Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığı Nedir?

Paratüberküloz hastalığı sığır, koyun ve keçilerde görülen enfeksiyöz hastalıklardan biridir. Hayvanlarda iştahın yerinde olmasına rağmen giderek zayıflama, uzun süreli ve tedaviye cevap vermeyen ishaller paratüberkülozu akla getirmelidir.  Paratüberküloz Hastalığının pratik bir tedavisinin olmaması, bulaşın kolay olması ve daha çok genç hayvanların duyarlı olması nedeniyle çok dikkat edilmesi gereken bir hastalıktır. 

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığının Sebebi Nedir?

Hayvanlarda Paratüberküloz Hastalığına neden olan mycobacterium paratüberkülozis isimli bakteridir. Etken dezenfektanlara oldukça dayanıklıdır ve dış ortamda uzun süre canlılığını korur. Ayrıca ortamın asitliği ve rutubeti arttığında etkenin dayanıklılığı da o derece artar. Etken;

Toprakta 11 ay,

Dışkıda 246 gün,

Su göletlerinde 163 gün canlılığını korur. Paratüberküloz Hastalığının 3 farklı biyotipi (genetik yapısı birbirine benzeyen) vardır ve bunların biri sığırlarda; diğer ikisi ise koyunlarda görülür.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Paratüberküloz Hastalığının etkeni genellikle hasta ve taşıyıcı hayvanların dışkılarıyla çevreye yayılır. Enfekte hayvan dışkısıyla kontamine olmuş meradaki otlar, yem, su, biberon, suluk ve türlü çiftlik malzemesi bulaşmaya sebep olur. Etken dışkıda bulunduğu gibi sütte ve spermada da bulunur.

Bulaşma yavrudan anneye, anne karnında geçiş ile de olmaktadır; yani buzağı hem anne karnında hem de kolostrum ile enfekte olabilir. Buzağıyı bu durumdan korumak için, buzağı doğum alanında ve buzağı padoklarında hijen kurallarına dikkat edilmelidir; çünkü anne uterusunda (rahminde) ve dışkısında etkenin olmasıda buzağı için tehdittir.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığının Çıkışını Tetikleyen Faktörler Nelerdir?

Paratüberküloz Hastalığının çıkışında en önemli faktörler; hayvanın bağışıklığının düşmesine neden olan durumlar ve strestir. Buna birçok durum sebep olabilecek olsada en önemlileri;

• Gebelik,
• Doğum,
• Laktasyon,
• Tek yönlü dengesiz besleme,
• Barsak parazitleri,
• Beslemede kalsiyum fosfor dengesizliği,
• A vitamini eksikliği,
• Selenyum eksikliği,
• Yetersiz besleme,
• Yüksek süt verimi,
• Çevre değişikliğidir.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığına Duyarlı Irk ya da Yaş Grubu Var Mıdır?

Paratüberküloz hastalığına sığırlar oldukça duyarlıdır. Deneysel çalışmalar çoğu sığırın 4 aylıktan önce enfekte olduğunu göstermektedir. 0-4 ay aralığında ise en duyarlı grup 0-1 ay aralığındaki buzağılardır. İki yaşından büyük sığırlar ise kontamine çevrede olsa bile kolay enfekte olmazlar. Hayvanın yaşı ilerledikçe Paratüberküloz Hastalığına karşı dayanıklılığı artar; fakat vücuda alınan etken miktarı fazla olursa ileri yaştaki hayvanlar bile hasta olabilir.

Sığırlarda paratüberküloz hastalığına karşı ırk duyarlılığına bakacak olursak; bazı ırklarda ( limuzin ve shartaron) bu duyarlılık biraz daha fazla olsa da tüm sığır, koyun ve keçi ırkları duyarlıdır. Ayrıca enfeksiyon, süt sığırlarında et sığırlarına göre daha faza görülmektedir.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığının Klinik Bulguları Nelerdir?

Paratüberküloz Hastalığının inkubasyon süresi ( etkenin vücuda girmesiyle klinik belirtiler göstermesi arasında kalan süre) 1-3 yıl gibi uzun ve değişkendir. Bundan dolayı klinik bulgular genellikle 2 yaştan sonra görülmeye başlar ve eğer bir sürüde paratüberküloz görülmeye başlamışsa sürünün %32-%42’si enfektedir; yani sadece klinik belirti gösterenler hastadır, diyemeyiz.

