Sağlıklı bir ineğin geleceği için buzağı dönemindeki beslenme ve hastalıklara karşı koruyucu önlemlerini en iyi şekilde yönetmek gerekir. Buzağının sağlıklı bir şekilde büyümesi için annenin kuru dönem bakımı, kolostrum yönetimi ve sütten kesme uygulamaları ön plana çıkmaktadır.

Annenin Kuru Dönem Beslenmesinin Buzağı Sağlığı Açısından Önemi Nedir?

Anne karnındaki fetüs büyümesinin % 60 dan fazla kısmını son 2 aylık dönemde gerçekleştirir. Bu dönemdeki stres şartları, kötü bakım ve besleme yönetimi buzağının kortizon miktarını artırarak yaşama gücünü azaltacaktır. Yine bu dönemde aşırı kilolu olan inek ve düvelerin güç doğum oranları artmakta, ölü doğum ve yaşam gücü zayıf buzağıların doğması kaçınılmaz olmaktadır. Bu dönemdeki annenin tükettiği kuru madde düzeyi, rasyonun enerji, protein, vitamin ve minarel düzeyleri ağız sütü(kolostrum) kalitesi etkileyecek en önemli konulardan birisidir. Kuru dönem beslenmesi

Kolostrum ( Ağız Sütü) Tüketimi

Kolostrum yani ağız sütü anneden sağılan doğum sonrası ilk süttür. Yapısında bulundurduğu bağışıklık hücreleri ile buzağıyı hastalıklara karşı koruyucu bir bariyer altına alır. 

Normal süte göre 2 kat fazla kuru madde, 3 kat fazla minarel ve 5 kat fazla protein içeren enerji ve vitaminlerden zengin bir sıvıdır.

Kaliteli bir kolostrum daha yoğun ve kıvamlıdır. Özellikle 3 ve 4. buzağısını yapmış ineklerde daha kaliteli olarak üretilir. Genç ve ilk doğumunu yapmış ineklerin yaşlılara oranla kolostrum kalitesi düşüktür. Bu yüzden mutlaka 2'den fazla doğum yapmış sağlıklı ineklerin kolostrumları ayrılarak derin dondurucularda saklanmalıdır.

Kaliteli kolostrum kadar  buzağıya verilme zamanı ve miktarıda çok önemlidir. İlk verilecek kolostrum mutlaka buzağıya ilk 30 dk. içinde verilmelidir. Doğumu zor olmuş ve yaşama gücü zayıf olan buzağılara ilk dakikalarda zorla kolostrum içirilmemeli; mutlaka 10-15 dk. geçmesi ve buzağının kendine gelmesi beklenmelidir. İlk içirilecek kolostrum miktarı 2-2.5 litre arası olmalıdır.

İlk 30 dk. geçtiği halde hala kolostrum içmek istemeyen buzağılar için veteriner hekimlere başvurularak sonda ile besleme yapılmalıdır. İlk içirilen kolostrumdan sonra 2. kolostrum mutlaka 6-8 saat sonra tekrar verilmeli, günün sonunda ise 3. kez tekrar kolostrum içirilmelidir. 2 ve 3. kez içirilen kolostrum miktarları 1.5 ile 2 litre arasında yeterli olacaktır. Günün sonunda içirilen kolostrum miktarı 4-6 litre arası olmalıdır. Bu şekilde buzağı ilk 3 gün, günde 3 öğün süt içirilerek beslenmelidir.

Yeni doğmuş buzağılar için şu noktalar tekrar özetlenebilir:

1. İnek sağılmadan önce mutlaka memeleri alkol, iyot veya laktik asit içeren ürünlerle temizlenmelidir.

2. İlk 30 dk içinde mutlaka ilk kolostrum içirilmelidir.

3. ilk 3 gün, 3 öğün kuralına riayet edilmelidir.

4. Buzağının göbek kordonu tentürdiyot ile dezenfekte edilmelidir.

5. Doğum kuru ve temiz bir ortamda gerçekleşmelidir.

6. Buzağı mutlaka doğduktan 2 saat içinde annesinden ayrılarak temiz ve kuru, bireysel bölmelerine alınmalıdır.

Sütle Besleme ve Sütten Kesme Uygulamaları

Buzağıların, canlı ağırlıklarının yaklaşık %10'u kadar süt tüketmeleri gerekmektedir. Yaklaşık olarak 40-50 kg olan bir buzağının tüketmesi gereken süt miktarı 4-5 lt olacaktır.

Pratik olarak anlatacak olursak, işletmenizdeki buzağıların tamamına 4-30. günler arası 4 litre; 30-55. günler arası 5 lt günlük süt vermeniz yeterli olacaktır. Bu miktar günde 2 öğünde temiz ve bireysel buzağı biberonlarında, 38-40 derecede verilmesi gerekmektedir.

Buzağıya süt içirirken biberon 80-85 cm havada ve yaklaşık olarak 45 derecelik açıyla verilmelidir. Buzağıya verilecek süt miktarları çeşitli araştırmacılar tarafından farklılık göstermektedir. Bazı araştırmacılar 30-45. günler arası verilen süt miktarlarının 6-8 litre arasına çıkması gerektiğini, bir bölüm araştırmacı ise 5 litrenin yeterli olacağını savunmaktadır. Bu tartışmaların dışında varılan ana noktanın ise buzağıları mutlaka 55-65. günlük yaşta sütten kesmenin gerekli olduğudur. Çünkü uzun süre süt verilen geleneksel yöntemlerde, buzağı ilk 90 güne kadar iyi geliştiği ama ileriki dönemlerde ise geç yeme alışması sebebiyle ilerlemesinin yavaşlayarak devam ettiği görülmektedir.

