Dünyayı bekleyen en büyük sorunlardan biri su olup, son yıllarda bu sorun kendini göstermeye başlamıştır. Su ve su kaynaklarını koruyan bilinçli sulama yapan ve suyu bilinçli kullanan toplumlar dünyadaki gıda ve tarımda yerini sağlamlaştırmış olacaktır.

Tarlanın bakımı kadar ürün yetiştirmede suyun önemi, sulama sisteminin seçimi ve su imkanlarının en iyi şekilde değerlendirilmesi  çok önemlidir. Bu konuda en önemli görev çiftçilere düşmektedir. Çiftçilere  bu konuda eğitim verilmesi önemlidir.

Sulama, bitkinin ihtiyaç duyduğu suyun yağışlarla karşılanamayan kısmının bitkinin kök bölgesine gereken miktar ve zamanlarda verilmesidir. 

Ülkemizin birçok kısmı kurak ve yarıkurak iklim kuşağında yer almakta ve tarım alanlarında bitkinin yetişme döneminde yağışların yetersiz olması durumunda yüksek verim ve kalite için en uygun tarımsal sulama yönteminin seçilmesi gerekmektedir. En önemli nokta; tarladaki suyun en az kayıpla bütün tarladaki ürüne eşit olarak yayılmasıdır.

Bu sistemlerden uygun olanının seçimi nelere bağlıdır?

• Tarlanın tesviyesinin düzgün olup olmammasına,
• Yetiştirilen mahsülün cinsine,
• Sulama suyunun miktarına ve kalitesine,
• Toprağın kimyasal fiziksel özelliğine,
• Bölgenin rüzgar, yağış, sıcaklık, oransal nemine bağlıdır.

Tesviyeli arazilerde bütün sulama sistemleri uygulanabildiği halde, tesviyesiz arazilerde yağmurlama sulama, hakim rüzgarı fazla olan bölgelerde yağmurlama sulama sistemi yerine ya damla sulama yada karık sulama sistemi uygun olacaktır.

Sulama Tekniğinin Belirlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?

Bitki Su İhtiyacı

Bitkiler için su üç şekilde önemlidir. Toprakta bulunan organik maddelerin eriyik hale geçmesi, %1-2 oranında dokularının yapımı için, geriye kalan kısmını da terleme yoluyla havaya verir. Bitkiler solma noktasına gelmeden sulanmalıdır.

Sulama Zamanı

Toprak neminin bitki gelişimini olumsuz yönde etkileyecek bir düzeye ulaşmadan sulama yapılmalıdır. Bitki yarayışlı suyun %75 oranında kullanıldığı zaman sulama yapılmalıdır. bitkideki susuzluk durumunu anlamak için yapraktaki solgunluk, pörsüme, açık yeşil rengin koyu mavimsi renge dönmesi gibi gözlemlerle susuzluk anlaşılabilir. Bir diğer basit yöntemse arazide açılacak bir çukurla avuç içine alınacak toprak kütlesindeki ıslaklığa bakılarak toprağın su durumu anlaşılabilir

Sulamada Verilecek Su Miktarı

 Verilecek su miktarı her defasında mevsimsel açıdan farklılık gösterebilir. Az su verip bitki büyüme evresini olumsuz etkilememek gerekir. Fazla su verip topraktaki tuzluluk ve drenaj problemi oluşturmamak gerekir.

Sulama Aralığı

 Sulama aralığı bitki çeşidi ve büyüme devresi ile toprağın derinliği, bünyesi ve su tutma kapasitesi ve iklim şartlarına bağlıdır. Kumlu topraklar geçirgen olduğu için sulama aralığı kısa olmalı, killi topraklarda ise uzun süreli olmalıdır.

