Enfeksiyöz laringotracheitis daha çok tavuklarda gözlenmekle birlikte sülün, keklik ve tavus kuşlarında da nadir olarak gözlenebilir. ILT üst solunum sistemi yangısı, öksürük, solunum zorluğu ve gözün dış tabakasının yangısına neden olan oldukça bulaşıcı ve öldürücü nitelikli viral bir hastalıktır.

Yumurtacı tavuk sürülerinde ekonomik önemi olan bir hastalıktır. Enfeksiyöz laringotracheitis (ILT) kümes hayvanlarında ölümler, yumurta verim kayıpları ve azalan büyüme oranı sonucu büyük oranda maddi zarar oluşturur.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Etkeni Nedir?

Hastalığın etkeni herpesviridae ailesinden Avian herpes virüs 1 adlı virüstür. Virüs uygun koşullarda, serin alanlarda haftalarca hatta aylarca hastalık oluşturabilme yeteneğini koruyabilir. Enfeksiyöz laringotracheitis (ILT) virüsü kanatlıların soluk borusu (trachea) mukozasında aylarca hastalık yapabilme özelliğini korur.

Hastalık daha çok ergin tavukları etkilemesine rağmen her yaştaki tavukları hasta edebilir. Sülün, tavus kuşu ve keklikler ile bazı yabani kanatlılar da nadir de olsa hastalığa yakalanabilirler.

Türkiye'de hijyenik koşulları kötü olan ve stres faktörlerinin fazla olduğu işletmelerde sıklıkla karşılaşılan bir hastalıktır. Daha çok kış ve sonbahar aylarında rastlanır. Stres durumu, kalabalık kümes, vitamin ve mineral eksikliği, dengesiz yemlerle besleme hastalığın oluşmasına zemin hazırlar. Böyle durumlarda ergin kanatlıların yanı sıra gençlerde de enfeksiyon ortaya çıkabilir. Ölüm oranı %5-70 arasında değişirken ergin kanatlarda bu oran genç olanlara göre daha yüksektir.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Hastalığı Nasıl Oluşur?

Virüs kanatlıların genelde solunum yolundan ve konjoktivadan (göz kapaklarının içini ve gözlerin beyaz kısmını kaplayan zardan) girerek hastalığa neden olur. Enfeksiyöz laringotracheitis virüsü, vücudunda etken olup hasta olmayan (latent-gizli enfekte) kanatlıların, hasta olanların, kronik hasta olanların burun akıntısı, öksürük ve tıksırıklarıyla havaya damlacıklar halinde yayılır. Kümes içinde hastalık, bu şekilde hızlıca bulaşma gösterir.

Hasta olup iyileşen kanatlılar veya canlı aşılarla aşılanan kanatlılar virüs taşıyıcısı olabilirler ve hastalığın yayılmasına neden olabilirler. İyileşen kanatlılar sonrasında yaklaşık 2 ay enfeksiyöz laringotracheitis virüsünü soluk borularında (trachea) taşıyabilirler; ancak bu süreçte sağlıklı görünürler ve hastalığın saçılmasında rol oynarlar.

Gizli enfekte olan kanatlıların vücudunda pasif olarak bulunan virüs, herhangi bir stres durumunda aktif hale gelebilir ve hastalık oluşturabilir.

Enfeksiyöz laringotracheitis (ILT) olan kanatlılar yumurtalara virüsü bulaştırmaz, yavrular yumurtadan çıktığında virüs taşımazlar.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