Buzağılar 55 günlük yaşa geldiğinde özellikle kış aylarında sadece akşam tek öğün şeklinde süt verilerek 60. gün tamamen sütten kesilmelidirler. Bu 5 günlük dönemde, buzağıların yaşayacağı stresi önlemek adına sabah öğünlerinde 1lt düzeyinde ılık su verilerek fazla bağırmaları ve strese girmeleri azaltılmış olacaktır.

Buzağılar 60 günlük yaşta ve günlük en az 1000 gr buzağı başlangıç yemi tükettikleri taktirde rahatlıkla sütten kesilebilirler. Sütten kesilen buzağılar 1 hafta süreyle bireysel kulübelerde kaldıktan sonra ilk olarak 3'lü daha sonra ise maksimum 8-10 hayvanlık buzağı toplulaştırma bölmelerine alınmalıdır. Buzağılar sütten kesimden 6 aylık döneme kadar ise sınırsız kaba yem karışımı ve sınırsız buzağı başlangıç veya buzağı geliştirme yemiyle beslenmelidir.

Süt içen buzağılarda aşağıdaki maddeler dikkate alınmalıdır:

1. Buzağı biberonları mutlaka gerekli deterjanlarla yıkanmalı ve kuruması için ters olarak asılmalıdır.

2. Emzikler gerekli büyüklükte olmalı; fazla genişletilmesi solunum yolları enfeksiyonuna ve sindirim problemlerine yol açacaktır.( ideal genişlik 8'lik demir çivi büyüklüğünde olmalıdır.)

3. 4 günlük yaştan itibaren buzağıların kulübelerinde temiz su ve buzağı başlangıç yemi olmalıdır. Buzağılar 750-800 gr buzağı başlangıç yemi tüketene kadar önlerinde kaba yem olmasına gerek yoktur. ( Bu miktara buzağılar 35-45 günlük yaşta ulaşırlar.)

4. Buzağılara, kaba yem buzağı başlangıç yemiyle aynı kapta değil farklı bir kapta verilmelidir.

5. Buzağılara kaba yem olarak yulaf, yonca, rygrass otu, başaklanmadan hasat edilmiş buğday ve arpa hasıl otları ve buğday veya arpa samanı verilebilir.

6. Sadece yonca kaba yem olarak kullanılmamalı, saman veya hasıl otlarıyla karıştırılarak buzağıya verilmelidir.

7. Buzağılara doğumdan hemen sonra ve sütten kesilme dönemine kadar probiyotik takviyesi yarar sağlayacaktır.

8. Buzağı başlangıç yemlerine %10 oranında diri mısır ilave edilebilir.

9. Sütten kesimden 10 gün önce boynuz yakma, aşılama uygulmaları gibi stres yapan uygulamalar tamamlanmalıdır.

Süt İkame Yemleri İle Besleme

Günümüzde çoğu işletme, pratik, ekonomik ve hastalık taşıma riski olmadığı için buzağı mamalarıyla beslenme yapmaktadır. Buzağı maması seçimi yaparken mutlaka içeriğindeki besin maddesi düzeyleri bilinmelidir ve kaliteli olan buzağı mamaları alınmalıdır.  Unutulmamalıdır ki hiç bir hammadde anne sütünden üstün değildir.

Aşağıdaki tabloda ideal buzağı maması besin madde düzeyleri belirtilmiştir.

Besin Maddesi	Miktar
Metabolik enerji, Mcal/kg	3.78
Ham protein,%	21.0
Ham yağ, en az, %	15.0
Makro Minareller
Kalsiyum, %	0.70
Fosfor, %	0.60
Magnezyum,%	0.07
Potasyum, %	0.65
Sodyum, %	0.10
Klor, %	0.20
Kükürt, %	0.29
İz Minareller
Demir, mg/kg	100.0
Kobalt,  mg/kg	0.10
Bakır,  mg/kg	10.0
Manganez,  mg/kg	40.0
Çinko,  mg/kg	40.0
İyot,  mg/kg	0.25
Selenyum,  mg/kg	0.30
Vitaminler
Vitamin A, IU/kg	3800.0
Vitamin D,  IU/kg	600.0
Vitamin E,  IU/kg	40.0-200.0

Tablo kaynak: Buzağıların beslenme ve beslenme hastalıkları kitabı/konya2009/gülşen nurettin, umucalılar huzur derya

 Resim 1. Aşağıda ki görselde sırasıyla sadece sütle /ot ve buzağı başlangıç yemiyle / süt ve otla beslenen buzağıların işkembesi resmedilmiştir. İstenilen işkembe yapısı ortadaki görselde süt ve buzağı başlangıç yemi tüketen buzağı işkembe yapısıdır. Bu sebeple buzağılarınızın önünde 4. günden itibaren mutlaka sınırsız buzağı başlangıç yemi konulmalıdır.

Resim 2. 4 haftaya kadar sütle ve buzağı başlangıç yemi tüketen/ 12 haftaya kadar hiç buzağı başlangıç yemi tüketmeyen

Resim 3. Süt ve otla beslenen/Süt, ot ve buzağı başlangıç bir arada tüketen

Resim 4. Sadece süt ve ot tüketen/ süt, ot ve buzağı başlangıç yemi tüketen