İvesi Koyun Irkının Tarihi Nedir?

Güneybatı Asya'da ki en fazla popülasyana sahip olan koyun ırkıdır. Irak'ta baskın tür, Suriye Arap Cumhuriyeti'nde en önemli koyun, ve Lübnan, Ürdün, İsrail'deki tek yerli koyun ırkı olarak bilinmektedir. Suudi Arabistan Krallığı'nın kuzeyinde çöl koşullarında yetiştirilmektedir.

Bu ırkın yaşam alanı Suriye Arap Cumhuriyeti'nden başlayıp Güney Anadolu'ya kadar uzanmaktadır. Awassi koyun ırkının ismi, Dicle ve Fırat nehirleri arasında bulunan El Awas kabilesinden esinlenmiştir. Edebi Arapçada, awas kelimesi kırmızı-beyaz deve kıyafeti veya beyaz koyun için kullanılan bir terimdir.

Koyun ırkının ismi bazen Awasi, Aouasse, El Awas, Oussi, Ussy veya Iwessi olarak yazılmaktadır. Awassi ismi, Suriye Arap Cumhuriyeti'nin bazı bölgelerinde ki Nu'amieh, Shami ve Şam'ın Arapça adıdır. Türkiye'de ise İvesi veya Arap olarak bilinmektedir.

Türkiye’deki koyun varlığının % 4’lük kısmını oluşturan ivesi koyun ırkının yayılma alanı Güneydoğu Anadolu bölgesidir. İvesi koyunu süt verimi öncelikli olmak üzere kombine (süt ve et) verimine sahip bir koyun ırkıdır.Sıcak ve kurak iklime adaptasyon yeteneği yüksek olmasına rağmen farklı çevre koşullarına da uyum sağlayabilmektedir.

Nemli ve yağışlı bölgelerde ise adaptasyon yeteneği zayıftır. Diğer koyun ırkları gibi yayılma gereksinimi olmayan, kötü bakım beslenme koşullarında bile verimli olmasıyla bilinmektedir. Bu özelliğine bakılacak olursa da ivesi koyun ırkı diğer sütçü koyun ırklarından biraz daha üstündür.

İvesi koyun ırkının fiziksel ve işlevsel özellikleriyle Asya, Afrika ve Avrupa'nın yağlı kuyruklu koyunlarının prototip özellikleri hemen hemen aynıdır. Bunların çoğu hala İvesi (Awassi) koyun ırkına yakın bir benzerlik gösterir. Bu benzerlik Kıbrıs, Türkiye, İran ve Kuzey Afrika’da ki koyunların, yanısıra Güney Afrika'da ki Ronderib Afrikander koyunları ve Doğu Asya'nın Moğol koyunlarında da rastlanmaktadır.

İvesi Koyun Irkının Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

Kuyruğu; yağlı kuyruklu geniş ve nispeten kısadır, genellikle dizlerin üzerinde biter, nadiren altına indiği de olmuştur. Dizlerinin altında olduğu durumlarda , sağım sürecinde engel teşkil etmektedir. Yetişkin Irak İvesi (Awassi) koçlarında, yağ kuyruğunun ortalama uzunluğu 30 santimetredir, ortalama kilosuda 12 kilogramdır.

İvesi (Awassi) koyun ırkının karakteristik özelliklerinden birisi kuyruğunun alt kısmında kalp şeklinde ki görüntü derin bir çentikle ayrılır. Çentiğin biraz yukarısında, kuyruk iskeleti yukarı doğru dönerek şişman kısımlardan ortaya çıkar ve kalkık kuyruk iskeletinden aşağıya sarkan değişken uzunlukta tüylü bir püskül oluşturur.

İvesi (Awassi) koyun ırkının tipik görüntüsü vücut beyaz – krem renkli ancak baş, boyun ve ayaklar kahverengi renklidir. Bazı koyunların bu bölgeleri kahverengi yerine siyah olabilir.  Arap ismi de buradan gelmiştir. Bazı koyunlarda, başın ön kısmında yukardan aşağıya inen beyaz bir şerit vardır.  

Meme yapısı yüksek süt verimine uygundur. Yerli ırklarımız arasında yapağısı en kaba olan ırktır. Sürü içgüdüsü iyidir.

Erkeklerin %90’ı spiral boynuzlu, dişiler ise boynuzsuzdur. 

İvesi Koyun Irkının Verim Özellikleri Nelerdir?

• Yağlı kuyruğa sahip olduğu için kuyruk ağırlığı ortalama 2.5 kilogramdır.
• Cidago yükseklikleri 64 ile 68 santimetre arasında değişmektedir.
• Bir batında ki kuzu sayısı ortalama; 1.2’dir.
• Kuzu doğum ağırlığı 4.5 – 5.5 kilogram arası değişmektedir.
• Canlı ağırlık artışı günlük 264 ile 290 gram arası değişmektedir.
• Laktasyon süresi ortalama 185 gündür.
• Bir laktasyonda ortalama 170 litre süt vermektedir.
• Genellikle, İvesi (Awassi) koyunları, yün foliküllerinin düşük yoğunluğu ve yün lifleri ile kaplı sınırlı yüzey alanı nedeniyle hafif bir yapağıya sahiptir.
• Koçları ortalama yıllık yapağı ağırlığı 2,0 - 2,5 kilogramken koyunlarda bu ağırlık 1,75 kilogram yapağı verir.
• Geliştirilmiş İvesi (Awassi) koyunlarında ise yapağı ortalama 2,6-3,0 kilogramken koçlarındada 4,35 kilogram ağırlığına kadar çıkmıştır.
• Suriye Arap Cumhuriyeti'nde gelişmiş bir İvesi (Awassi) koç sürüsünden yılda 9,96 kilogram yün üretildiği görülmüştür. 
• Karkas randımanı % 49 - % 50.8 arası değişmektedir. Bu oranın iyi bakım ile besleme sürecinde  % 60’a yükseldiğide görülmüştür .

İvesi Koyun Irkının Ağırlıkları Ne Kadardır?

Canlı ağırlık olarak İvesi Koçlar  ortalama 78 kilogram ve İvesi dişi koyunlar ise 52 kilograma civarındadır.