Kanatlılarda Kanser Olur mu ?

Kanatlılarda kanser gelişimine olumsuz olarak katkıda bulunan 3 farklı hastalık bulunmaktadır. Bunlar Marek, Löykoz ve Retikuloendotalis’ tir. Bu hastalıklar tavuklarda tümör oluşumlarına neden olabilmektedir; fakat her tümörü kanser olarak değerlendiremeyiz. Oluşan tümörlerin iyi ya da kötü huylu olması da değişkendir. Bu hastalıklara kanser yapma potansiyelli virüsün sebep olduğu doğrulanmıştır; fakat  bu duruma doğrudan kanser diyemeyiz.

Bu yazımda sizlere bu hastalıklar hakkında nelere dikkat etmeliyiz, hastalık nasıl bulaşır, hastalıktan nasıl korunma sağlarız, bu hastalıkları birbirinden nasıl ayırırız, gibi noktalara değineceğim.

Kanatlılarda Löykoz Hastalığı Nedir ?

Löykoz, kanatlılarda retroviridae grubundan leucosis/sarcoma virüsünün sebep olduğu kronik ve bulaşıcı bir hastalıktır. Löykoz, diğer bahsettiğim 3 hastalık gibi iç organlarda tümör oluşumlarına neden olarak işletmelerde önemli ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Löykoz damızlıklardan civcivlere bulaştığı için damızlıkların löykoz hastalığı yönünden ari olması istenmektedir.

Kanatlılarda Löykoz Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Tavuklarda löykozun 2 farklı doğal bulaşma yolu bulunmaktadır. Bunlardan ilki tavuktan civcive olan bulaşmadır. Bu bulaşma yolunda, çok az civciv enfekte oluyor gibi gözükse de bu genetik bir aktarımdır. Ayrıca enfekte olan civciv bir sürüde yaşayacağı için o sürü otomatik olarak tehlike altındadır demektir.

Bir diğer bulaşma yolu ise direk temas ya da kontamine çevreden olan bulaşmadır. Bu bulaşma yolu ile de bulaşma, hızlı ve fazla olabilmektedir. Enfekte hayvanlar virüsü dışkı, salya, tüy folikülleri ile etrafa saçarlar. Virüs dış ortama saçıldığında enfekte etme gücünü birkaç saat boyunca koruyabilmektedir. Bu sebepten dolayı bulaşıcılığı çok yüksek değildir. Virüsün vücuda girişi göz, burun mukozaları, ağız, solunum ve deri gibi birçok yolla olabilmektedir.

Enfekte olmuş horozlar ise virüsü civcivlere genetik olarak aktarmaz; fakat spermlerinde virüs içerdikleri için tavuklara veneral (çiftleşmede deri yoluyla) yolla bulaşmaktadır.

Kanatlılarda Löykoz Hastalığında Klinik Bulgular Nelerdir?

(Görselde karaciğerdeki nodüller tümörler)

Löykozda inkubasyon süresi (hastalığın vücuda girişi ile semptom göstermesi arasında geçen süre) uzundur. 16 haftalık ya da daha yaşlı olana kadar klinik belirti saptanmayabilir. Hastalığın 3 klinik formu vardır ve her klinik formda spesifik olmayan bulgular vardır. Bu belirtiler her formda olduğu gibi diğer hastalıklardada olabilir. Bunlar;

• Durgunluk,
• Halsizlik,
• İştahsızlık,
• İshal İbik ve sakallarda solma,
• Karında şişlik (tümoral oluşuma ya da kan birikimine bağlı),
• Yumurta veriminde azalma,
• Organlarda tümöral oluşumlar.

Tümörlerin spesifik olmayan klinik bulgularından sonra löykozun spesifik formlarına gelecek olursak bunları şöyle sıralayabiliriz;

1) Lenfoid Löykoz Formu:

Kanatlılarda en çok gözlenen formu budur. Yaklaşık olarak 4 aydan sonra ortaya çıkar. Karaciğer çok büyümüştür ve nodül şeklinde tümörler olabilir. Ayrıca karaciğer gevrek bir hal alır. Dalak ve bursal fabrisiusta yumuşaktır ve nodüler tümör bu organlardada görülür.