• Etkilenen sürülerde düşük yem tüketimi, ardından yumurta veriminde düşüş, gelişme geriliği, zayıflama ve artan ölüm oranları gözlenir.
• Bulgular genellikle gırtlak (larinks) ve soluk borusu (trachea) üzerinde lokalize olur.
• Hasta kanatlıların burundan akıntı gelir, bu akıntının kıvamı zamanla koyulaşarak irinli bir hal alır ve hayvanın soluk alıp vermesini zorlaştırır. Burun akıntı bazen kanlı olabilir, sırt ve kanat tüylerinde kan lekeleri görülebilir.
• Soluk borusunda mukozal sıvının yoğunlaşmasıyla kanal tıkanabilir ve hayvan nefes alabilmek için boynunu yukarı doğru uzatır. Durum daha ilerlerse nefes alamamaya bağlı ölüm gelişebilir.
• Gözlerde kızarıklık, kanlanma ve akıntı en önemli bulgusudur. Zamanla durum ciddileşir ve gözlerin kapanması hatta körlükle sonuçlanabilir.
• Hırıltılı solunum ve öksürük gözlenebilir.
• Baş bölgesinde ve sinüslerde şişkinlik oluşabilirken bunun yanında sıklıkla baş sallama hareketi gözlenir.

Hastalığın seyri virüsün hastalık yapma gücüne (patojenitesine) göre değişir. Daha zayıf virüs türleriyle enfekte olan sürüler 10 gün kadar kısa bir süre içinde iyileşebilirken, hastalık oluşturabilme gücü yüksek olan türlerden iyileşme 4 haftaya kadar uzayabilir hatta ölümler olabilir.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Hastalığında Ölüm Sonrası Nasıl Bulgular Gözlenir?

Önemli bulgular üst solunum yolu, soluk borusu (trachea), gırtlak (larinks) ve gözlerde lokalize olmuştur. Sinüslerde şişkinlik, gırtlak ve soluk borusu mukozasında kızarıklık ve üzerinde yoğun karakterli bir salgı bulunur. Akciğerler incelendiğinde genellikle bir bulgu gözlenmez.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

• Klinik bulgular ve ölüm sonrası inceleme bulguları Enfeksiyöz laringotracheitis (ILT) hastalığından şüphe ettirir.
• Laboratuvar muayeneleri için şüpheli kanatlılardan kan alınır. Hastalığın erken döneminde gırtlak ve soluk borusu hücrelerinden hazırlanan preparatlarda hücre çekirdekleri içinde virüsün neden olduğu lezyonları görerek tanı konulabilir.
• Virüs izolasyonu yöntemi kullanılarak tanı konulabilir.
• Serolojik testler ile tanı konulabilir.
• Hayvan deneyleri yapılarak tanı konulabilir.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılabilir?

Virüsün etkisiz hale getirilmesi veya hastalık bulgularının azaltılmasına için bir tedavi yöntemi yoktur. Virüs hayvanın bağışıklık sistemini düşürdüğü için bakteriyel enfeksiyonlara daha kolay yakalanabilir hale gelir, bunu önlemek için antibiyotik kullanılabilir.

Enfeksiyöz Laringotracheitis (ILT) Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?

• Biyogüvenlik önlemleri diğer hastalıklarda olduğu gibi Enfeksiyöz laringotracheitis (ILT) hastalığında da önde gelen bir koruma yöntemidir. Virüs kirlenmiş giysiler, ayakkabılar, araçlar, gaga kesme makineleri ve kirlenmiş diğer ekipmanlar ile bulaşabilir. Gerekli hijyen koşulları her zaman sağlanmalıdır.
• Enfeksiyöz laringotracheitis (ILT) hastalığının yayılımında taşıyıcı kanatlılar önemli rol oynadığı için duyarlı kanatlılarla taşıyıcıların bir arada bulundurulmaması gerekir.
• Aşı uygulanarak koruma sağlanabilir. Canlı aşılar gizli enfeksiyona yol açabileceğinden kullanılmamalıdır. Aşılar kanatlılar 3-18 haftalıkken yapılır ama hastalık riski yüksek olduğunda daha erken dönemde yapılabilir. Aşılı kanatlıların virüs saçlımı yapabileceği unutulmamalıdır. Hastalığın yaygın olmadığı yerlerde aşı kullanımı önerilmez.
• Enfekte veya aşılanmış kanatlılardan hasta olmayan kanatlılara hastalık geçme riskini en aza indirmek için mümkün olduğunca farklı yaştaki kanatlılar aynı kümeste bulundurulmamalıdır.