Kanatlılarda Enfeksiyöz Bronşitis Nedir ?

Enfeksiyöz bronşitis hastalığı kanatlılarda yüksek bulaşma oranına sahip solunum ve üreme sisteminin yanı sıra böbrekleri etkileyen virüs kaynaklı akut seyirli bir hastalıktır. Enfeksiyöz bronşitis tavuklarda, sülünlerde, beç tavuklarında, tavus kuşlarında, kazlarda, güvercinlerde, ördeklerde ve hindilerde ve farklı kanatlı türlerinde görülmektedir. Kanatlılarda Enfeksiyöz bronşitise neden olan etken avian corona virüstür. Avian corona virüsün çok fazla alt tipi vardır ve bu da aşılamalarda dikkat edilmesi gereken son derece önemli bir konudur.

Kanatlılarda Enfeksiyöz Bronşitisin Özelliği Nedir?

Hastalığın etkeni kanatlılarda görülen bir corona virüstür (avian corona virus). Avian corona virus vücutta solunum, üreme ve böbrek sistemini etkilemekle birlikte etkilediği sisteme göre klinik bulgular değişmektedir. Avian corona virüs çok fazla mutasyon geçirdiği için çok çeşidi bulunmaktadır (60’ dan fazla). Bu durum hastalıkla mücadelemizi oldukça zorlaştırmakda;fakat  avian corona virusun iyot bileşikleri ve potasyum permanganat gibi kimyasal temizleyicilerden etkilenmesi ise mücadeledemizi kolaylaştırmaktadır. Virüsün çok fazla genotip ve serotipi olması sebebiyle sahadaki aşılar kümesteki virüse karşı beklenen koruyuculuk oluşmayabilmektedir.

Kanatlılarda Enfeksiyöz Bronşitis Kümese Nasıl Bulaşır?

Virüsün başlıca bulaşma yolu damlacık şeklindedir; fakat hayvanlarda ağız ve burun akıntısı ile virüs saçılımının yanı sıra dışkıyla da virüs saçılmaktadır. Bu saçılımlarla kontamine olan yem, su, kümes ekipmanları, yumurtalar, transfer araçları ve çiftlik personeli bu virüsü kümesten kümese ve hayvandan hayvana bulaştırmaktadır. Avian corona virüsü ayrıca yabani kuşlar vasıtasıyla çok uzak mesafelerdeki kümeslere taşınmaktadır. Yabani kuşlar bu noktada kritik öneme sahip olmaktadır. Kanatlılarda enfeksiyöz bronşitis hastalığı yüzde yüz bulaşma oranına sahiptir. Bu kadar yüksek bulaşma oranı bu hastalıkla mücadele ve dezenfeksiyonu bizlere mecbur kılmıştır. Bu yüzden biyogüvenlik şartları ağır ekonomik zarara uğramamak için en önemli yardımcımızdır.

Kanatlılarda Enfeksiyöz Bronşitisin Klinik Bulguları Nelerdir?

Enfeksiyöz bronşitis hayvanın türü ve etkilediği bölgeye göre (solunum, üreme, boşaltım ) klinik belirtileri değişmektedir. Ayrıca virüsün farklı alt türleri olduğu için klinik belirtilerin şiddeti buna görede değişebilmektedir. Mesela, bazı alt türler yumurta kalitesinde çok fazla düşüşü sebep olmazken sadece kabuk renginde çok fazla bozulmalara neden olmaktadır. Hastalık genellikle 48 saat içinde tüm kümese bulaşmakla birlikte enfekte olan hayvanlarda 36- 48 saat içinde klinik bulgular gözlenmeye başlamaktadır. Hastalıktan ölüm oranı ise hayvanın durumu ve virüsün tipine göre değişmektedir. 6 haftalık hayvanlarda ölüm oranı %30’ları bulabilmektedir. Aynı zamanda virüsün öldürücü gücü düşük olduğunda bu oran %1 gibi düşük seyrederek tavuklar birkaç haftada iyileşebilmektedir.

Solunum formu klinik bulguları:

• Solunum yetmezliği,sinüslerde şişlik,
• Tıksırık,
• Nefes almada zorluk,
• Hırıltılı solunum,
• Burun akıntısı,
• Yoluk borusundan gelen akıntı,
• Yem tüketiminde azalma,
• Kilo kaybı,
• giGelişim bozukluğu.

