Zeytin ülkemizde; daha çok Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde olmakla birlikte Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin bazı yörelerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Zeytin yetiştiriciliğinde; bazen yapraklarda benekli lekeler, bazen dökülen meyvelerde delikler ve buna benzer anormal durumlar görüp ne olduğunu öğrenmek isteriz. Ekonomik açıdan verim kayıplarının çok olduğu bu belirtileri kısaca ele alalım.

Zeytin Yetiştiriciliğinde Halkalı Leke Hastalığını Tanıyalım...

Yapraklar üzerinde siyahımsı gri renk tonlarında yuvarlak noktalar şeklinde  belirtiler görürürüz. Bu belirtilerin olduğu yapraklarda; içiçe halka şekilnde siyahlaşmalar belirginleşten sonra halkanın çevresindeki yaprak alanında  sararmalar oluşmaya başlar. Dökülen yapraklarda daha belirgin görebiliriz. Hastalığın yaygın olarak görüldüğü yıllarda lekeli yaprakların dökülmesi Mayıs ayında başlar. Bu durumda zayıf düşen ağaçlarda sürgün ve ince dallarda kurumalar görülür.

Lekeli yapraklar fonksiyonlarını tam yapamadıkları için hastalıklı ağaçlarda meyve tutumu az olur ve meyveler erken dökülür.

Zeytin Halkalı Leke Hastalığıyla Nasıl Mücadele Etmeliyiz?

Ağır su tutan topraklarda, nemli yerlerde zeytinlik tesis edilmemeli, tesis edilecekse fazla suyun atımı için drenaj kanalları yapılmalıdır,

Kireç bakımından zayıf topraklar kireçlenmelidir,

Gübreleme ve sulama tekniğe uygun yapılmalı,

Kuru dallar budanmalı ve yere dökülen hastalıklı yapraklar toplanmalı ve imha edilmelidir,

Zirai ilaçlama da ise;
1.İlaçlama ; ilkbahar sürgünleri görülmeden hemen önce,
2.İlaçlama ; çiçek somakları belirginleştikten sonra, çiçekler açmadan önce yapılmalıdır.

Zeytin Sineği Nasıl Zarar Verir? Nasıl Mücadele Edebiliriz?

Zeytin sineği, toprak sıcaklığı 10 derecenin üzerine çıktığında nadiren Nisan ayı başlarında, genel olarak Haziran ayından itibaren topraktan çıkmaya başlar. Zeytin sineği öncelikle iri, parlak ve yağlanmaya başlamış zeytin meyvelerine iğ şeklindeki yumurtasını bırakır. Zeytin sineği, larva döneminde meyve etinde zarara neden olur. Larva gelişme süresince çekirdek etrafında galeriler açarak beslenir. Böylece meyvelerin çürüyerek dökülmesine, zeytinyağı miktarının azalmasına ve asitliğin yükselmesine neden olur. Özellikle sofralıklık zeytinlerde zararı daha büyük olur. 

Zeytin Sineği İle Nasıl Mücadele Edelim?

Zirai ilaçlama dışında kendimizin de yapabileceği bir sistem mevcut. Basit ve pratik şekilde kullanabiliriz. Aşağıdaki resimde zeytin dalına asılı pet şişe içerisinde; şişenin 1/3 oranına 18-16 DAP (Diamonyumfosfat) gübresi, 1/3 oranında da su konulur. Zeytin sinekleri için bu karışım cezbedici olduğu için, zeytin sinekleri pet şişede suyun içinde birikmeye başlar. Ara sıra şişeleri yenilemek gerekir.

Kimyasal ilaçlama yapılacağı zaman ise; bölgeden bölgeye farklı olmakla beraber, meyvelerin yumurta koyma dönemine geldiğinde vuruk sayımı yapılır. Salamura çeşitlerde %1 vuruk (darbe), yağlık çeşitlerde ise %7-8 vuruk görüldüğünde ilaçlamaya karar verilmelidir.

