Dişi Koyunların Iyi Beslenmesi Neden Önemlidir?

Üreticiler koyunları ne kadar merada otlatırsa otlatsın koyunların mutlaka kaba yeme ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaç iklim ve bitki örtüsüne göre de farklılık göstermektedir. Üreticilerin gider basamağının ilk kısmını yem giderleri oluşturmaktadır. Ekonomik yönden düşünürsek üreticinin belini büken en büyük sıkıntı yem giderleridir. Ancak koyunların yem ihtiyacı zaruri ihtiyaçlar arasındadır. Ne olursa olsun koyunlara yedirilmelidir.

Hiçbir zaman mükemmel yem rasyonu yoktur. Yani her koyuna ayni sayıda veya ağırlıklarda yem verilmesi düşünülemez. Bir koyunun ne kadar yem tüketmesi birçok etkene bağlıdır. Bunlar koyunun yaşı, ağırlığı, türü, doğum öncesi ve sonrasındaki vücut ağırlıkları, bulundukları çevre ve düzenleri, günlük hareketlilik süreleri ve hastalık durumuna göre değişmektedir.

Üreticilerin bulundukları bölgelerdeki yem fiyatları, arazi şartları, koyunların doğal yöntemlerle ne kadar beslenebildikleri (yani arazide bulunan yiyeceklerden ne kadar ve ne sürede yararlanabildikleri), doğum öncesi ve sonrasındaki yem ihtiyaçları vb. sıkıntılar üreticileri en çok düşündüren konuların başında yer almaktadır..

Aşım zamanı yemlemenin (flushing) önemi nedir?

Özelikle düşük ağırlıkta olan dişi koyunların çiftleştirme yapılmadan 4 hafta önce yem oranlarının arttırılması gerekmektedir. Bu da koyunların kuzulama döneminde daha yüksek sayılarda sağlıklı kuzu vermesini ve döl tutma oranlarının yükselmesini sağlamaktadır. Ek yemleme koç katımıyla beraber 2 hafta daha devam etmelidir. Tane yem ihtiyacı günlük olarak  400-1000 gram tahıl vererek veya daha kaliteli meralarda otlatarak gerçekleştirebilirsiniz.  Çok zayıf koyunlara tane yem miktarı 1000 gr olması gerekirken normal kondüsyonda ki koyunlara ise 400 gram yeterlidir. Fazla kondüsyonu olan koyunlara bu uygulama yapılmaz. Aksi taktirde koyunların fazla kilo alarak yağlanmaları verimi düşürebilmektedir.

Çiftleşme öncesi meralardaki beslemede mümkün oldukça baklagillerden nohut, fasulye ve mercimek gibi ürünler vermemeniz daha uygun olur. Ayrıca yonca tüketiminin en az seviyede tutulması gerekir. (Gerekirse iki haftalık donemde kullanmamanız tavsiye edilir.) Kullandığınız taktirde bu besinler kızışma döngüsünü geciktirmektedir.

Erken ve orta gebelik dönemleri koyunlar için çok önemlidir. Dişi koyun 30 ile 90 günlük dönemde, aldığı besinleri gelişmekte olan embriyosuna placenta (göbek kordonu yoluyla beslenmesi) yolu ile transfer etmektedir. Bu besinler ileride boyut ve ağırlık yönünden iyi bir kuzu vermesine yardım edecek en önemli dönemdir.

İyi bakımı yapılmayan koyunların kuzuları doğduklarında zayıf olurlar. İleriki dönemlerde ne kadar çok yem takviyesi yasanız da kilo alma süreleri ve gelişimleri yavaş olur. Colostrum sütünün yetersiz miktarda olabileceği düşünülürse bu konuda ne kadar dikkatli olmamız gerektiği aşikardır.

Resim: Öner Topuz

Doğum zamanının son aşamalarında anneye yüksek miktarda verilen yem kuzuların aşırı kilo almasına sebep olmakta; bu da annenin zor doğum yapmasına ve bazı doğumların da ölümle sonuçlanmasına neden olmaktadır. Dişi koyunlara doğum zamanın son aşamalarında ne miktarda yem verebileceğiniz konusunda emin olamayabilirsiniz. Bu donemde koyunun rahminde kaç adet kuzu olduğunu ve ağırlığının ne olduğunu bilmesek de doğum zamana 6 hafta kala mutlaka koyunlarınızı tane yemle besleyerek hem gebelik toksemisi riskini azaltmış hemde colostrum kalitesini yükseltmiş olacaksınız.Bu dönemde vermeniz gereken enerji ve protein bakımından dengeli tane yem miktarı hayvanın kondüsyonuna göre günlük 200-500 gram olmalıdır. Yağlı koyunlarınızı ise mutlaka bu dönemden önce kontrol altına almanız gerekmektedir. Çok yağlı koyunlara ek yem takviyesi 50-100 gr düzeylerini geçmemelidir.  Bu dönemde ayrıca koyunlara vitamin A,D,E, Bakır, Kobalt ve Selenyum bakımından ek takviyeler yapmanız gerekmektedir.

Kuzu doğumları sonrası koyunlar nasıl beslenmelidir?

Resim: Huseyin Atilgan

Bir koyun kaç kuzuya annelik yapıyorsa ona göre yem verilmelidir. Yem sırasında yeni kuzulamış bir koyunu sürünün içinde tutmamak ve kuzuları anneleriyle ayrı bölümlerde bulundurup yeterli miktarda besin aldığından emin olmak gerekir.

Koyunun her baktığı kuzu için 500 gr tane yem verilmesi tercih edilmeli; ayrıca meralarda beslenen koyunlara mutlaka tane yem takviyesi yapılmalıdır. Bu tane yemin içeriği en az % 16 seviyesinde ve gerekli vitamin ve minarel takviyeleri yapılmış olarak koyunlara verilmelidir. Ağılda beslenen koyunların kaba yem ihtiyacı ise günlük 2-2.5 kg kuru ot olacak şekilde yeterli olmaktadır. Doğum yapmış koyunların su ihtiyaçları diğer koyunlara oranla daha çok olup önünde devamlı olarak su bulundurulmalıdır. Su kapları her zaman temiz tutulmalıdır.

Doğumdan yaklaşık 60 gün sonra koyunların aşırı kilo almaması için yavaş yavaş yem miktarları düşürülmelidir.

Kuzuların sütten kesilmesi sonrasında koyunlara ne tür yemler verilmelidir?

Kuzular sütten kesilmeden 1 veya 2 hafta öncesinde koyunların tane yemleri düşürülmeli, sadece saman ve kuru otlar verilmelidir.