2) Eritroit Löykoz Formu:

Bu form genelde erişkin tavuklarda görülür. Karaciğer, dalak (genelde kırmızılaşmıştır) ve böbrekler orta derecede büyümüştür. Yine bu organlarda da tümöral nodüller mevcuttur. Bursal fabrisiusta değişme genelde yoktur. Ayrıca kaslarda, kalpte, böbreklerde kanamalar olmaktadır. Karın boşluğunda ise kan birikebilir. (Karaciğer hasarına bağlı olarak)

3) Miyeloid Löykoz Formu:

Genellikle bu formu damızlık sürülerde daha az ve broilerde hastalığına neden olmaktadır. Karaciğer ve dalak anormal şekilde büyümüştür ve karaciğer sarımsı-gri renktedir. Organlardaki bu büyümelerin yanı sıra yine diğer organlarda tümöral oluşumlara sebep olabilir.

Kanatlılarda Löykoz Nasıl Teşhis Edilir?

Löykoz hastalığının kesin teşhisi otopsi bulgularını takiben laboratuarda patolojik ve virolojik incelemeler sonucu olmaktadır.

Kanatlılarda Löykozun Tedavisi Var Mıdır?

Kanatlılarda Löykoz, virüs kaynaklı olduğu için tedavisi yoktur. Aşısı da olmadığı için sadece koruyucu yaklaşımlara önem verilmelidir. Koruma yollarına farklı bir başlık altında değineceğim.

Kanatlıları Löykozdan Nasıl Korurum? 

• Löykozun işletmeden eradike(tamamen uzaklaştırma) edilmesi için öncelikle damızlık hayvanların löykoz yönünden negatif olması gerekir.
• Yaşlı sürüler damızlık olarak tercih edilmemelidir.
• Bakım ve besleme koşulları iyi olmalıdır.
• Üretimde dirençli olan anaçlar kullanımalıdır.

Kanatlılarda Retiküloendotalis Hastalığı Nedir?

Retiküloendotalise tavuklarda ve kuşlarda farklı hastalıklara neden olmaktadır. Hastalığın etkeni bir virüs olmakla birlikte sebep olduğu hastalıklar;

1) Gelişememe sendromu, 

2) Kronik lenfoid neoplazmalardır.

Kanatlılarda Retiküloendotalis Nasıl Bulaşır?

Etken kanatlılara iki şekilde bulaşmaktadır. Bunlardan bir tanesi kontakt yoluyla bulaşmadır. Diğeri ise vertikal bulaşmadır; yani damızlıktan yumurtaya bulaşması şeklindedir. Ayrıca virüs dışkı ve kloakada bulunabilmektedir ve enfekte tavuğun yumurta akında (albumin) virüs saptanmıştır. Tüm bunlara ek olarak virüs sivri sinekler vasıtasıyla taşınmaktadır. 

Retiküloendotalis Hastalığından Korunma Nasıldır?

Kanatlılarda retiküloendotalisteki teşhis, kontrol ve koruma löykoz hastalığında olduğu gibidir; çünkü hastalıklar  benzer virüs kaynaklıdır ve bulaşma yollarıda aynıdır.

Kanatlılarda Retiküloendotalis Hastalığının Klinik ve Otopsi Bulguları Nelerdir?

• Tavuklarda gelişememe,
• Bursa fabrisius ve timus bezinde küçülme,
• Sinirlerde kalınlaşma,
• Bağırsaklarda yangı,
• Kansızlık,
• Karaciğer ve dalakta doku ölümü (nekroz),
• Kanatlarda anormal tüylenme,
• Bursa fabrisiusta nodüler tümörler,
• Ölüm.

Kanatlılarda Kanser Yapma Olasılığı Olan (Löykoz, Marek, Retiküloendotalis) Hastalıkları Birbirinden Farkı Nedir?

Etkilediği yaş aralıkları:

Marek hastalığı her yaşta görülebilmekle birlikte genellikle 6 hafta ve üstü tavuklarda görülmektedir. Löykoz ve retikuloendotalis ise 16 haftalıktan küçüklerde genelde yoktur.

Spesifik klinik bulgu:

Marekte kendine özgü felçler varken diğer kanser türlerinde spesifik bulgu yoktur.

Gözlerdeki bulgular:

Marekte gri göz şekillenebilirken diğerlerinde gözlerde bulgu genellikle yoktur.

Bursa fabriciustaki değişimler:

Marek hastalığında bursa fabrisius genel olarak genişlemiştir ya da küçülmüş iken löykoz ve retiküloendotaliste nodüler tümor vardır. Bahsettiğimiz bulgular aralarında farkları gözetsede kesin tanı patolojik ve virolojik testlerle olmaktadır.

Kaynak
scholar.google.com
acikders.ankara.edu.tr
Kanatlı Hayvanların Enfeksiyon Hastalıkları (Prof. Dr. K. Tayfun CARLI )