Çelerme, Clostridium perfiringens adlı bakterinin bağırsaklarda normalden fazla üreyerek, toksin salgılması sonucunda özellikle genç sığır ve küçükbaş hayvanlarda ölümlere yol açan bulaşıcı olmayan ama yaygın olarak görülen bir hastalıktır.

Hastalığın Sebepleri Nelerdir?

Cl. Perfiringens adlı bakteri normalde bağırsakta ve toprakta bulunan bir bakteridir. Bağırsak hareketliliğin azalması ve normal bağırsak yapısının bozulması bu bakterinin salgılamış olduğu toksin miktarını artırmakta ve artan toksin kana karışarak, kalp başta olmak üzere diğer tüm organlara zarar vermektedir.

Bağırsakların hareketliliğini azaltan olaylar şöyle sıralanabilir.

• Ani rasyon değişikliği 
• Düzensiz ve fazla miktarda yemleme yapılması 
• Gereğinden fazla nişastalı ve protein içerikli tahıllarla veya konsantre fabrika yemleriyle besleme 
• Bozuk veya küflü yemlerle besleme 
• Özellikle ilkbahar aylarında hayvanların aç olarak çiyli meralara salınması 
• Gereğinden fazla verilen süt 
• Çok soğuk su içirilmesi 
• Anız artığı fazla olan tarlalarda hayvanların yayılması 
• İç parazitlerin bağırsakta fazla miktarda olması
• Hayvanların cereyan yapan ve altlık problemi olan barınaklarda bakılması

Çelerme hastalığı sürüde ilk olarak en semiz ve en obur hayvanlarda görülür ve tüm sürünün genç hayvanlarının tamamını etkileyebilir. Genel olarak hastalık koyun sürülerinde daha fazla yaygındır.

Hastalığa sebep olan bakterinin ülkemizde özellikle B, C ve D tipi yaygın olarak görülmektedir.

Hastalığın Belirtileri Nelerdir?

Tip B ( Kuzu Dizanterisi , Dana ve kuzuların Nekrotik Enterotoksemisi)

• 1-2 haftalık süt kuzularında hızlı olarak seyreden öldürücü nitelikteki formudur. 
• Bol süt ve mama ile beslenen kuzularda gözlemlenir. 
• Enfeksiyondan hemen 1-2 saat sonra hayvan süt ememez ve acı acı meler 
• Karnı içeriye doğru çekik ve ağrıya karşı duyarlıdır. 
• Başta sarı daha sonra pas kahverengimsi-kanlı ishal görülür. 
• Sinirsel semptomlar oluşabilir. 
• Daha hızlı büyüyen semiz kuzularda daha sık görülür.
• Ölüm nerdeyse % 90 üzerindedir.

Tip C (koyunların enterotoksemisi-kuzu ve danaların hemorojik enteroksemisi) 

• 1-2 yaşında ki koyunlarda, buzağılarda ve 1 haftalıktan küçük kuzularda hızlı ve kanlı barsak yangısıyla seyreder. 
• Koyunlar çok ani olarak öldüğünden belirtiler nerdeyse fark edilemez 
• Ani yem değişikliği, gür meralara ilk çıkılan günlerde ve soğuk yağışlı havalarda sık görülür. 
• Çok ani geliştiği için ‘struck’ yıldırım çarpmış manasında adlandırılmıştır. 
• Hayvan yere düşerek çırpınma hareketi gözlemler ve ölüm gerçekleşir.

Tip D ( koyunlarda enteroksemi- yumuşak böbrek hastalığı) 

• Ülkemizde en sık görülen ve tipik enteroksemi dediğimiz formudur. 
• 1-2 aylık süt kuzuları ve 6-12 aylık besi kuzularında yaygın, yetişkin koyun ve keçilerde seyrek görülen formudur.
• Bağırsak kurtlarının yaygın olduğu sürülerde daha fazladır. 
• Yoğun besi uygulaması ve kurbanlık için yoğun besi yapılan işletmelerin en büyük kayıplarını oluşturur. •
• Aniden zıplama, dönme ve başı arkaya atarak çırpınma hareketliliğinin gözlemlendiği hızlı seyreden bir diğer formdur. 
• Yetişkin koyunlarda ishal gözlemlenir. Bu durumda 2-3 gün içinde iyileşme gözlemlenebilmektedir.

Korunma Yolları

• Çelerme hastalığın ilk ve en önemli korunma yolu aşıdır.
• Aşılama takvimi her işletmede farklılık göstermektedir.
• Çelerme aşısı ilk kez yapılacak hayvana 21 gün arayla iki kez yapılmalı daha sonra ki her 6 aylık periyot da 1 kez uygulanması yeterli olacaktır.
• Bu uygulamalar sonbahar aylarının sonuna doğru ve meraya çıkarılma tarihinden 2 hafta önce yapılmalıdır.
• Yeni doğan kuzu ve buzağıları korumak için gebe koyun ve inekleri doğuma 3-4 hafta kala aşılanması gerekmektedir.
• Ayrıca kuzu ve buzağıları da sütten kesmeden 2 hafta önce aşılamaya başlanması yarar sağlayacaktır.
• Ani yem değişikliklerinden kaçınılmalıdır.
• Yoğun tane yemle beslemede mutlaka kaliteli ve yeterli kaba yem rasyonda bulunmalıdır.
• Kasaplık kuzu ve kurbanlık besleyen işletmeler yeni aldıkları hayvanları günlük en fazla 100 gr olacak şekilde yem artışı yapmalıdırlar.( örneğin hedefleri 1 kg çıkmaksa bu artış 10 günü bulacak şekilde olmalıdır.)
• Hayvanlar yılın ilk merasına çıkarken 5-7 gün mutlaka tok olarak meraya çıkmalı ve merada kalış süreleri ilk günlerde kısa olmalıdır.
• Ağır ve ağılların hijyenine mutlaka dikkat edilmeli, hayvanlar cereyan almayan bölgelerde barındırılmalıdır. ( Bazı yetiştiriciler hayvanların üşüyeceği düşüncesiyle ağılların tüm pencere ve hava alan yerlerini kapatmaktadır.Bu uygulama tamamen yanlıştır, ağıllar mutlaka temiz hava alacak şekilde pencere ve havalandırma sistemleri yapılmalıdır.)

Enteroksemininin Karışabileceği Diğer Hastalıklar 

• Bradzot 
• Kara hastalık 
• Looping ill 
• Akut kurşun zehirlenmesi 
• Hipomagnezemi 
• Antraks(şarbon) 
• Salmonellosiz 
• Kuduz
• Listerioz
• CCN 
• Kolibasilloz

Bereketli ve güzel günler sizlerin olsun.