Silaj

Silaj, çok zengin su içeriğine sahip yemlerin yığınlar halinde sıkıştırılıp havasız ortama bırakılması ile elde edilen fermente yani bakteriler, mantarlar ve diğer organizmalar aracılığıyla kimyasal değişim ile elde edilen yemlerdir.  Silaj yapımında bu işleme silolama, silolama işleminin yapıldığı yere ise silo adı verilir.

Silajın Avantajları

Karlı bir hayvancılık için maliyetin düşük olması, besleme ve sindirilme derecelerinin yüksek olması silajların en avantajlı yönlerinden biridir.

Kurutulduğu zaman hayvan tarafından yenilemeyecek kadar sertleşen yemler, silolandığında daha yumuşak bir hal alır ve hayvanlar tarafından sevilerek tüketilmektedir.

Hava koşullarına çok az bağımlı olması, silajı yapılacak bitkilerin farklı olgunlaşma dönemlerinde hasat edilebilmesi çalışma şartlarını kolaylaştırırken aynı zamanda bitki hasadının daha erken yapıldığı zamanlarda senede iki ürün alma imkanı sunar.

Silajın depolanması kuru ota oranla daha kolaydır ve yangın tehlikesi oluşturmamaktadır. Bitki zayiatı yoktur.

Silaj yapımı tekniği mekanik düzene oldukça uygundur, büyük bir iş gücü gerektirmez. Hasat, depolama, beslemedeki mekanik düzeni arttırır.

Silaj sıkıştırılarak depolandığından birim hacimde fazla yem bitkisi depolama imkanı sunar (500-900 kg/m3).

Günümüzde taşıma ve pazar imkanlarının da artması sonucu silaj yapımı tüm dünyada oldukça popüler bir kaba yem üretim tekniği haline gelmesinin yanı sıra silaj yapımının dezavantajları da vardır. Silaj, yapımı zor ve yatırım gerektiren bir teknolojidir. Silajı yapacak üreticinin hem tecrübe sahibi hem de silaj yapımı aşamalarına özen göstermesi gerekmektedir. Aksi taktirde bilgisizce ve dikkatsizce yapılmış olan silaj, hayvanların verim performansını düşürürken hem hayvan hem de hayvansal ürünleri tüketen biz tüketicilerin sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir.

Silaj Yapım Aşamalarında Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Silaj yapımı, silajlık ürünün üretim aşamasından silajın hayvan beslemede kullanım aşamasına kadar geçtiği yollar sırasıyla;

1. Silajlık ürün üretimi
2. Silajlık ürün hasadı
3. Silajlık ürünü soldurma, parçalama ve katkı Maddeleri ile zenginleştirme
4. Taşıma ve doldurma, sıkıştırma ve kapatma
5. Açma, kullanma
6. Koordinasyon

İyi Bir Silajda Olması Gereken Kriterler Nelerdir ?

1. En önemli kriterlerden biri havasız ortamın sağlanmasıdır. Bunun için silaj çukuru naylon brandalarla örtülmüş ve üzerine havasız ortamının devamlılığı için ağırlık ( eski lastikler, kum torbaları vb.) yerleştirilmiş olması gerekmektedir.
2. İyi bir silajda turşu kokusu (süt asidi) olması istenir. Silaj yeminde rahatsız edici kokuların olmaması gerekmektedir.
3. Zeytin yeşili renginde olmalı, doku bütünlüğü bozulmamalı hangi tür yeşil yemden yapıldığı anlaşılmalıdır. Yani bir diğer değişle silaj yeminde bulamaç, çamurumsu ve küflü bir görüntü oluşmamalıdır.
4. Bir diğer önemli kriter ise silajın pH' dır. 3.8- 4.2 aralığında olması bakteri gelişimi için önemlidir.

Silo Yeri Seçimi Sizce Ne Derecede Önemlidir?