Sulama Yöntemleri

Yüzey Sulama Yöntemleri (Geleneksel Sulama Yöntemleri)

• Salma sulama yöntemi
• Karık sulama yöntemi
• Tava sulama yöntemi
• Uzun tava (border) sulama yöntemi

Başınçlı Sulama Yöntemleri(Modern Sulama Yöntemleri)

• Damla sulama yöntemi
• Yağmurlama sulama yöntemi
• Mikro yağmurlama sulama yöntemi
• Sızdırma sulama yöntemi

Yüzey Sulama Yöntemleri Nelerdir?

Bu tür sulama yöntemlerinde, bitkinin ihtiyaç duyduğu su miktarı ya tarlaların göllendirilerek zamanla kök bölgesinde sızmaya bırakılır yada kök bölgesine sızıncaya kadar arazi yüzeyinden akması sağlanır.

Salma Sulama Yöntemi:

Bu sulama yönteminde kaynağından tarla başına kadar getirilen su, serbest bir şekilde araziye salınır. Suyun tarla üzerinde ilerlemesi ve aynı zamanda da bitki kök bölgesinde birikmesi sağlanır. Su arazide yükseklik farkı ile ilerlediğinden belirli noktalarda göllenmesi ve yüksek yerlere ise suyun iletilememesi problemi görülecektir. Salma sulama yöntemi; topraktaki nem eksikliğine ya da nem fazlalığına duyarlı olmayan, kök boğazının ıslatılmasından kaynaklanan hastalıklara dayanıklı, sık ekilen ya da dikilen bitkilerin sulanmasında kullanılabilir. Tuzluluk ve drenaj probleminin görülmesi muhtemeldir.

Tava Sulama Yöntemi :

Tava sulama yönteminde, sulanacak tarla parselinde etrafı toprak seddelerle çevrilmiş eğimsiz tavalar oluşturulur. Tavalar, birkaç m2 ‘den 10 ha’a kadar değişen yüzey alanlarına sahip olabilirler. Tavalara yüksek debide sulama suyu uygulanır ve kısa sürede tavayı kaplaması sağlanır. Tavada göllenen su, zamanla toprak içerisine girer ve bitki kök bölgesinde depolanır.

Uzun Tava (border) Sulama Yöntemi :

Uzun tava sulama yönteminde, tarla parseli hakim eğim doğrultusunda paralel seddeler yapılarak dar ve uzun şeritlere bölünür. Bu şeritlerin enleri 3-30 m boyları ise 100-800 m arasında değişmektedir. Bu yöntemde tava sulamada olduğu gibi tavalarda su göllendirilmez. Tava sonu açık olur ve tavadan çıkan su bir yüzey drenaj kanalı ile uzaklaştırılır.

Karık Sulama Yöntemi:

Suyun akıtılması esasına dayanır. Karık biçimi, yeterli suyu taşıyacak kapasitede olmalıdır. Sıraya ekilen ya da dikilen bitkiler sulanır. Su tutma kapasitesi yüksek olan orta ve ağır bünyeli topraklarda uygulanır. Sulama yönündeki eğim %1 den azdır.Yamaç arazilerde, tesviye eğrilerine paralel karıklar açılır. Meyvelikler, birden fazla karıkla sulanabilir. Bitki kök boğazının ıslatılmasından zarar gören bitkilerin sulanmasında uygulanır.

Basınçlı Sulama Yöntemleri Nelerdir?

Damlama Sulama Yöntemi:

Kullanılacak sulama suyunun, kurulan damlama sulama sistemindeki elemanlar tarafından filtre edilerek süzüldükten sonra, eriyebilir gübre veya gübresiz olarak bitki kök alanı içerisine denk gelecek şekilde toprak yüzeyine verilmesine damlama sulama denir. Damla sulama yönteminde temel ilke; Bitkide nem eksikliğinden kaynaklanan bir gerilim yaratmadan, her defasında, az miktarda sulama suyunu basınçlı bir boru ağıyla sık aralıklarla ve yalnızca bitki köklerinin geliştiği ortama, yerleştirilen damlatıcılarla, düşük basınç altında toprak yüzeyine damlatılarak verilme amaçlanmıştır.

