Valais Siyah Burunlu Koyunu’nun Tarihçesi Nedir?

Valais Siyah Burunlu koyun ırkı (Walliser Schwarznasenschaf) İsviçre’nin kantonlarından biri olan Valais’in Almanca konuşulan bölgesinde yaşayan ve bölgedeki dağların zorlu hava koşullarına uyum sağlayabilen geleneksel ve yerel bir koyun ırkıdır.

Bu ırkın 15. Yüzyıldan beri var olduğuna dair işaretler bulunmaktadır ve bir zamanlar Scottish Blackface benzeri koyunlara benzeseler de yıllar geçtikçe görünümleri büyük ölçüde değişmiştir. Valais kantonu İsviçre’nin 26 kantonundan biridir ve ülkenin güneybatı kesiminde Rhone vadisinden Cenevre Gölü’ne kadar uzanarak Pennine Alpleri ile Bern Alpleri’ni birbirinden ayırır. Kanton, eşzamanlı olarak hem Rhone vadisinin merkezinde, İsviçre’nin en kurak bölgelerden biri, hem de İsviçre’nin en yüksek zirvelerinin bulunduğu, yüksek miktarda kar ve yağışa ve 4000 m’den yüksek, 50 zirveye sahip olan en yağışlı bölgelerden biridir.

Koyunlar, dayanıklı olmalarıyla ve yamaçların en kayalıklı ve dik bölgelerine kolayca tırmanma becerileriyle bilinirler ve yaz aylarında vadilerde otlamalarına izin verilir. Kış aylarında ise çiftçiler çoğunlukla sert hava nedeniyle sürülerini içerde tutarlar. “Das Walliser Schwarznasenschaf” kitabında milattan önce 5000 yılında Valais bölgesinde boynuzlu koyunların uzun zamandır yaygın olduğundan bahsedilmektedir.

Valais Siyah Burunlu Koyunu muhtemelen İsviçre'de 15. yüzyıldan kalma tarihi belgelerde bahsedilen “Coppersheep” ırkı ile siyah koyunun melezlenmesiyle ortaya çıkmıştır.

19. yüzyılda Valais’teki Visp vadisinde bulunan “siyah burunlu koyun” ırkından ilk defa bahsedildi. Valais çok fakir bir bölgeydi ve koyunlar çoğu Valais’in dik yamaçlarında çiftçilik yapan çiftçiler için önemli bir yiyecek, giyecek ve para kaynağıydı. Bu nedenle Valais Siyah Burunlu Koyunu, Valais halkı tarafından çok değer görmekte ve sevilmekteydi, günümüzde de hala öyledir.

Valais Siyah Burunlu koyun ırkının nesli tarihte iki kere tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. İlkinde, 1930 ve 1940 yıllarında Valais’te bulunan insanları ve koyunları aynı şekilde etkileyen tüberküloz salgınları meydana geldi. Ardından, 1960’lı yıllarda üreme programı yapan İsviçreli yetkililer Valais’li yetiştiricileri Valais Siyah Burunlu Koyun ırkını daha fazla et verimine sahip ırklarla çiftleştirmeleri için ikna etmeye çalıştı.Geleneksel bilince sahip yetiştiriciler bu teklifi kabul etmediler ve böylece deneylerden vazgeçildi.

1948 yılında ilk Üst Valais Koyun Yetiştiricileri Birliği kurulsa da bu ırk ancak 1962 yılında tescilli bir ırk oldu ve 1964'te İsviçre Koyun Yetiştiricileri Birliği'ne dahil edildi. Günümüzde, İsviçre soy kütüğünde 13 bin 700 hayvan bulunmaktadır. Valais Siyah Burunlu Koyunu, 2013 ve 2014 yıllarında birkaç ilgili yetiştirici tarafından Britanya Adaları’na ithal edilene kadar yalnızca İsviçre’de yetiştirilmekteydi.

Amerika Birleşik Devletleri’ne yapılan ithalat 2016 yılının sonbaharında başlayan ve safkan bir Valais Siyah Burunlu koyunundan alınan dölün kullanıldığı bir geliştirme programıyla sürdürülmektedir.

Valais Siyah Burunlu Koyunları nadir bir ırk olarak kabul edilmektedir. 20. Yüzyılın başlarında sayılarında bir azalma görülse de, son zamanlarda -sosyal medyanın da yardımıyla- yeniden canlandı.

