Kanatlılarda Koksidiyoz Nedir?

Koksidiyoz, eimeria ve isospora protozoolarının neden olduğu hastalıkları tanımlamak için kullanılır. Kanatlılarda hastalık oluşturan cins ise eimeria protozoonudur. Özellikle genç tavuklarda öncelikli olarak bağırsak sisteminde hasarlar oluşturarak ishalle karakterize bir hastalık tablosu oluşturur. Tavuklarda koksidiyoz hastalığı kilo kayıplarına, yumurta üretiminde azalmaya ve ani ölümlere yol açabilir bu da ciddi ekonomik kayıplara neden olur.

Kanatlılarda Koksidiyoza Neler Yol Açar?

Genç tavuklar (altı aylıktan küçük), doğal bir bağışıklık geliştirecek zamanları olmadığı için hastalığa en duyarlı olanlardır. Bununla birlikte, yetişkin tavuklar da koksidiyoza yakalanabilirler. Yetişkinler genellikle hafif şekilde belirti göstermeden geçirirler ve dışkıları yoluyla sürünün diğer üyelerine özellikle genç tavuklara koksidiyozu bulaştırırlar. Bizim gibi tavukların da bir hastalıktan veya stresten bağışıklığı baskılanırsa hastalıklara daha yatkın hale gelirler. Koksidiyoz zayıf beslenen, kötü sanitasyon koşullarında bakılan, aşırı kalabalık ortamda bulunan, stres koşulları (nakliye, aşırı sıcaklık, ani yem değişikliği, havalandırma yetersizliği vs.) altında yaygın olarak ortaya çıkar. Bulaşma hasta olan tavuğun dışkısının ağız yoluyla alınması, dışkı ile kontamine yiyecekler ve sular vasıtasıyla gerçekleşir. İnsanlar koksidiyozu ayakkabı ve ekipman yoluyla bulaştırabilir. Biyogüvenlik önlemlerine çok dikkat edilmelidir.

Kanatlılarda Koksidiyoz Hastalığı Nasıl Oluşur?

Hasta olan tavuğun bağırsaklarında bulunan protozoonlar yumurta üretirler ve bu yumurtalar dışkı ile dışarıya saçılırlar. Dışarıda birkaç gün içinde 20-30 C de ıslak, nemli koşullarda sporlanırlar böylece daha dayanıklı hale gelirler. Oldukça dirençli olan bu sporlanmış yumurtalar yem, altlık ve toprak dahil olmak üzere tüm alanlarını kontamine edebilir, çevrede uzun süre kalabilir ve yeni tavukların enfekte olmasına neden olabilirler. Tavuk bu yumurtaları ağız yolu ile aldığında bağırsaklarında bu yumurtalar gelişip çoğalırlar ve bu süreçte bağırsak hücrelerini istila ederek  hayvanın yaşamını sürdürmesi için gerekli olan besinlerin emilimi engeller ve bağırsakta lezyonlar oluşmasına neden olurlar. Hastalığın şiddeti ağız ile alınan yumurtaların miktarına bağlıdır ve şiddetli olanlarda kanamalar görülebilir.

Kanatlılarda Koksidiya Türleri Bağırsaklarda Nasıl Hasarlara Yol Açar?

• E.acervulina: İnce bağırsağın ilk 1/3’ünde mukozada beyaz çizgiler oluşturur.
• E.brunetti: Kalın bağırsak mukozasında noktasal kanamalar oluşturur.
• E.maxima: İnce bağırsakta kanamalar, bağırsak duvar kalınlaşma ve portakal rengi dışkı oluşturur.
• E.necatrix: İnce bağırsakta kırmızı beyaz lekeler oluşturur. Dışkıda mukus ve kanama görülür
• E.tenella : Kalın bağırsakta kanama, nekrotik odaklar oluşturabilir. Şiddetli seyreder.

Kanatlılarda Koksidiyoz Belirtileri Nelerdir?

Kanatlılarda koksidiyoz, 4- 8 günlük kuluçka dönemiyle hızlıca gelişir. Belirtiler yavaş yavaş gelişebileceği gibi aniden de ortaya çıkabilir. Bir tavuk iyi görünmesine rağmen ertesi gün çok hastalanabilir hatta ölebilir. En yaygın klinik bulgusu kanlı ishal veya mukuslu dışkıdır. Dışkı bazen kahverengimsi görülebilir. Yem ve su tüketimi azalır buna bağlı kilo kaybı ve yumurta üretimi azalır. Büyüme oranı azalır, genel zayıflık ve halsizlik gözlenebilir. Tüyler kabarık olabilir. Kümeste çürümüş tereyağı kokusu spesifiktir.

