Tuj koyunu, Türkiye'nin en kuzeydoğusunda, Rusya sınırına yakın bir yerde yetiştirilmektedir. Sınırın diğer tarafında "Tushinskii" adı altında yetiştirilmektedir. Türkiye'de Tuj koyununun adı Kars, Çıldır veya Kesik olarak da anılır.

Tuj koyunun yayılma alanları Kars, Ardahan, Iğdır illeri ve Çıldır ilçesidir. Koyun yetiştiriciliği yapılan Kars, Ardahan ,Iğdır civarında tuj koyununa "Kars Koyunu", "Çıldır Koyunu", "Kesik Koyunu" isimleri verilmektedir. Yörede sayılı miktarda tuj koyunu bulunmakta olup, toplam damızlık koyun sayısı 100.000 adet civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Beslenme ve yönetim koşulları, Mor Karaman için anlatılana benzemektedir.

Tuj koyunu, yörede koyun besiciliği ve koyun sütü için yetiştirilmektedir.Besiye çok iyi gelen bir koyun ırkıdır. Koyun sütü yağ oranı yüksek olduğundan yoğun olarak, koyun peyniri yapımında kullanılmaktadır. Tuj koyun peyniri lezzetlidir, aranılan koyun peyniridir.

Sürü içgüdüsü, analık içgüdüsü ve yürüme yeteneği iyidir. Yapağı incelik ve uzunluk bakımından oldukça bir örnektir.

Koyun yetiştiriciliği yapılan Kars, Ardahan, Iğdır ve çevresinde yöreye ait olarak yetiştirilen tuj koyunu eti ve koyun sütü için yetiştirilir. Sadece yöreye has olarak yetiştirilen tuj koyunu sayısı gittikçe azalmaktadır.

Tuj Koyununun Görünüm Özellikleri Nelerdir?

Tuj koyunu genellikle küçük vücut yapısına sahip yerli koyun ırkı sınıfındandır. Baş küçük boyutludur. Kulaklar sarkık, profili ise düzdür.

Alın bölgesinin göze kadar olan bölümü çoğunlukla çıplaktır. Tuj koyununun vücudu parlak beyaz renginde olmaktadır. Burun, göz ve ağız çevresi ile ayaklarında siyah pigment yer alır. Gözün etrafı ile tarsal ve carpal ekleminde koyu renk tercih edilir.

Tuj koyununun incikleri siyah veya kahverengi olanlara da rastlanmaktadır. Tırnakta koyu gri tonlardan siyaha yakın renk dağılımı görülür. Tırnak üstünde siyah pigmentasyon görülür.

Tuj koyununun yapağı kaba, karışık ve halı tipidir.

Tuj koyunu ırkı tekeleri boynuzlu, boynuz öne doğru helezoniktir. Dişiler genelde boynuzsuzdur lakin boynuzlulara da rastlanmaktadır.

Tuj koyunları oyluğu yağlı bir ırktır. Kuyruk çok kısa ve kuyruk omurları orta kısımda yukarıya doğru bükülmüştür. İnce ve yağsız kuyruk ucu aaşağıya doğru yönelmiş durumdadır. Bundan dolayı kuyruğun yünsüz, çıplak tarafı arkadan bakılınca görülür.

Tuj Koyununun Verim Özellikleri Nelerdir?

• Türkiye'de Tuj, oldukça iyi besi kabiliyetine ve et kalitesine sahip hafif-orta bir ırktır. Koyunların ortalama vücut ağırlığı 38-42 kg ve laktasyon süt verimi 50-55 kg olarak tahmin edilmektedir. Koyunlarda yıllık yün üretimi yaklaşık 1.8 - 2.0 kg olup, ortalama lif çapı 30-32 mikron olan 1.8-2.0 kg civarındadır.
• Tuj koyunlarının vücut uzunluğu tekelerde 74 cm, dişilerde ise bu uzunluk 71 cm'dir. Tuj koyunu erkeğinin göğüs çevresi 76-106 cm arasındadır.
• Tuj koyunlarının kuyruk uzunlukları ortalama 25-42 cm arasındadır. Kuyruk ağırlıkları ise 3-5 kg'dır.
• Oğalakların doğum ağırlıkları erkeklerde 3.8 kg civarı, dişilerde ise bu ağırlık 3.7 kg kadardır.
• 18 aylık canlı ağırlıkları erkeklerde 50-55 kg civarı, dişilerde ise bu ağırlık 45-50 kg kadardır.
• Günlük canlı ağırlık artışı ortalama 190 gramdır.
• Sürüdeki büyüme oranı % 115 ila 120 arasındadır. ( kısaca bir batında 1,15 ve 1.2 civarında kuzulama oranına sahiptir.)
• Laktasyon süresi 110 gün ila 120 gün arasındadır. Koyun süt verimi 50 Litre ortalamasındadır.
• Yapağı verimi ergin koyun başı 2,5 Kg. ortalamasındadır.

Yetiştirme koşulları : Dağlık, yüksek rakımlı ve engebeli arazi şartlarına sahip bölgelerde yetiştirilir. Meraları iyi değerlendirir.

Kaynakça

I. morfikirler.com

II. hayvanbilgisi.com

III. kucukbashayvancilik.com