Navajo-Churro Koyunu’nun Tarihçesi Nedir?

Navajo-Churro koyun ırkı antik bir İberian ırkı olan Churra koyununun soyundan gelmektedir. Merinos ırkından daha önemsiz gibi görünse de önemli ölçüde dayanıklı, verimli ve kolay adapte olabilme özelliklerinden dolayı İspanyollar için Churra ırkı (daha sonra sınırda yaşayan Amerikalılar tarafından “Churro” ismi olarak değiştirildi) çok değerlidir. Churra ırkı Amerika kıtasındaki ilk evcil koyun ırkıdır.

İspanyollar tarafından Yeni İspanya’ya 16. yüzyılda İspanyol yerleşimcileri ve istilacıların ordularını beslemek ve onlara giysi üretmek için ithal edilmiştir. 17. yüzyılda Churro, Rio Grande Vadisi'nin yukarısındaki İspanyol çiftliklerinin ve köylerinin temel geçim kaynağı haline gelmiştir. Kızılderililer Churro sürülerini yiyecek ve lif olarak kullanmak için baskın ve ticaret yoluyla elde edilmekteydi. Yüzyıl içinde otlatma ve dokumacılık Navajo ırkı için önemli bir ekonomik varlık haline gelmiştir. Parlaklığı, ipeksi yumuşaklığı, doğal renk çeşitliliği ve dayanıklılığı nedeniyle koleksiyoncuların hayranlık duyduğu ilk Rio Grande, Pueblo ve Navajo tekstilleri Churro’nun yapağısından dokunmuştur.

1789 yılında, İspanya damızlık stoğunu sürdürmek için New Mexico’nun eyaletlerinden gelecek olan koyunların ihracatını kontrol etti. Fakat 1850’lerde binlerce Churro koyunu Kaliforniya Altına Hücum’a katkıda bulunmaları için batıya çekildi. İspanyol çiftliklerinin geride kalan Churro’larının çoğu artan nüfus ve Amerikan İç Savaşı’nın neden olduğu giysi yünü talebini karşılamak için iyi yapağılı koçlarla çiftleştirildi. 1865’te Amerika batıya doğru genişlerken Navaholar’ın direnişiyle karşılaştı. Trajik bir hareketle, Kit Carson ve birliklerine kabilenin yerini değiştirme ve çiftlik hayvanlarını yok etmeleri emredildi. Çok fazla kan akıtıldı ve 1865’te yaklaşık 9.000 Navaho’lu New Mexico’nun Bosque Redondo bölgesindeki defin kampına doğru 480 km’lik Uzun Yürüyüş’e çıkmaya zorlandı.

Kamptaki kötü koşullar birçok insanın ve çiftlik hayvanlarının ölümüne neden oldu. Bazı Navaholar esaretten kaçtı ve koyunlarıyla birlikte New Mexico ve Arizona’nın uzak kanyonlarında saklandı. Üç yıl sonra, Navaholar’ın anavatanlarına dönmelerine izin verildi ve kişi başına İspanya sürülerinden iki “yerel” koyun verildi.

1900’lerde Amerikalı kuruluşlar tarafından Navaho sürülerine ilave “reformlar” ve stok kesintileri dayatıldı. Hayatta kalanlar yalnızca Kuzey New Mexico’daki izole köylerde ve ABD Kızılderili Koruma Bölgesi’nin uzak kanyonlarında bulunuyordu. Nihayetinde Navaholar’ın sürülerini tekrar kurdukları atalarından kalma topraklara geri dönmelerine izin verildi. Ta ki, hükümet ajanları 1930’larda Churro’ların yok edilmesi emriyle geri dönene kadar. “Amerika hükümeti çok fazla ve yanlış koyun ırkına sahip olduğunu düşünüyordu” hükümetin sunduğu gerekçe çevresel sebeplerdi.

Churro’ların öldürülmesi Navaho bölgesinde ekonomik bunalıma neden oldu. Kabilenin sürüleri olmadan hayatta kalamayacağını anlayan hükümet, eti ve yapağısı piyasanın talebine daha çok benzeyen standart ırkları kabileye tanıttı.

1970’lerde birçok insan, ırkı korumak ve Navaho ve İspanya sürülerini yeniden canlandırmak için Churro fenotiplerini edinmeye başladı. Bu ırk için kriter New Mexico’da bulunan Fort Wingate’deki Güneybatı Sıradağları ve Koyun Yetiştirme Laboratuvarı tarafından 60 yıl boyunca (1936 – 1966) toplanan bilgilerle belirlendi. Birçok sürü geliştirildi ve Navaho Koyun Projesi bazı Navaho ve İspanya sürülerinde ortak yetiştirme programları başlattı.

Navajo-Churro Koyunu’nun Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

• Navajo-Churro koyunlarının yapağısı üstte uzun lifli koruyucu katmanla ve alttaki yumuşak katmanla iklimin zorlu şartlarına uyum sağlar.

• Navajo-Churro’lar hastalıklara karşı oldukça dirençlidirler ve bireysel ilgiye karşı duyarlı olsalar da hayatta kalmak ve gelişmek için aşırı ilgiye ihtiyaç duymazlar.

• Koyunlar kolayca yavrulayabilir ve aşırı koruyucudurlar.

• İkizler ve üçüzler yaygın değildir.

• Etleri şaşırtıcı derecede düşük yağ içerir ve tadı tartışmasız yüksek kalitedir.

• Bazı koçların dört tane tamamen gelişmiş boynuzu vardır. Bu özellik dünyada diğer birkaç ırkta da görülür.

• Navajo-Churro koçlarının iki, dört, altı ve daha fazla boynuzu olabilir. Bunun nedeni Jacop Koyunu gibi eski ırklarda da bulunan poliserat genine sahip olmalarıdır.

• Boynuzları birleşik de olabilir.

• Navajo-Churro koyunlarının da boynuzları ya da boynuza benzeyen yuvarlak çıkıntıları vardır. Siyah, beyaz renkli veya çizgili olabilir.

• Koçların boynuzları yavaş büyür.

• Tam bir boynuzun büyümesi en az dört ila beş yıl sürer.

• Koyunların boynuzları da büyüyebilir ancak koçlarınkiler kadar büyümez.

• Boynuzlar genellikle öne doğru kıvrılır ve yüze yakın değil uzakta olmalıdır.

• Boynuz kalitesi bir sürüden iyi gen alabilmek için önemlidir; ataların kötü boynuzları yavrularına da aktarılır.

• Boynuzlar kırılabilir ve kırıldıklarında diplerinde kanama meydana gelir.

• Churro’lar kırmızı, kahverengi, siyah, beyaz ve karışık gibi birçok renkte olabilirler ve renkleri yaşlandıkça değişebilir.

• Renkler yapağı rengi ve uç kısımların (bacaklar ve baş) rengi olarak ayrılır.

• Navajo-Churro koyunlarının benekli göz ve lekeli kalça gibi değişik renkli desenleri de olabilir.

Olgun bir Navajo-Churro Koyunu Kaç Kilodur?

Olgun bir Navajo-Churro koyunu yaklaşık olarak 40-50 kg ağırlığında, olgun bir Navajo-Churro koçu ise yaklaşık olarak 50-75 kg ağırlığındadır.