Karaciğer yağlanması, özellikle doğum sonrası dönemde ilk iki hafta içinde meydana gelebilen ve ciddi ekonomik kayıplara sebep olan bir metabolizma hastalığıdır. Karaciğerde yağ birikimi kuru dönemde başlayarak, doğum sonrası dönemde belirgin şekilde artmaktadır. Karaciğerde yağ birikimi yüksek süt verimli ineklerin hemen hemen hepsinde görülmektedir; fakat hastalık boyutu sadece %1-2 civarındadır.

Karaciğer yağlanması genellikle doğuma yağlı giren ineklerin hastalığıdır.

Hastalığın Belirtileri

• İnekler uzun süre yatmak istemeleri
• Depresyon
• Halsizlik
• Dışkı miktarı az ve kuru bir dışkı 
• Süt veriminde ani düşüşler
• Azalan işkembe hareketleri 
• Geviş getirmede azalma ve  yem tüketiminin düşmesi

Ketosiz tedavisine cevap vermeyen ineklerde yağlı karaciğer sendromudan şüphenilmelidir.

Karaciğerde biriken yağ birikimi sonucunda karaciğerin işlevsel kapasitesi azalmaktadır. Bunun sonucunda hem hormonel hem de immun( bağışıklık) sistemi bileşenleri karaciğerde yeterli şekilde görev alamaz. Bunun sonucunda ise hayvanlarda kızgınlık gösterme, döl tutma problemleri artacağı gibi diğer hastalıklara karşı ( mastit, metrit,solunum sistemi enfeksiyonları vb.) direnç azalacaktır ve bu hastalıkların iyileşme süreleri uzayacaktır. Yağlı karaciğer sendromu tam teşhisi için mutlaka laboratuardan destek alınmalıdır.

Kan NEFA ( esterleşmemiş yağ asitleri seviyesi) doğum sonrası 2-14 günlerde 0.4mEq/L 14. günden sonra ise 0,325mEq/L değerlerinden yüksek olması yağlı karaciğer sendromunun geliştiğini göstermektedir. Yeni doğum yapmış (0-100) hayvanların kanları mutlaka 14. günde NEFA yönünden değerlendirilmelidir. İneklerin %10 ve üzerinde yüksek değerler varsa yağlı karaciğer sendromu tehlike sınırına geldiği anlaşılmalıdır.

Yağlı Karaciğer Sendromunun Nedenleri?

• Kuru Dönemde İneklerin Aşırı Yağlandırılması veya Kuru Döneme Aşırı Kondisyonlu Girmesi: Özellikle geç tohum tutan düvelerin (18-22 aylık) dikkat edilmediği zaman doğum öncesi dönemde çok fazla yağlandırıldığı, kurudaki ineklerinde yoğun arpa, mısır kırması ve mısır silajı ile beslendiği takdirde yüksek kondisyonlara ulaştığı gözlemlenmektedir. Vücut kondisyon skoru (VKS) 4-4.25 üstü olduğu zaman karaciğerdeki yağ birikimi doğumdan sonra normal kondisyonlu ineklere göre 2-3 kat daha fazla olduğu gözlemlenmektedir. Ayrıca doğuma aşırı yağlı giren ineklerin farklı sebeplerden ötürü yem tüketimleri daha az olacağı için karaciğerdeki yağ birikimi artacaktır. 
• Yetersiz Beslenme: Yeni doğum yapmış bir inek ile doğum yapalı 100 günü geçmiş bir ineğin süt verimleri aynı olsa bile günlük enerji ihtiyacı aynı olmayacaktır. Buna rağmen ülkemizde yeni doğum yapmış ineklerin gerektiği düzeyde beslenmediği görülmektedir. Günlük enerji ihtiyaçlarını yediği besinlerden karşılayamayan sığırlar vücut depolarındaki yağı kullanarak eksik olan enerjiyi buradan karşılarlar. Bu, tüm inekler için normal bir durumdur. Ama ileri derecede yeteriz enerji ile beslenen ineklerde bu miktar daha fazla olacak ve karaciğerde kullanılan yağ ve  yağ birikimi üst düzeye çıkacaktır. 
• Hastalıklar ve Metobolizma Bozuklukları: Doğumdan sonra hayvanların iştahını azaltan ve yem yemesine engel olan tüm hastalıklar (mastit,metrit,ayak hastalıkları vb.) karaciğer yağlanması ve ketosiz hastalığına yakalanma riskini artıracaktır. Özellikle mide dönmesi olan ve operasyon geçiren bir inek 5-10 gün iştahsız olacak bu da yağlı karaciğer sendromu riskini artıracaktır.

NOT: Karaciğer yağlanması ineklerin Ketosiz hastalığı ile yakından ilişkilidir; bu nedenle bu hastalığı daha iyi anlayabilmek için Ketosiz hastalığını mutlaka okuyunuz.

Hastalıktan Korunma Yolları

1. Kuru dönemde inekler, mutlaka ideal kondisyonla doğuma girmelidiler. Bu nedenle kuru dönemde dikkat edilmesi gereken konular için Kuru Dönem Beslenmesi yazımızı okuyunuz. 
2. Rasyona ek Niasin uygulamaları ( 12gr/gün) doğum öncesi dönemde 3 hafta ve doğumdan sonra 4 hafta olacak şekilde karaciğer yağlanmalarının önüne geçecektir. 
3. Yeni doğum yapmış ve yüksek süt verimli ineklerin rasyonlarına ek by-pass yağ (250-450 gr) ilavesi takviye enerji kaynağı olacaktır. 
4. Doğumdan sonraki ilk 5 gün hayvanlara 500 gr düzeyinde Propilen glikol içirilmesi kan glikoz seviyesini artırarak, kandaki esterleşmemiş yağ asitleri seviyesini azaltacaktır. 
5. Doğum yapan ineklerlere ilk gün 7. gün ve 14. günlerde kolin, sorbitol, betain, folik asit ve B12 içeren ürünleri enjeksiyon tarzında vurulması ya da doğum sonrası ilk 3 hafta yemlerine ilave edilmesi hem tedavi hem de koruyucu olarak faydalı olacaktır. 
6. Yemlere ilave metiyonin ve lizin kullanılması koruyucu olarak fayda sağlayacaktır. 
7. Doğum sonrası sağmal rasyonlarının protein seviyesi ne az ne de çok fazla olmalıdır. Fazla ve işkembede kolay çözümlenen protein kaynakları kan üre seviyesini yükselmesine sebep olarak hem karaciğeri yoracak hem de fazla üreyi böbreklerden atmak için enerjiye ihtiyaç duyulacaktır. Bu nedenle doğum sonrası kaliteli protein kaynakları kullanılmalıdır.

Bereketli ve güzel günler sizlerin olsun!