Kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığı Nedir?

Campylobacteriosis olarak da bilinen bu hastalık, son derece bulaşıcı, zoonoz (insandan hayvana veya hayvandan insana bulaşabilen) karakterli bakteriyel bir hastalıktır.Campylobacter ailesindeki ( özellikle C. jejuni) birçok bakteri türü bu hastalığı oluşturabilir.

Her yıl milyonlarca insanı etkileyen Vibriyonik Enteritis Hastalığı, insanlarla temas halinde olan neredeyse bütün hayvan türleri (tavuk, hindi, ördek, güvercin de dahil olmak üzere) arasında bulaşabilir. Kanatlı hayvanlarda genellikle belirti göstermeyen şekilde görülse de büyükbaş ve kanatlı hayvanlar hastalığın insanlara bulaşmasında en önemli rolü oynarlar. En yaygın olarak  kontamine su kaynakları, pişmemiş kanatlı etleri ve pastörize edilmemiş sütler gibi hayvansal gıdalar Vibriyonik Enteritis Hastalığının  yayılmasına sebep olur.

Kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Vibriyonik enteritis hastalığına yol açan etken kanatlı hayvanlarda birincil olarak bağırsaklara yerleşir ve genellikle dışkı yolu ile yayılım gösterir. Enfekte olan hayvanların dışkısının ortak kullanılan materyallere (altlık, yemlik, suluk) ve su kaynaklarına bulaşması hastalığın yayılımı için önemli risk teşkil eder. Aynı zamanda bazı böcek türleri, yabani kuşlar, fareler, sinekler, inekler, koyunlar ve köpekler de bu hastalığı yayabilir.

Yaz ve sonbahar aylarında Vibriyonik Enteritis Hastalığının görülme sıklığı artar. Kümes içinde ayrı bölmelerde duran hayvanlar arasında ise görevli personelin gerekli hijyen ve biyogüvenlik kurallarına uymaması sonucu bulaşma görülebilir. Nadir olarak vertikal bulaşma (anneden yavruya) da bu hastalığın etkeni olan Campylobacter türlerinin bazılarının oluşturduğu enfeksiyonlarda görülebilir. Özellikle genç kanatlı hayvanlar Vibriyonik Enteritis Hastalığına  daha kolay yakalanırlar.

Kümes içerisinde kanibalizm görülmesi de hastalığın yayılmasına sebep olabilir. Serbest gezen veya kafesli yetiştirilen kanatlı hayvanlarda görülme sıklığı hemen hemen aynıdır. Çiğ veya yeteri kadar pişmemiş olan kanatlı hayvanların etleri vibriyonik enteritis hastalığının insanlara bulaşmasında rol alır, kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığının genellikle semptom göstermemesi sebebiyle gözden kaçması söz konusu olabileceğinden bu konuda son derece dikkatli olunmalıdır.

Kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığında Hangi Belirtiler Görülür?

C. jejuni etkeninin neden olduğu enfeksiyonlarda kanatlı hayvanlarda çoğu zaman herhangi bir belirti görülmez. Daha nadir olarak görülen C. hepaticus etkeninin neden olduğu enfeksiyonlarda ise ani ölümler ve yumurta veriminin düşmesi söz konusu olup mortalite (ölüm oranı) ortalama %15'tir. Bu etkenin neden olduğu hastalığa da vibriyonik hepatitis denmektedir.

Kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Postmortem (ölüm sonrası) muayenede spesifik olarak herhangi bir belirti görülmemekle birlikte C. hepaticus etkeninin neden olduğu enfeksiyonlarda ölen hayvanların karaciğerlerinde fokal hepatik nekroz (bölgesel ölü dokular) görülebilir. Kesin teşhis için sorumlu veteriner hekimin uygun doku örneklerini toplayarak gerekli laboratuar testlerini yapması gereklidir.

Kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Vibriyonik Enteritis hastalığının bir aşısı bulunmamaktadır. C. jejuni etkeninin neden olduğu enfeksiyonlar için bir tedavi mevcut değildir. Herhangi bir semptom veya verim düşüklüğü görülmesi ihtimali çok az olduğu için tedaviden önce uygun biyogüvenlik uygulamaları ile bu hastalığın çiftliğe girişinin engellenmesi büyük önem taşır. C. hepaticus etkeninin neden olduğu enfeksiyonlar için de bazı antibiyotikler kullanılabilir olsa da yumurtada kalıntı bırakacağından uzun bir süre yumurta verimi beklenemez.