Zeytinlerinizde Pamukbit Görüyor Musunuz?

Mayıs ayı içerisinde; zeytinlerimizde, sürgün ve  çiçeklere dikkat edersek sadece beyaz bir pamuk görürüz. Aslında pamuğun derinliğindeki biti göremeyiz. Bu yüzden de bu süreçte ilaçlama yaparken pek dikkat edilmeği için ilaçlamalar başarısız olabilmektedir.

Pamuklubit zararlısı, bitkinin özsuyu ile beslendiği için sürgün, meyve ve dallarda zayıflanmalara sebep olmasının dışında  çiçek ve tomurcukların da dökülmesine sebep olur.

Zirai ilaçlamaya geç kalınmamalıdır. İlk ilaçlaması; sürgün uçlarında ilk pamukcuklar görülmeye başlandığında yapılmalıdır. Farzedelim ki ilaçlama geçikmiş ve zeytin pamuklu biri ağacımızda çok yayılmış. O zaman ilaçlama yaparken dikkat edilmesi gereken şey; ilacı basınçlı atarak pamukların ilaçlanırken dağılmasını sağlamalıyız. Pamuklubit zararlısı dış etkenlere karşı kendini gizlediği, aynı zamanda ürettiği pamukları; ilaçlarken dağıtmamız gereklidir.

Zeytin Güvesi Zararlısını Tanıyalım...

Zeytin güvesi, yılda 3 döl verir ve her döl farklı dönemlere denk gelir. Yaprak dölü, çiçek dölü ve meyve dölü şeklinde 3 farklı dönemde zarar vermektedir. 

Yaprak dölü zararı; yaprağın üst ve alt tabakası arasına bırakın yumurtadan çıkan zetyin güvesinin larvaları, yaprak içerisinde tüneller (galeriler) açarak zarar verir.

Çiçek dölü zararı; larvalar, çiçek salkımları arasında beslenerek salkımlardaki tomurcuk ve çiçeklere zarar verir. Böylelikle meyve tutumu zayıflanır.

Meyve dölü zararı ise; yumurtadan yeni çıkan larvalar meyvenin içine meyve sapı dibinden girerek meyve ile meyve sapının birleştiği kısma zarar verir ve bu meyvelerin dökülmesine sebep olur. Bu dökülmelere "karabiber dökümü" de denmektedir.

Zirai ilaçlamalarda meyve dölüne karşı ilaçlama yapılmaktadır. İlaçlamaya karar verirken de  delta tipiferomon tuzaklar kullanılarak kelebek uçuşlarının varlığı tespit edilir. Kelebek uçuşlarının tespitinden 7-10 gün sonrasında zirai ilaçlama yapılmalıdır.  

Zeytin Çiçek Sap Sokanı Zararlısı...

Zeytin çiçek sap sokanları doğrudan doğruya bir çiçek zararlısıdır. Çiçek tomurcuklarının belirmesi ve kabarması ile başlayan zarar çiçeklerin meyve bağlamasına kadar devam eder.

Zarar nimf döneminde başlar, ancak ergin döneminde oburca beslendiği için zarar daha artar. Her iki dönemde de böcek, hortumu vasıtasıyla önce tomurcuğun çanak yaprağını emilmesi sırasında dairesel bir leke meydana gelir, çiçek açılamaz, renk kahverengiye dönüşür ve sonuçta zarar gören tomurcuk kuruyup dökülür.

Ayrıca ergin dişi yumurta koymak için genç sürgünler üzerinde ovipozitorü (görünüm olarak ince uzun bir organ ve  yumurta bu organla bırakılır) vasıtasıyla yaralar oluşturmaktadır. Böylece sürgünler, sanki dolu vurmuş gibi bir görünüm alırlar. Bu gibi sürgünlerde gelişme yavaşlar.

Zeytin Karakoşnil Zararlısı...