Bir zamanlar sadece İsviçre’nin uzak köylerinde bulunan bu koyun ırkı, günümüzde Almanya, Birleşik Krallık ve Yeni Zelanda’ya yayılmıştır. Dünya çapında Valais koyunlarının sayısının 19.000'in altında olduğu tahmin edilmektedir ve bu da onların resmi olarak nadir bir koyun mirası olarak sınıflandırılmasına neden olmaktadır.

Valais Siyah Burunlu Koyununun Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

Valais Siyah Burunlu koyunları oldukça arkadaş canlısı ve meraklı olan uysal bir ırktır. İsviçre’de, Alpler’in en dik taşlı yamaçlarında otlayan, dayanıklı bir dağ ırkıdır, ancak dünyaya yayıldıkça çok çeşitli çevrelere kolayca adapte olabildiklerini de kanıtlamışlardır.

Valais Siyah Burunlu koyunu hem eti hem de yapağısı için yetiştirilen çift amaçlı bir koyun ırkıdır. İsviçre’de yetiştirilen Valais Siyah Burunlu Koyunları genellikle 18 aylık olduklarında ilk defa çiftleştirilirler. Koyunlar aynı zamanda dönemlik olarak üremezler. Yılda 1.6 kuzu üretme oranına sahiptirler ve yılda sadece bir kere doğal olarak çiftleştirilmeleri önerilmektedir. Kolayca yavrulamalarıyla bilinirler ve hızlı büyüyen uzun bacaklı ve ince kuzu üretirler.

Diğer ırklardan %50 daha az yağ oranına sahiptirler ve etlerinin kuzu tadını beğenmeyenlere göre bile oldukça lezzetli oldukları bilinmektedir (muhtemelen beslendikleri çeşitli dağ otlarından dolayı).

Ender rastlanan görünüşleri nedeniyle sık sık “dünyanın en tatlı koyunları” olarak anılırlar.

Siyah Burunlu Koyunu ırkı isimlerini siyah renkli burunlarından almaktadır. Burunlarının yanı sıra, kulakları da başlarıyla buluştuğu noktaya kadar siyah renklidir. Dizleri ve dizlerinin iç tarafında siyah noktalar bulunur. Toynaklarının ve ayak bileklerinin bulunduğu bölge tamamen siyahtır. Koyunların kuyrukları siyah noktalıdır ancak koçların kuyrukları bulunmaz.

Boynuzları sarmal veya spiral şeklindedir ve hem koyunlarda hem de koçlarda baştan dışa doğru büyür. Valais Siyah Burunlu koyunu, vücudunun her yerine eşit miktarda dağılan yapağıya sahip bir dağ koyunu ırkıdır.

Koyunun yapağısı önemli bir özelliktir ve vücudunun tamamında, başında ve bacaklarında benzer uzunlukta ve kalınlıkta yapağı bulunmalıdır. Yapağısı kalındır: lif çapı ortalama yaklaşık 38 mikrondur ve lif uzunluğu 100 mm'dir. Yıllık verim (iki kesme üretimi), kafa başına yaklaşık olarak 4 kg yapağıdır. Yapağıları çoğu yerde yılda iki kez kırpılır. Valais Siyah Burunlu koyununun yapağısı ağırlıklı olarak yatak doldurmada ve halılarda kullanılır.

Valais Siyah Burunlu Koyunu’ndan elde edilen et mükemmel kalitede ve yumuşak bir yapıdadır. Bununla birlikte, bakımları kolay, oldukça zeki ve sakindirler.

Bu ırka eşsiz görünümünü kazandıran etkileyici boynuzları ve vücutlarında bulunan belirgin işaretlerdir. Valais Siyah Burunlu Koyunu uyumlu, güçlü ve geniş yapılı bir vücuda sahiptir.

Çekici görünümlerinin yanı sıra, insanların “son derece çekici” olarak nitelendirdikleri kişiliğe sahip bir ırktır. İyi gelişmiş bir “dövüş ya da kaç” tepkisine sahip olan çoğu dağ ırkının aksine, bu ırkla karşılaşan birçok dağcıya göre fotoğraflarını çekmek oldukça zordur çünkü kim olursa olsun karşılaştıkları kişinin dibinde olmaya bayılırlar. Denilene göre, bir Valais koyunu ile tanışırsanız ömürlük bir arkadaş kazanırsınız.

Olgun Bir Valais Siyah Burunlu Koyunu Kaç Kilodur?

Valais Siyah Burunlu Koyunu ırkının koçları 90 ila 120 kg aralığında, olgun bir koyun ise 70 ila 90 kg aralığındadır.