Kanatlı pet hayvanları için de uygun antibiyotiklerle tedavi yapılması mümkündür. Vibriyonik Enteritis Hastalığının insanlara bulaşmasının söz konusu olduğu ve insanlarda da tedavide benzer etken maddelerin kullanıldığı unutulmamalıdır. Tedavi için kullanılabilecek antibiyotiklerin antimikrobiyal direnç oluşturma ihtimaline karşı sorumlu veteriner hekim tedaviye dikkatli bir şekilde yaklaşmalıdır.

Kanatlılarda Vibriyonik Enteritis Hastalığından Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Diğer birçok enfeksiyöz hastalıkta olduğu gibi vibriyonik enteritis hastalığında da biyogüvenlik uygulamaları büyük önem taşır. Çiftlikte veya çiftliğin yakınlarında inek, koyun, keçi, gibi besi hayvanları bulunmamalı, eğer bulunuyorsa gerekli önlemler alınarak kümes hayvanları ile aralarında herhangi bir temas olmaması sağlanmalıdır. At, kedi, köpek gibi hayvanlar da Vibriyonik Enteritis hastalığı taşıyıp bulaştırabileceğinden kümes içerisindeki sağlıklı hayvanlarla teması engellenmelidir.

Kümeslere gelen ziyaretçilerin sayısı kısıtlanmalı, gerekli değilse içeriye alınmamalıdır. Ziyaretçilerin yakın zamanda diğer kümeslerdeki hayvanlarla, yabani veya evcil kuşlarla veya çiftlik hayvanları ile temasta bulunması durumunda en az 48 saat sağlıklı hayvanların bulunduğu bölgeye alınmamalıdır.

Hem yetkili personel, hem de ziyaretçiler mutlaka uygun koruyucu kıyafet ve ayakkabı kullanmalı, bu materyallerin kullanıldıktan sonra uygun şekilde dezenfekte edilmesi sağlanmalıdır. El dezenfektanları veya 15-20 saniye boyunca su ve sabun ile ellerin yıkanması  hastalığın etkeninin öldürülmesi için kümeslere giriş ve çıkışta uygulanmalıdır.

Çiftlik içerisine giren ve çıkan araçlar dezenfekte edilmeli, sürücüler hijyen kurallarına uymalı ve hayvanların bulunduğu bölgeye mümkünse girmemelidir. Yemlik, suluk gibi ortak kullanılan materyaller uygun aralıklarla dezenfekte edilmeli, kümes içerisindeki ayrı bölgelere dezenfekte edilmeden taşınmamalıdır.

Hastalık etkeninin yaşamak için nemli ortama ihtiyacı vardır. Bu yüzden kullanılan altlıklar düzenli değiştirilmeli, gerekli bölgelerde su giderleri inşa edilmelidir. Ortam neminin yüksek olmaması için gerekli önlemler alınmalıdır. Yemlik ve suluklara yabani kuşların ve kemirgenlerin erişmesi engellenmelidir. Klorin veya suya katılabilen diğer uygun dezenfektanlar su kaynaklarında bulunabilecek vibriyonik enteritis etkeninin öldürülmesi için kullanılabilir.

Kemirgenlerin, bazı böcek ve sinek türlerinin bu hastalığı yayabileceği unutulmamalı, gerekli önlemler alınmalıdır. Ayrıca işletmede hepsi içeri hepsi dışarı sistemi kullanılmalıdır. Kesimhanelerde görevli olan personel  hijyen önlemlerini almalı, çiğ etin değdiği bölgeler düzenli bir şekilde dezenfekte edilmelidir.

Tüketicinin ise çiğ ete çıplak elle dokunduktan sonra ellerini dezenfekte etmesi gerekmektedir. Çiğ etin temas ettiği bıçak, kesme tahtası gibi materyaller de yıkanmalı, yıkanmadan önce diğer besin maddeleriyle temas etmemelidir.

Kaynaklar
nifa.usda.gov
msdvetmanual.com