Sığırların Nodüler Egzantemi Nedir?

Lumpy skin disease olarakta adlandırılan nodüler egzantem sığırların virüs kaynaklı bir deri hastalığı olup iç organlarda, müköz membranlarda, deride nodüller ile karakterizedir. Vektörler (sinek, kene vb) vasıtasıylada taşınabilme özelliği olan bu hastalığın ülkeler arası yayılma potansiyeli yüksektir. Ülkemizde de 2013 yılından beri görülmeye başlamış olup önemli ekonomik kayıplara da neden olmaktadır. Hastalık ayrıca pseudourtica ve neethling adlarıylada bilinmektedir.

Sığırlarda Nodüler Egzantem Hastalığının Sebebi Nedir?

Nodüler egzanteme neden olan Capripox cinsinde yer alan ve lumpy skin disease virüsü (LSDV) olarak adlandırılan bir virüs sebebiyle oluşmaktadır. Lumpy skin disease virüsünün koyun ve keçilerde çiçek hastalığına neden olan virüsle yakın benzerliği vardır fakat nodüler egzantem koyun ve keçilerde hastalığı görülmez.

Sığırlara Nodüler Egzantem Hastalığı Nasıl Bulaşır?

• Sivrisinek, kene ve sokucu sinekler aracılığıyla,
• Enfekte hayvanlarla direkt temas,
• Patlamış deri lezyonları,
• Tükrük, burun akıntısı,
• Süt,
• Semen.

Sığırlarda Nodüler Egzamtem Hastalığının Klinik Bulguları Nelerdir?

Klinik bulgular hayvanın yaşı, bağışıklığı, ırkı, bulaşma yolu, aldığı virüs yükü, virüsün gücü ve etkilediği organlara bağlı değişiklik gözterebilmektedir. Hastalığın inkubasyon süresi (virüsün vücuda girişi ile klinik bulgu gösterdiği zamana kadar ki geçen süre) genellikle 1- 4 hafta arası değişmektedir ve deneysel çalışmalarda sürenin daha kısa ve daha uzun olduğuda saptanmıştır. Hastalığın iyileşmesi 4-6 hafta arasında olmaktadır ve hayvanların bir kısmıda ölmektedir. Deride oluşan bazı lezyonların iyileşmesi bir yılı bulmaktadır ve iyileşen lezyonların yerinde yara izide kalmaktadır. Bulgular ise;

• Yüksek ateş ( hastalık iyileşinceye kadar da sürebilmektedir),
• Depresyon,
• Deride yaygın olarak görülen 0.5 – 7 cm genişliğinde nodüller ( en çok baş, sırt, ayak, meme , scrotum, göz kapakları, kulak altları, kuyruk, ağız ve burun mukozasında görülür),
• Tüylerde kabarma,
• Korneada ülser,
• Lenf yumrularında şişme Deride nodüller ( genelde ateş meydana geldikten 2 gün sonra görülmeye başlar),
• İştah azalması,
• Mastitis,
• Süt veriminde azalma ya sütten kesilme (aniden),
• Göz, burun ve salya akıntısı,
• Eklemlerde dışarıyada açılabilen yangı ve şişlik,
• Testislerde gelişen enfeksiyona bağlı kısırlık,
• Yavru atma,
• Ölüm,
• Gözde enfeksiyon ve körlük,
• Akciğerin etkilendiği durumlarda öksürük,
• Memede lezyonlar,
• Ağızda ve sindirim yolunda nodüller,
• Bacaklarda oluşan tendinitis, ödem gibi bulgulara bağlı topallık.

Sığırlarda Nodüler Egzantem Nasıl Teşhis Edilir?

Canlı hayvanlardan yüksek ateşli ve lezyon gösterdiği dönemde EDTA’ lı defibrine kan ya da ağız ya da burun swabı gönderilebilir fakat hastalığın ilerleme durumuna göre kanda ve ağız burun akıntılarında virüs miktarı düşük olabilir. Bu yüzden kesin ve en garantili tanı için canlı hayvanlardan nodüller içinde bulunan sıvı alınır ve EDTA 2lı tüplerde soğuk zincirde viroloji laboratuarına gönderilir. Nodülde bulunan virus miktarı kanda ve ağız- burun akıntısındaki virüs miktarının 100,000 katıdır.