Organizmaya giren etken ilk önce bağırsağa ve lenf yumrularına yerleşir, daha sonra da kan yolu ile tüm vücuda yayılır. Klinik bulgular göstermeyen hayvanların olabileceği gibi bulgular hayvandan hayvana da değişken olabilmektedir.  Bulgular;

• Kademeli kilo kaybı ve ishal,
• Şiddetli kronik ishal ya da aralıklı tedaviye cevap vermeyen ishal,
• Sıvı kaybı,
• Çene altında ödem,
• Deri elastikiyetinde kaybolma,
• Kıllarda kuruma, karışma ve matlaşma,
• Kansızlık,
• Sulu ve köpüklü dışkı, 
• Bazen dışıkıda kan da olabilir,
• İştah genellikle hastalığın son dönemine kadar normaldir,
• Ölüm.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığında Otopsi Bulguları Nelerdir?

• Aşırı zayıflık,
• Çene altında ödem,
• Karın boşluğunda sıvı birikimi,
• Bağırsaklarda kalınlaşma,
• Bağırsaklardaki lenf düğümlerinde büyüme,
• Bağırsaklarda bazen parazitede rastlanabilir.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığını Nasıl Teşhis Edilir?

Paratüberküloz Hastalığının teşhisi; hastalık öyküsü,klinik semptomlar, deri altı ya da damar içinden yapılan johnin testi, ya da laboratuvar testleriyle olmaktadır.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığı Hangi Hastalıklarla Karışabilir?

• Paraziter hastalıklar,
• Koksidiyoz,
• İnce bağırsak tüberkülozu,
• Pseüdotüberküloz,
• Karaciğer apsedasyonu,
• Kronik molibden toksikasyonu,
• Pyelonefritis.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığının Tedavisi Var Mıdır?

Paratüberküloz Hastalığının bilinen pratik bir tedavisi yoktur. Paratüberküloz Hastalığının klinik bulguları ortaya çıktığında veya enfeksiyon belirlendiğinde hayvanlar kesime sevk edilir; fakat hayvanın genetik değeri varsa ve klinik bulgu yoksa tedavi denenebilir. Bu süre içerisinde ve belli bir süre sonrasında hayvanın et ve sütü asla tüketilmemelidir. Çünkü tedavide kullanılan ilaçların sütle atılımı ve kalıntı süresi vardır.

Paratüberküloz Hastalığının hayvanlarda genellikle son dönem ortaya çıktığı için genellikle tedavi önerilmemektedir; çünkü tedavi edilse bile bağırsakta oluşan lezyonlar geçmeyecektir. Bu durumda hayvandan verim almak beklenemez. Ayrıca enfekte hayvanarın yavrularıda eradike edilmelidir.

Sığırlarda Paratüberküloz Hastalığında Ne gibi Ekonomik Kayıplar Olur?

Hastalık sebebiyle erken doğumlar, süt veriminde azalma, hayvanın besi randımanında düşme, buzağılama aralığında uzama, ölüm, enfekte olmuş buzağı, diğer hastalıklara (mastitis vb) davetiye çıkarması, ve döl tutmama gibi birçok sorun oluşur ve bunlar ciddi ekonomik kayıplara neden olur.

Sığırları Paratüberkülozdan Korumak İçin Ne Yapmalıyım?

Hayvanları Paratüberküloz Hastalığından korumak ve kontrol altına almak için yapmamız gerekenlere maddeler halinde bakacak olursak, bunlar;

• Buzağının doğum yapacağı bölgenin temiz olması ve buzağı doğduktan hemen sonra ayrı bir kulübeye alınıp orada beslenmesi gerekir. Buzağının bulunduğu klübenin de yine aynı şekilde temiz olması gerekir ve steril altlık konmalıdır.
• İneklerin memesi yerde bulunan kontamine dışkıdan enfekte olacağı için buzağı emmeden önce meme ve meme uçları dezenfekte edilmelidir.
• Genç hayvanlar iki yaşına kadar diğer yaşlı hayvanlarla bir arada bakılmamalıdır.
• Hayvanların tükettiği yem ve suya dışkı bulaşması önlenmelidir.
• Sürüye paratüberküloz olmadığı bilinen hayvanlar alınmalıdır.
• Hayvanların otlaklarına hayvan gübresi saçılmamalıdır.
• Kronik ishali olan hayvanlar sürüde tutulmamalıdır.
• Sürüler yılda bir kez paratüberküloz yönünden düzenli test edilmeli ve pozitif olanlar sürüden çıkarılmalıdır.
• Paratüberküloz aşıları tam koruma sağlamsa da koruma için yapılması faydalı olmaktadır.