Zeytin karakoşnil zararlısı; larva ve ergin dönemlerinde ağacın özsuyunu emerek beslenir ve aynı zamanda salgıladığı tatlı madde bütün ağacı sarar. Bu tatlı madde ağacın yapraklarını kapatarak, yaprakların nefes almasını ve güneşten faydalanmasını engeller. Bir yandan ağacın özsuyunun emilmesi diğer tarafdan yapraklardaki ballanmadan dolayı iyi beslenememe sorunlarından dolayı ağaçlarda zayıflama ve ürünlerde verim kaybı oluşur. Zeytin karakoşnilin artmasıyla yaprak ve meyve dökümleri ile dallarda kurumalar başlar. Daha sonraki yıllarda ağaçlar hiç meyve vermez olurlar ve çalılaşmalar görülür.

Zeytin Karakoşnil Mücadelesi Nasıl Yapılmalı?

Zeytin Karakoşnil; kuvvetli ağaçlarda daha az yaşama şansı bulabildiğinden çeşitli sebeplerle zayıf düşmüş ağaçları kuvvetlendirmek gerekir. Bu amaçla kuruyan dalların kesilmesi, ağaçların iç kısımlarının hava ve ışık almasını sağlayacak şekilde budanması ve gübrelemenin tekniğine uygun olarak yapılması gerekmektedir.

Zeytin karakoşnili mücadelesinde, budama önemli rol oynar. Bunun için, bölgelere ve yıllara göre değişim gösteren, son don ve kırağıdan sonra budama yapılarak zararlı populasyonu düşürülmelidir.

Zirai ilaçlama zamanı; aktif larva çıkışına göre saptanır. Bu amaçla ilaçlama yapılacak bahçelerde, bahçeyi temsil edecek sayıda ağacın 4 yönünden 20-25 cm uzunluğundaki sürgünler üzerinde bulunan, o yıla ait yumurta dişiler kontrol edilerek, yumurtadan aktif larva çıkışı saptanır. Yumurtaların % 50 ‘sinin açıldığı devrede birinci, % 90’nının açıldığı devrede ise ikinci ilaçlama yapılır.

Zeytin Dal Kanserini Öğrenelim...

Zeytin ağacının gövde, dal ve sürgünlerinde değişik büyüklükte ur ve siğiller şeklinde yapılar görebiliriz. Hasat sırasında sırık vuruğu, dolu yarası ve budama hataları nedeniyle oluşan urlar ise çatlaklar boyunca dalı sarar.  

Yıllık sürgünlerde yaprak, çiçek ve meyve dökümü sonucu açılan yara yerlerinde oluşan siğiller küçük, yuvarlak ve süngerimsidir. Genç sürgünlerdeki yaprak, çiçek ve meyve dökümü sonucu oluşan yaralarda siğiller meydana gelir ve dallar çıplak bir görünüm alır.

Zeytin Dal Kanseryle Nasıl Mücadele Edebiliriz?

Zeytin dikimine elverişli olmayan, özellikle sık sık don olaylarının meydana geldiği yerlerde zeytin dikimi yapılmamalıdır. Fazla su tutan, tabanı killi topraklara zeytin dikiminden kaçınılmalı, eğer dikim yapılmışsa drenaj kanalları açılmalıdır. Bahçe tesisinde sağlıklı fidanlar ve aşı kalemleri kullanılmalıdır.Zeytin ağaçlarında sırıkla hasat yapmaktan vazgeçilmeli veya dalları zedelemeyecek şekilde önlemler alınmalıdır. Budama artıkları hemen yakılmalı, budama yerlerine önce %5’lik göztaşı eriyiği  kuruduktan sonra da aşı macunu sürülmelidir. 

Zirai ilaçlamalarda kullanıcak ilaç ve tavsiye dozu için bölgenizdeki İl veya İlçe Tarım Müdürlüklerinden destek alabilirsiniz.

Kaynakça
tarimorman.gov.tr
gapteyap.org.tr
aydin.tarimorman.gov.tr