Avantajları

• Araştırmalar, damla sulama yönteminde diğer yöntemlere göre %50’lere kadar verim artışı olduğunu ortaya koymuştur.
• Topraktan meydana gelen buharlaşma kayıpları azaltılmaktadır. » Sulama suyu önceden belirlenen bir hızda sık aralıklarla verildiğinden kök bölgesindeki nem düzeyinin hemen her zaman sabit kalması sağlanmaktadır.
• Damla sulama yöntemi ile tuz zararı azaltılmaktadır.
• Bitki besin maddelerinin sulama suyu ile birlikte bitki kök bölgesine verilmesi sağlanmaktadır.
• Damla sulama yöntemi ile arazinin sadece belirli kısımları ıslatıldığından yabancı ot gelişimi azalmaktadır.
• Basit otomasyon ekipmanları ile işgücünden tasarruf sağlanmaktadır.
• Düşük işletme basıncına gereksinimi vardır.
• Arazi içerisindeki kültürel işlemler daha kolay yapılabilmektedir.
• Buharlaşma ve derine süzülme kayıpları az olup su uygulama randımanı çok yüksektir.

Yağmurlama Sulama yöntemi:

Suyun kaynaktan belirli bir basınçta alınarak kapalı bir sistem ile tarlaya kadar iletildiği ve atmosfere damlacıklar halinde püskürtüldüğü yöntemdir. Bu yöntem çok değişik özelliklere ve sistem kapasitesine sahip olduğundan birçok bitki için sulanabilir nitelikteki her toprakta kullanılabilmektedir. Gerekli parçaların sağlanabilirliği, uygulama sırasında denetlenebilir olması tüm dünyada yaygın olarak kullanılabilir olmasını sağlamaktadır.

İyi Bir Yağmurlama Sulama Yönteminde ;

• Yüzey akışına neden olmamalıdır,
• Sulama randımanı yüksek olmalı,
• Yetiştirilecek her türlü bitkinin ihtiyacını karşılayacak kapasitede olmalı,
• Basınçla fırlatılan su bitkiye zarar vermemeli,
• Sulama suyu uygun olan en ucuz şekilde uygulanmalıdır, 

Yağmurlama Sulamasının Yararları:

• Arazi tesviyesine gerek yoktur.
• Yüzlek ve geçirgenliği yüksek topraklar sulanabilir.
• Taban suyu yüksek yerler kontrollü olarak sulanabilir.
• Az sulama suyu kullanılır.
• Dik meyilli ve engebeli arazilerde erozyona neden olmadan uygulanabilir.
• Tarla hendeklerine gerek yoktur.
• Tohum çimlenmesi kolaylaşır,
• Fazla işgücüne gerek yoktur,
• Sulama suyu ile yıkanmaya sebebiyet vermeden yapay gübre uygulaması yapılabilir,
• Dondan korunmada yararlanılır.
• Özel bir teknik bilgiye ve eğitime ihtiyaç duyulmaz.

 Mikro Yağmurlama Yöntemi:

Bu yöntemde kaynaktan alınan su daha çok bitki gövdesine yakın olacak şekilde, daha küçük sprinkler adı verilen yağmurlayıcılar ile atmosfere ve toprak püskürtülerek verilmektedir. Püskürtücüler, sisleyiciler ve mini yağmurlama başlıkları kullanılmaktadır. Damla sulama sistemlerine göre daha geniş toprak hacmini ıslatırlar ve işçiliği daha düşüktür. Buharlaşma ve rüzgar ile kayıpların olması en önemli sınırlılığıdır.

