Soya değerli bir yağ ve protein bitkisidir. ABD, günümüzde de dünyanın soya üreticisi sıralamasında birinciliğini korumaktadır.

Yetiştiriciliğine geçmeden önce bitkiyi genel olarak tanıyalım. Ülkemizde bilmediğimiz birçok kullanım alanına sahip bir bitkidir. ABD’de soyanın kıyması, sütü, sosu, yağı, çimi, unu, maması hatta kahvesi gibi iki yüzden fazla ürünü kullanılıyor. Elektrik izolasyon maddeleri, benzin ve mürekkep gibi diğer sektörlerle de bağlantılıdır.

 Ülkemizde Çukurova bölgesinde, 1970’li yılların başlarında beyazsineklerin yarattığı tahribattan dolayı pamuğa alternatif bitki olarak soya bitkisine yönelim başlamıştır. Daha sonra 2.Ürün Soya Projesi ile birlikte Akdeniz ve Ege Bölgelerinde yaygınlaşmıştır.

İkinci Ürün Tarımı Nedir?

İklim ve diğer çevre faktörlerinin müsait olduğu bölgelerde, toprağı verimli kullanmak ve ekonomiye ekstra girdi sağlamak için ana ürün hasadından sonra ikinci ürün yetiştirilmesidir. 1 yılda 2 ürün elde etmiş oluyoruz.

Soya Bitkisi Neden Ekim Nöbetinde Uygundur?

Soya baklagil bitkisidir ve baklagiller havadaki serbest azottan yararlanarak toprağa azot kazandırır. Böylece soyadan sonra ekilecek ürün için gübre tasarrufu sağlar, verimi arttırır. Akdeniz Bölgesinde buğday, pamuk, mısır yerfıstığı ya da patates gibi bitkilerle ekim nöbetine girebilmektedir.

Soya Hangi İklim ve Topraklarda Yetiştirilir?

Türkiye için Nisan ortası- Mayıs sonu arasında, günlük sıcaklıkların 25-30 °C olduğu yerlerde yetiştirilebilir. Gelişme döneminde 35 °C  üzerindeki sıcaklıklarda, etilen miktarı arttığı için meyve ve çiçeklerde dökülmeye neden olmaktadır. Bu sıcaklık artışlarının olduğu ve samyelinin estiği dönemlerde mutlaka sulama yapılmalıdır.

Soya kısa gün bitkisidir ve çeşitlerine göre değişmekle birlikte gün uzunluğunun artması çiçeklenmeyi geciktirir.

Soyada verimin yüksek olması ve azot bağlama yeteneğinin istenen oranda olması için toprak aşırı kireçli ya da asidik olmamalıdır.

Soyada Toprak Hazırlığı Nasıl Olmalıdır?

Ana Ürün Yetiştiriciliğinde Toprak Hazırlığı

Tarla sonbaharda pullukla sürülür, kış bu şekilde geçirilir. Şubat ayında yağış sonrası çıkan yabancı otları yok etmek için kültüvatör veya diskaro kullanılır. Nisan sonuna doğru, ekim öncesi diskaro ile tekrar işlenir. Yabancı ot ilacı ve gübre atıldıktan sonra tekrar diskaro ya da goble disk ile ekime hazır hale getirilir.

İkinci Ürün Yetiştiriciliğinde Toprak Hazırlığı

Yaz aylarına denk geldiği için toprağı tava getirmek gerekebilir. Bunun için hasat sonrası boş tarlayı sulamalıyız. Toprak tava geldiğinde (5-6 gün sonra) ise goble diskle veya kültüvatörle toprağı işlemeliyiz. Gübre ve yabancı ot ilaçları atıldıktan sonra diskaro, ardından tapan çekilerek ekime hazır hale getiririz.

Ekim Öncesi Soyada Bakteri Aşılaması Nasıl Yapılır?

