

Gebeliği ilerlemiş hayvanların beslenmesinde fazla verilmesi halinde yavru atımları görülebilir.

Buzağıların beslenmesinde kullanılacak pamuk tohumu küspesinin ise rasyonda en fazla %15 civarında olması gerekir. (örneğin hayvan başına günde 700 gr olacak şekilde verilmelidir.) 

Koyunlara verilecek ekstraksiyon pamuk tohumu küspesi 500 grama kadar besi kuzularında ise bu sayısının %25’i şeklinde beslemede kullanılmalıdır.

Besi sığırlarında dane yemlerle beraber günde en fazla 4-5 kg’a kadar verilmelidir.

Pamuk tohumunun içerisinde bulunun etken maddeler nedeni ile çiftlik hayvanlarının beslenmesinde dikkatli ve bilinçli bir şekilde kullanılması hayvan sağılığı, hayvanlardaki verim ve ürün kalitesi açısından zorunluluk arz etmektedir.

Ayçiçeği Tohumu Küspesi

Ayçiçeği tohumu küspesi kabuklu ve kabuksuz olmasına karşın büyük ölçüde değişiklik göstermektedir.  Kabuğu hiç ayrılmadan ekspeller yöntemi ile yapılmış ise protein oranı %15’e kadar düşer; buna karşın sindirilme oranı artmaktadır. Kabuğu alınmış ekstraksiyon yöntem ile yapılmış küspelerde protein oranı %40’ın üzerindedir.

Ülkemizde üretilen ayçiçeği tohumu küspesinde %70 ekspeller yöntem kullanılmaktadır.

Ayçiçeği tohumu küspesi geviş getiren hayvanlar için değerli bir yem olup özellikle süt inekleri ve besi sığırlarının rasyonlarına yaygın olarak katılan bir yemdir.

Süt ineklerine günde 2 ile 2.5 kg arasında verilmelidir. Fazla verilmesi halinde tereyağında yumuşama meydana gelir.

Beside olan sığır ve koyunlar için oldukça uygun bir yem maddesidir. Besi sığırlarına günde 6 kg kadar, besideki kuzulara ise 250 grama kadar verilmelidir. Besideki hayvanlara fazla verilmesi halinde iç yağda yumuşamalar meydana gelir.

Kolza (Kanola) Küspesi

Kolza, yeşil yem ve yağ üretimi amacıyla yetiştirilen bir bitkidir. Kalitesi düşük olan kolza tohumları hayvan beslemede kullanılmaktadır. Kolza tohumlarının sindirilme derecesi yüksek olmasına karşın içeriğindeki etken maddelerden dolayı hayvan beslemede yan etkileri görülmektedir. Kolza besi sığırlarına, kabaca ezilip sıcak suda haşlanarak günde 1.5 kg’a kadar verilebilir. Gebe hayvanı beslemede kolza tohumlarının kaynatılması zorunludur.

Kolza küspesinde bulunan etken maddeler nedeniyle tiroid bezinden salgılanan tiroksini engeller. Özellikle dişi hayvanlarda tiroksin yetersizliği anne karnındaki yavrunun gelişmesini yavaşlatır.

Kolza küspesi hayvanları beslemede kullanılırken kuru olmalı ve yaş yemlerle birlikte verilmemelidir.

Süt ineklerinde kullanılacak pres yöntemi ile yapılmış kolza küspesi günde 1-1.5 kg arasında verilmelidir. Fazla verilmesi durumunda tereyağı içerisindeki iyot sayısını arttırdığı gibi tiroid bezinde aksaklıklara neden olur.

Kolza küspesinin fazla verilmesi inek, gebe koyunlar ve besi sığırlarında rumende amonyak miktarının azalmasına ve kan üre düzeyinin düşmesine neden olur. Bu nedenle bu hayvanlarının rasyonlarına katılacak kolza küspesi %10 civarında olmalıdır.