Bitkilerde Münavebe (Ekim nöbeti) Neden Önemlidir?

Günümüzün çevre ve ekonomik koşulları göz önüne alındığında sürdürülebilir ve kazançlı bir tarımın ön koşulu, iyi planlanmış bir ekim nöbeti uygulamaktır.  Toprak verimliliği, organik madde düzeyi, toprak yapısının korunması, başta azot olmak üzere yeterli besin elementinin sağlanması ve kayıpların en aza indirilebilmesi için iyi planlanmış bir ekim nöbetine gereksinim duyulmaktadır. Ekim nöbeti ile hem zaman, hem de alan yönünden (ürün çeşitliliği artırılarak) yabancı ot, hastalık ve zararlı sorunlarının tümü birden en aza indirilebilir. Ekim nöbeti uygulandığında, hem yeterli yem ve hayvansal ürünler hem de diğer ticari ürünler yetiştirilebileceğinden üreticinin geliri artar.

Peki Ekim Nöbeti Nedir?

Aynı arazi parçası üzerinde belirli bitkilerin, belirli bir sıraya göre arka arkaya yetiştirilmesine ekim nöbeti denir.

Ekim Nöbetindeki Amaç Nedir?

Tarla tarımında asıl amaç, toprağın verimliliğini sürekli artırarak korumak, en yüksek ve nitelikli ürün almak, çevreye ve doğaya en az zarar vermek ve yapılan tarımın sürdürülebilir olmasıdır. İşte buradaki sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla ekim nöbeti uygulanır.

Ekim nöbeti arazide verim kayıplarını engellemek için yapılır. Düzenli ve bilinçli olarak yapıldığı zaman olumlu sonuçlar alınmaktadır.

Ekim Nöbeti Planlanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Ekim nöbeti planlanırken; öncelikle gerekli bilgiler toplanmalıdır. Arazinin  büyüklüğü, şekli, parçalılık durumu, eğimi, toprak tekstürü, organik madde düzeyi, besin maddeleri içeriği ve dengesi, toprak reaksiyonu ve tuzluluk durumu, sulanabilme olanağı, sulama kapasitesi, su kalitesi, drenaj durumu, su kanalları ve yolların durumu, taban suyu durumu, daha önce yetiştirilen ve o alanda ekonomik olarak yetiştirilebilecek ürünlerin isimleri gibi bilgiler toplanmalıdır.

Parçalı ve küçük arazilerde ekim nöbeti uygulamak zordur. Toplulaştırılmış araziler - eğer büyüklüğü yeterliyse - olabildiğince eşit büyüklükte ve toprak yapısı benzer olan parçalara ayrılmalıdır. Olabilecek riskleri azaltmak için parçaların sayısı ve durumuna göre ikili, üçlü veya çoklu ekim nöbetleri planlanmalıdır.

Ekim Nöbeti Planı Nasıl Olmalıdır Örneği.

Yukarıdaki tabloda ekim nöbeti uygulayacağımız bir araziyi ekim nöbeti için dört eşit parçaya ayırarak dört yıllık bir ekim nöbeti planı uygulanmıştır. Bu sayede arazideki verim kayıplarını önlemiş olacağız.

1.yıl; 1 no’lu parselde A, 2’de B, 3’de C ve 4’de D ürünü yetiştirilir.

2. yıl; 1 no’lu parsele D, 2’ye A, 3’e B ve 4’e C ürünü gelir.

Üç ve dördüncü yıllarda da ürünler birer parsel kaydırılarak ekim nöbeti sürdürülür. Her 4 yılda bir tur tamamlanmış olur. Bu ekim nöbeti planının yukarıda gösterildiği şekilde uygulanabilmesi için her parselin sistemde yer alan tüm ürünlerin yetişmesine uygun ve ürünlerin tek yıllık olması gerekir.

Arazi büyüklüğünün yetersiz olduğu işletmelerde ise, tüm arazi tek parselmiş gibi düşünülerek ekim nöbeti planları yapılabilir. Bu tek parselde yetiştirilecek ürünler ve ekim/dikim sırası planlanır.

Ekim Nöbetinde Çevre Koşullarının İzin Verdiği Ölçüde Yetiştirilecek Ürünlerin Sıralanmasında Ve Uygulanacak İşlemlerde Hangi Özellikler Göz Önüne Alınmalıdır?

1. Ekim nöbetinde yer alan bitkiler arasındaki uyuşum ilişkileri ve her birinin ön bitki isteği dikkate alınmalıdır. Uygulanan ekim nöbeti ile ürünlerin nicelik ve nitelikleri artırılırken, ekim nöbetinde birbirini izleyen bitkiler toprak yorgunluğuna neden olmamalıdır.

2.  Ekim nöbetinde yer alacak her bitki yetiştirileceği bölgedeki toprak ve iklim koşullarına uygun olmalıdır.

3. Derin köklü bitkiler (yonca, şeker pancarı, üçgül türleri,  ayçiçeği, korunga, kolza, pamuk, domates, hıyar, havuç gibi) ile yüzlek köklü bitkiler ( yazlık ekilen serin iklim tahılları, bezelye, keten, mercimek, bazı fiğ türleri, pırasa, marul, soğan, sarımsak gibi) birbirini izlemelidir.

4. Ekim nöbetinde yer alacak bitkiler ve ekim oranları ülkenin kalkınma planları ile uyumlu olmalıdır.

5. Yetiştirilecek yem bitkileri çiftlikte bulunan hayvanların gereksinimini karşılamalı ve diğer ürünlerin de kolayca pazarlanıp iyi gelir sağlayacak özellikte olmasına özen gösterilmelidir.

6.İş yükünün dengeli dağılımı ve farklı yabancı ot türlerinin kontrol edilebilmesi için kışlık ve yazlık ürünler dönüşümlü olarak yetiştirilmelidir.

Değişik Toprak Ve İklim Koşullarına Uygun Bitkiler Nelerdir?

Kaynakça;
tarımorman.gov.tr
Omü münavebe ders kitabı