Soya toprağa azot bağladığı için azotlu gübreleme ihtiyacı diğer bitkilere göre daha düşüktür.  Fakat azotu bağlayan ve bitkilerin köklerinde yaşayan bu bakteriler topraklarımızda doğal olarak bulunmuyor. Ekim sırasında tohuma bakteri aşılaması yapmak lazım. 1 kg şeker ile 4 litre suyu karıştırdıktan sonra 100 kg tohuma bu karışımı serperiz, 0.5-1 kg bakteri kültürünün de tohuma yapışmasını sağlarız.

 Peki Soyanın Ekimi Nasıl Olmalı?

Ekim mibzerle, toprak sıcaklığı 12-14 °C olduğunda, Nisan ayının ortasından Mayıs sonuna kadar yapılır.

İkinci üründe ise geç ekim verimi düşürür. Hasattan sonra Haziranın başından 21’ine kadar ekim yapılmalı. Akdeniz Bölgesi gibi sıcak iklimlerde daha geççi çeşitler ekilebilir.

Ekimde toprak tavı çok önemlidir. Çimlenebilmesi için mısırdan bile daha çok su ister.  

Ekim derinliği toprak tavdaysa 4-5 cm’ye yapılmalıdır. Kuru topraksa 1-2 cm daha yüzlek ekim yapılmalıdır.

Ekim sıklığı ekim zamanına ve çeşidine göre değişmekle birlikte sıra üzeri 5-7 cm, sıra arası ise ana ürün ve erken ekilen ikinci üründe 65-70 cm iken, geç ekilen 2.üründe ayarlanabilirse 10-15 cm farkla daha dar ekilmelidir.

Soya Hangi Dönemlerde Ne Kadar Sulanır?

Yetişme dönemi yaz aylarına denk geldiği için su ihtiyacı (Yetişme dönemi boyunca 500-700 mm) fazladır. Çiçeklenme başlangıcından bakla bağlama dönemine kadar su ister. Sulama imkânınız yoksa soya tarımı önerilmez. Sulamanın yağmurlama şeklinde yapılması istense de ülkemizde karık, tava sulama yapılıyor. Karıkla sulamada, karık içinde fazla su biriktirilmemelidir.

Ana ürün olarak yetiştiricilik yapılacaksa ilk sulama geç yapılmalıdır. İkinci üründe ise normal şartlar yoksa ilk sulamayı ekim öncesi toprağı tava getirmek için yaparız. Toprak tavdaysa, bitkiler 8-15 cm arası olduğunda yapılmalıdır. Su geç verilirse bitki boyunun kısalmasına bağlı olarak verimde düşüşler görülür.

İlk sulamadan sonra 12-15 gün arayla; ana ürün için 3-5 sulama, ikinci ürün için ise 8-12 sulama yapılmalıdır. Son sulamayı bitkiler hafif sarardığında, üstteki baklanın uç kısmını bastırdığımızda sertleştiğini hissedersek yaparız.

Soyada Çapalama Nasıl Yapılmalı?

Gelişmenin ilk devresinden başlayarak 2-3 kez yapılmalıdır. Ara çapalar gübreyle birlikte yapılabilir. Çapalamada boğaz doldurma yapmamaya dikkat etmeliyiz.

Soyada Gübreleme 

Saf azotlu gübre ihtiyacı 3 kg’dır. Bakteri aşılaması yapılırsa ekim sırasında ekstra azotlu gübreye gerek duymaz.

Ekimle birlikte fazla azotlu gübre kullanımı önerilmez. Gelişmenin ilk devrelerinde sarılık görülürse demir eksikliği var demektir. Bunun için sık çapalama yapılmalıdır.

Fosforlu gübreleme çok önemlidir. 6-14 kg/da P205 verilmelidir.

Soyada Hasat Nasıl Olmalı?

Hasatta en önemli kriter alt baklaların çatlamaması. Çiçeklenme aşağıdan yukarıya doğru olduğu için en iri taneler burada oluşuyor. Hasat zamanı gelen bitkinin sap ve baklaları sararır, yapraklarda dökülme görülür. Biçerdöver ile hasat yapılır.