Sızdırma  Sulama Yöntemi:

Dipten sulamada, su doğrudan bitkilerin kök bölgesine verilir. Bunun için bahçe tesis edilirken veya sera inşası yapılırken, toprak bünyesi ve üretilecek bitki tür ve çeşitlerinin durumu dikkate alınarak arazide boyuna ve enine olacak şekilde 0,5 - 2 m genişliğinde ve 0,40 - 0,60 m derinliğinde çukurlar açılır. Açılan çukurun alt kısmına, üstünde eşit aralıklarla 0,2 - 0,5 mm çaplı delikleri bulunan 1,5 - 3 cm çapında plastik borular yerleştirilir. Bu boruların bir ağızlar kapatılır. Diğer ağızlar sulama borusuna bağlanır. Boruların üzerine 10 - 15 cm kalınlığında önce kaba çakıl, sonra kaba kum ve nihayet ince kum konulup, çukur tamamen toprakla doldurulur. Borulara su verildiğinde boru cidarlarından sızan su, yerçekimi ve matriks güçlerin etkisiyle kök bölgesini ıslatır.

Sonuçta kılcal yükselişle kök bölgesine giren su toprağa karışır ve bitkilerin kök bölgesini nemlendirerek bitki su gereksiniminin karşılanmasında kullanılır. Bu sulamada sistem oldukça düşük işletme basıncında çalıştırılır. Gerekli basınç, su kaynağının yüksekçe bir yere koyulması yada pompa aracılığıyla sağlanmaktadır.

Center Pivot ve Lineer Sulama Sistemleri:

Dünyanın en ekonomik sulama sistemleridir. 1947 yılından beri kullanılmaya başlanan ve günümüze kadar uzanan yolculuğunda çiftçilerin ve işletme sahiplerinin yıllara göre ihtiyaçları dahilindeki nedenleri ile arazilerinde sulamayı bu sistemler ile yapmışlardır ve yapmaya devam etmektedirler.

Arazi sahiplerinin hem daha iyi verim alabilmek hem de maliyetleri düşürmek için kullanmaya başladıkları center pivot ve lineer sistemler yıllar içerisinde bunlara ek olarak günümüzde de şu an en büyük problem olan işçilik konusundaki çözümde de ön plana çıkmaktadır. Genellikle büyük arazilerde kullanılan bu sistemler artık daha küçük arazilerde de tercih edilmektedir. Sadece bir kişi ile binlerce dönümü tek bir düğmeye basarak sulama yapılması diğer sulama sistemlerinin önüne geçmesine neden olmuştur.

Bu anlamda 1998 yılında beri Atlantis Türkiye’de ilk kez center pivot ve lineer sulama sistemlerinin imalatına başlamıştır. Yaşanan zorluklara ve engellere rağmen bize inanan ve yanımızda olan siz değerli çiftçilerimiz ile bugüne kadar gelmiş bulunmaktayız. Geride kalan 21 sene sonunda misyonumuz haline gelen çiftçilerimize en doğru sulama sistemini tanıtmak için elimizden geleni yaptık ve bundan sonra da yapmayı arzuluyoruz. Center Pivot ve lineer sulama sistemlerinin birkaç avantajı nedir dersek ;

• Minimum işçilik,
• Maksimum verim,
• Homojen sulama,
• Mükemmel çimlendirme,
• Gübreleme yapabilme,
• Uzaktan yönetim,
• Her türlü tarla bitkisini hatta bodur meyve ağaçlarını ve bağ bitkilerini sulayabilme ,
• Uzun ekonomik ömür v.s,
• Her türlü su ve toprak koşullarında kullanım,
• Düşük işletme ve bakım maliyeti

Mesela toprak altı sulama da ürünü çimlendirebilmek için önceden yağmurlama yapılması gerekmektedir, ancak  center pivot ve lineer sulama sistemleri ise herhangi başka bir sisteme ihtiyaç duymamaktadır. Hem çimlendirme hem normal bitki sulamasında en doğru sistem center pivot ve lineer sulama sistemleridir.Tarla bitkilerinde kaliteye önemli ölçüde katkı sağlamaktadır.

Bereketli günlere...