Sığırlarda Nodüler Egzantemin Karışabileceği Hastalıklar Nelerdir?

• Pseudo- lumpy- skin disease
• Dermatobia hominis larval enfeksiyon
• Demodex sinek ısırığı alerjisi
• Streptothiricosis
• Deri tüberkülozu
• Hyoderma bovis larvaları

Sığırlarda Nodüler Egzantem Hastalığının Tedavisi Var Mıdır?

Hastalığın tedavisi bulunmamaktadır. Ancak oluşan semptomlar ve ikincil olarak gelişecek diğer bakteriyel enfeksiyonlara karşı tedavi yapılır.

Nodüler Egzamtem Hastalığı Hangi Mevsimlerde Görülür ve Irk Duyarlılığı Var Mıdır?

Nodüler egzantem sığırlara özgü bir hastalık olmasına rağmen impala, ceylan ve zürafada da hastalık belirtileri ortaya çıktığı görülmüştür fakat bu hayvanlar hastalığın sığırlara bulaşmasında etkili değildirler. Koyun ve keçilerde herhangi bir hastalık belirtisi ise saptanmamıştır.

Nodüler egzantem daha çok deri üzerinde bozukluklara neden olduğu için ince derili ırklar ( jersey, guernsey ve ayrshire gibi) derisi daha kalın ırklara göre daha duyarlıdır ve genel olarak kültür ırkları nodüler egzanteme duyarlıdır. Nodüler egzantem hastalığında yaşa göre duyarlılık karşılaştırması yapacak olursak buzağılar ergin sürülerden daha duyarlıdır.

Mevsimsel olarakta daha çok nemli ve sıcak yaz aylarında görülürken kış aylarındada görülebilmektedir. Sulak alan ve rakımı düşük bölgelerde nodüler egzantem daha yaygın görülmektedir.

Sığırlarda Nodüler Egzantem Hatalığından Korunmanın Yolları Nelerdir?

2013 yılında ülkemizdede görülmeye başlayan nodüler egzantem hastalığı yayılım hızı zamanla artmıştır ve daha riskli hale gelmiştir. Bundan dolayı koruma ve kontrol programına gereken önemi vermeliyiz.

Hastalığı farklı bölgelerden vektörlerin getirdiğini söylemiştik. Hastalıkla kontrol programı dahilinde bu önemli bu faktördür. Bunun için vektörle mücadele ve aşılama yapılmalıdır. Vektör mücadelesi için su birikintileri ve bataklıklara ekosistemine zarar vermeyecek şekilde ilaçlama yapılmalıdır.

Yetiştiriciler ahır pencerelerine sineklik taktırmalı ve hayvanların dışkılarını ahırdan en az 50 m uzağa atmalıdır ve üzerini kapatmalıdır. Hayvanlar geceleri kapalı bir yerde kalmalıdır.

Aşılamalar sinek ve kenelerin aktif olduğu dönemden önce yapılmalıdır çünkü yapılan aşıya yanıt 10 gün sonra gelişir ve koruma 30 gün ve sonrasında en üst seviyeye ulaşır. Aşı için ise koyun ve keçi çiçeği virüsü lumpy skin disease virüsüne benzediği için koruma sağlamaktadır ve o kullanılmaktadır fakat son dönemlerde lumpy skin disease isimli aşılarda mevcuttur ve herhangi biri aşılamada kullanılabilir.

Hastalığın çıktığı bölgelerde uygulanacak karantina ve kontrollü havyan hareketleri hastalığın yayılmasını önleyecektir.

Hasta hayvanlara yapılacak muamele Gıda Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından belirlenmektedir.

Sığırların Nodüler Egzantem Hastalığı İnsanlara Bulaşır mı?

Sığırların nodüler egzantem hastalığı zoonoz değildir yani hayvandan insana bulaşıp hastalık oluşturmaz fakat enfekte hayvanlara temas eden yetiştiricilerin ellerinde geçici lezyonlar oluştuğu gözlenmiştir.

Kaynak
Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi
Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi
Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü
Bahri Bağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü