Dil Oynatma Hastalığı Nedir?

Dil oynatma hastalığı, "Dil Oynatma Alışkanlığı" ya da "Dil Oynatma Sendromu" olarak adlandırılmakta ve sebebi hakkında farklı görüşler ileri sürülmektedir. Mn eksikliğinin önemli bir neden olduğu çoğunlukla kabul edilmektedir.

Dil oynatma hastalığı, sürekli ya da belli aralıklarla dilin fizyolojik davranışının dışında, ağızdan dışarı çıkartılarak oynatılmasıyla karakterizedir. Bazı hayvanlarda hava yutmayla birlikte görülür. Hastalık özellikle Almanya, İsviçre ve Avusturya’da yaygın görülmekle beraber Türkiye’de kültür sığır ırklarında rastlanmaktadır.

Dil oynatma hastalığı, her yaştaki sığırda görülse de özellikle hızlı gelişen kültür ırkı genç hayvanlarda daha sık görülür. Mera veya ahır besisinde gözlenmektedir.

Son yıllarda tüm dünyada yaygın bir davranış bozukluğuna dönüştüğü bilinmektedir. Hastalık her yaş grubunda, her ırk hayvanda görülmekle beraber kültür ırklarında ve çiftlik hayvanlarında daha sıkça rastlanılmaktadır.

Ayrıca manganez eksikliğinin sığırlarda üreme problemlerine neden olduğu 1951 yılında saptanırken, eksiklik bulunan annelerden doğan buzağılarda birçok ayak, eklem sorunlarına sebep olduğu ve çokça anomalili doğumla sonuçlandığı 1965 yılında tespit edilmiştir.   

Dil Oynatma Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Yapılan birçok araştırmada, sığırlarda Dil Oynatma Sendromunun nedenlerinin biri olarak Mangan yetmezliği olduğu öne sürülmektedir. Yunanistan’da yapılan bir araştırmada; rasyonlarında ve hayvanların kıl yapısında mangan yetmezliği saptanan sürülerde “ Dil Oynatma Hastalığının “ geliştiği, rasyon ve kıl yapısında mangan miktarının yeterli olduğu sığır işletmelerinde bu bulguların gelişmediği saptanmıştır.

Keza mangan yetmezliğine bakır ve kobaltın eşlik ettiğini ileri süren araştırmacılar da mevcuttur. Son yıllarda Bakır,Kobalt ve Mangan element noksanlıkları sorumlu tutulmaktadır.

Bazı bilim insanlarına göre hayvanlardaki taklitçilik iç güdüsü de hastalığın oluşmasına sebep olmaktadır. Dil oynatma hastalığı, bugün için ırsi-çevre hastalığı olarak kabul edilmektedir.

Dil Oynatma Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Hasta sığırlar başlarını ileri ve yukarıya doğru kaldırarak ağızlarını açarlar. Dillerini; savurma, döndürme, yılankavi uzatma ve halka oluşturma gibi fizyolojik olmayan şekilde hareket ettirirler. Bu arada sesli olarak hava ve salya da yutarlar. Bazen saatlerce süren bu dil hareketleri yüzünden hayvan yemini yiyemez ve sonuçta zayıflar, verimi de azalır.

Hastalığın seyri şüpheli olup hastaların yaklaşık %75’i iyileşebilse de nüksler her zaman görülebilir.  

Dil oynatma hastalığı hayvan alım ve satımlarında önemli bir kusur olarak görülmektedir ve hastalar damızlık olarak kullanılmamaktadır.

Dil Oynatma Hastalığını Önlemek Amacıyla Neler Yapılmalıdır?

Öncelikle rasyondaki manganez miktarı çok değişiklik arz etmekte ve 4 mg/kg ile 60 mg/kg arası diyet miktarına dikkat edilmelidir. Bu durum hayvanın ihtiyacı, gelişim dönemi,gebelik ve verim ihtiyacına bağlı olarak farklılık gösterdiği bilinmelidir.

Tedavisinde özellikle rasyonda mineral madde (Na, P), iz element (bakır,kobalt ve mangan) ve vitamin (A,D,E) eksiklikleri olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Şüpheli durumlarda çeşitli elementleri içeren tuz karışımları ağızdan verilebildiği gibi daha hızlı bir etkileşim için birçok vitaminin olduğu karışımlar ve iz element çözeltileri de uygulanabilir.

Belirtileri tedavi etmek amacıyla dile halka takma metodu da denenebilir. Bunu yapmak için uçları kütleştirilmiş küçük tel halkalar ile dilin dışarıya çıkartılıp oynatılması engellenebilir.

KAYNAKLAR 

cdn.istanbul.edu.tr
alkenet.com
Geviş Getiren Hayvanların İç Hastalıkları-Prof. Dr. Yusuf Gül