Üreme formu klinik bulguları:

• Yumurta veriminde azalma,
• Soluk renkli yumurta,
• Yumurtada şekil bozukluğu (pürüzlü, yumuşamış yumurta),
• Üreme organındaki hasarlara bağlı olarak hiç yumurta vermemesi yumurta içi ve kabuk kalitesinde azalma,
• Yumurta akı ve sarısında sulanma.

böbrek formu klinik bulgular:

• Dehidrasyon (vücudun susuz kalması),
• Sulu dışkı,
• Tüylerde yapışma,
• Su tüketiminde artış,
• Altlıklarda hızlı ıslanma olması,
• Depresyon.

Kanatlılarda Enfeksiyöz Bronşitisten Ölen Hayvanlarda Otopsi Bulguları Nelerdir?

Otopsi bulguları yine klinik bulgularda olduğu gibi virüsün etkilediği organlara göre değişmektedir. Genel olarak otopsi bulguları ise;

• Sinüs ve burun boşluğunda sıvı birikimi (seröz veya kazeöz),
• Hava keselerinde kalınlaşma,
• Böbreklerde solgunluk ve şişlik,
• Genç tavuklarda soluk borusun ikiye ayrılan kısmında sarı renkte peynirimsi dokuda kitle,
• Soluk borusunda kanama,
• Karın boşluğunda su dolu kistik keseler,

Kanatlılarda Enfeksiyöz Bronşitis Hastalığının Tanısı Nasıl Konur?

Enfeksiyöz bronşitis tanısı klinik bulgular ve otopsi bulguların takiben laboratuara kan örneği gönderilmesi ile laboratuvar testleri (virüs izolasyonu, immunofloresan assay, immunperoksidaz assay, agar jel presipitasyon, enzim linked immunosorbent assay) ile kesin teşhis konulur. Teşhiste en önemli nokta virüsün saha türü ve kullanılan aşının o türe karşı koruma sağlayıp sağlamayacağının belirlenmesidir; çünkü virüsün mutasyon yeteneğinden dolayı çok fazla alt türü bulunmaktadır ve aşılar hepsi için koruma sağlamamaktadır.

Kanatlıları Enfeksiyöz Bronşitisten Nasıl Korurum?

İşletmelerde biyogüvenlik önlemleri ve aşılama enfeksiyöz bronşitisten korunmada temel yoldur. Özellikle aşılar kritik öneme sahiptir ve aşı koruması kısa süreli olduğu için aşı tekrarı da gerekmektedir.

Özellikle yumurtacı sürüler ve damızlık sürülerde belli zaman aralıklarıyla aşılama yapmak gerekmektedir ve tavuklar yumurtaya girmeden önce uygulanacak aşı stratejisi çok büyük öneme sahiptir.

Enfeksiyöz bronşiitiste aşılama ne kadar öenmli ise doğru aşının seçimide bir o kadar önemlidir. Doğru aşı seçimi için saha türlerini ve o bölgede gözlenen tiplerin bilinmesi gerekmektedir. Bunlara dikkat edilmediği taktirde ekonomik kayıplar ağır olduğu için göz ardı edilmemelidir.

Korunmada önemli noktalardan biri biyogüvenliktir, ydemiştik ve bu ikisi birlikte varsa sürüyü ancak bu şekilde korumamız mümkündür. Biyogüvenlik hep dikkat isteyen ve ihmali ciddi kayıplara neden olan kolay ama etkili bir yöntemdir ve enfeksiyöz bronşitis için büyük öneme sahiptir.

Enfeksiyöz bronşitis için biyogüvenlik açısından yapılması gerekenlerde bazıları ise;

Çalışanların ve işletmeye girip çıkan kişilerin kümes giriş ve çıkısında temiz kıyafet , çizme giymesi ve el kol hijyenine dikkat etmesi,

Kümese yabancı kişilerin alınmaması,

Dezenfeksiyon için avian corona virüsü öldüren potasyum permanganat, kreazol, iyotlu bileşikler kullanılması,

Kümes ekipmanının virüse etkili kimyasallarla dezenfekte edilmesi,

Damızlıkların enfeksiyöz bronşitis yönünden ari olarak yetiştirilmesi... 

Kanatlıların Avian Coronavirusu İnsanlara Bulaşır mı?

Kanatlılar arasında bulaşan bu virüs insanalara bulaşmamaktadır.