Silo kapları için en uygun yer seçimi son derece önem taşımaktadır. Silo için yer seçimi yapılırken aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

1. Silo yemi, hayvanın silajla besleneceği zaman zarfı boyunca hayvan barınağına taşınacağından öncelikli olarak hayvan barınaklarına yakın olmasına dikkat edilmesi gerekir. Silolanacak materyalin üretildiği tarlaya yakınlık, bir diğer dikkate alınacak hususlardan biridir.
2. Siloların doldurulması, boşaltılması ve hayvan barınaklarına taşınmasını kolaylaştırmak için tüm iklim koşullarında işletmeye ulaşımın elverişli olması gerekmektedir. Ancak, silajın içerisine barınak kokusu sinmeyecek şekilde hakim rüzgarların tersi istikametinde bir yer seçilmesi gerekmektedir.
3. Silo yapımı yerinin taban suyu yani yer altı suyu düzeyi dikkate alınarak silo derinliği ayarlanmalıdır. Silo yeri temeli yeterli sağlamlıkta olması gerekmektedir.
4. Silolar, silo içerisine sızma olasılığı nedeniyle gübreliklerin yanına yapılmamalıdır.
5. Silo suyu drenajını sağlamak için silo yeri en az %1-2 eğime sahip olması gerekmektedir.
6. Silolar yapılırken işletmenin ileride genişleme durumu göz önüne alınarak yapılmalıdır.

Silo Kapları Seçiminde Dikkat Etmemiz Gereken Özellikler;

1. Silo yapı malzemesi, yem suyunu emmemeli ve yem suyundan etkilenmemelidir.
2. Yapısı hava ve suyu içeriye sızdırmayacak özellikte olmalıdır. Bu sayede yem kalitesini muhafaza etmektedir.
3. Kullanılan yapı malzemesi cinsine göre kargir ( Taş, Tuğla, Briket, Betonarme), çelik ve ahşap olarak sınıflandırılabilir.

Silo Tipleri

Üreticilerin silaj yaparken kullanabilecekleri çok çeşitli silo tipleri bulunmaktadır. Bu silolar, genellikle  yığın şeklinde silolar, kule tipi silolar, bank tipi silolar, duvarları hareketli silolar, vakum ve plastik sosis silolar ile büyük balyalar şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Yığın silolar: Bitkisel ürünün, toprak üzerinde 2-3 metre yüksekliğinde bir yığın şeklinde yada toprak içine hendek açılarak depolanan oldukça eski basit silo tipidir.

Kule tipi silolar: Bu tip silolar beton veya çelikten yapılan uzun ve silindirik tipli silolardır. Bu silolarda oksijensiz ortam oluşturmak oldukça kolaydır.

Bank tipi silolar:  Bank tipi silolarda, toprak üzerinde istinat duvarları bulunmaktadır. Genellikle 2-3 metre yüksekliğinde, 2 veya 3 beton duvardan oluşurlar. Silajı yapılacak parçalanmış ürün bu silolara katman katman doldurularak, silonun büyüklüğüne göre traktör yada iş makineleri ile sıkıştırıldıktan sonra üzeri plastik bir örtü ile kapatılmaktadır.

Duvardan hareketli silolar: Bank tipi siloların özelliklerini taşımaktadır . Ancak, silonun duvarları dışa doğru hareket etmektedir.

Vakum silolar: Silolanacak ürün önce plastik bir örtü üzerine yığılır ve ürünün üzeri tekrar plastik bir örtüyle kapatıldıktan sonra alttaki örtü ve üstteki örtünün uçları birbiri ile birleştirilerek havasız ortam sağlanır.

Büyük balyalar: Buğdaygil ve baklagil yem bitkilerinin biçilip balya makinaları ile balya yapıldıktan sonra plastik bir film tabakası ile sarılmasıdır.

Haylaj

Haylaj, su içeriği yaklaşık %50 düzeyinde olan yeşil yemlerin sıkıştırılıp balyalar halinde plastik ambalajlara sarılarak havasız ortama bırakılması ile elde edilen yemlerdir. Kurutularak saklamanın imkansız olduğu bol yağış alan bölgelerde alternatif bir saklama yöntemidir. 

Haylaj Avantajları

1. Haylajlar, kuru otlara kıyasla toz içermezler.
2. Haylaj balyalar daha yoğundur, daha az depolama alanı gerektirir.
3. Polietilen (Naylon, Fiberglas vb.) ambalajlı özellikte olması nedeniyle açık alanlarda depolanabilme özelliğine sahiptir.

Haylajın avantajlarının yanı sıra dezavantajları da vardır. Plastik örtü malzemesi sağlam değil ise kaba yemin bozulma oranı yüksektir. Ayrıca kuşlar ve sürüngenler haylaj balyalarının sarıldığı örtülere hasar vererek haylajın bozulmasına yol açmaktadır.

Kaynakça

Hasan R. Kutlu ve Ladine Çelik, Yemler Bilgisi ve Yem Teknolojisi (Ç.Ü Ziraat Fakültesi Genel Yayın, 2018)