Kanatlılarda Koksidiyoz Nasıl Teşhis Edilir?

Koksidiyoz yeterince erken yakalanırsa tedavi edilebilir. Teşhisin doğru ve erken konması hastalığın seyri açısından önemidir. Koksidiya yumurtaları dışkı yüzdürme (fekal flotasyon) yöntemiyle belirlenebilir ama yumurtalar aralıklı olarak tavukların dışkısıyla saçıldığından, negatif bir test sonucu tavuğun enfekte olmadığı anlamına gelmez ayrıca test sonucu pozitif olduğunda hastalık çok ilerlemiş olur. Bu yöntemle hastalık oluşturmayan koksidiya türleri de saptanabilir ve yanlış pozitiflikler ortaya çıkabilir. Daha çok kullanılan yöntem ise, klinik belirtileri olan tavuklar ölüm sonrası kapsamlı bir inceleme yapılarak teşhis edilir. Ölüm sonrası muayenede, veteriner hekim sindirim yolunu açarak koksidiyoz ile uyumlu lezyonlar arar ve bağırsaktan numune alıp mikroskopta inceleyip tanıyı koyar.

Kanatlılarda Koksidiyoz Nasıl Tedavi Edilir?

Salgını kontrol altına almak için sürüdeki her tavuğu tedavi etmek çok önemlidir. Şiddetli klinik belirtileri olan tavuklara karşı yapılan tedavi nadiren etkilidir. Tavuklarda koksidiyoz için en iyi tedavi, parazitin çoğalma kabiliyetini engelleyen Amprolium'dur. Tedavi genellikle tavukların içme suyuna Amprolium eklenerek uygulanır, ancak hasta tavukların yeterince yemediği ve içmediği durumlarda, ilaç ağızdan verilir. Tedavi genellikle 7 gün sürer, ancak hasta tavuklar genellikle 24 saat gibi kısa bir sürede iyileşme gösterir. Özellikle ılık, ıslak veya nemli ortamlarda, enfeksiyonun tamamen ortadan kalkmasını sağlamak için bir ara verdikten sonra ikinci bir tedavi dozu önerilir.

Kanatlılarda Koksidiyozdan Nasıl Korunulur ?

Biyogüvenlik kurallarına uyulmalı. Tavuklar yaklaşık yedi haftalık olana kadar tam bağışıklığa ulaşamazlar. Enfeksiyonu yaymamak için, tavuklarla çalıştıktan sonra daima elleri yıkamak önemlidir. Farklı tavuk çiftliğinde kullanılan kıyafetler, ayakkabılar, aynı alet ve ekipmanları kullanmamalıdır. Genç tavuklar ile yaşlı tavuklar ayrı barınaklarda yetiştirilmelidir. Sürüye yeni katılan tavuklar en az 3 hafta ayrı bir yerde karantinada tutulmalıdır. Her zaman temiz su sağlanmalı, suyun kirlenmesi kolay olduğundan, suluklar düzenli olarak temizlenmelidir. Mümkünse, açık sulama alanları yerine nipel suluklar kullanılmalıdır.

Özelikle genç tavukların beslenme alanları temiz ve kuru tutulmalı bu sayede koksidiyoz dahil birçok hastalığın ve enfeksiyonun yayılmasının önüne geçilebilir. Beslenme alanlarına özel dikkat gösterilmesi gerekmekle birlikte, civcivlerin ve kümeslerin temiz ve kuru tutulması hastalığın yayılmasını engellemek için çok önemlidir. Kirli, nemli yatak, koksidiya parazitlerinin hızla çoğalması için ideal bir ortam sağlar. Koksidiyoz aşırı kalabalık alanlarda hızla yayılır, tavuklara yeterli alan sağlanmalıdır.

İlaçlı yem gibi antikoksidiyalleri önerilen dozda rasyona eklemek enfeksiyonu önleyebilir. Bağışıklık sistemi tam olarak gelişmediği için genç tavuklarda bu önemlidir.Civcivler koksidioza karşı aşılanabilirler. Bir koksidiyoz salgınını kontrol altına almanın en iyi yolu, öncelikle hastalığın ortaya çıkmasını önlemektir. Bu önlemler her zaman salgını önlemeyebilir ama bu önlemleri almak sürünüzün sağlığını korumak için oldukça önemli bir yere sahiptir.